Przeciwokrętowy pocisk manewrujący: Różnice pomiędzy wersjami

'''Przeciwokrętowy pocisk odrzutowy''' to rodzaj kierowanego [[pocisk odrzutowy|pocisku odrzutowego]] przeznaczonego do zwalczania morskich celów nawodnych - [[statek wodny|statków]] i [[okręt]]ów. Mimo, że potocznie nazywane są "rakietami", jedynie część pocisków przeciwokrętowych stanowi [[pocisk rakietowy|pociski rakietowe]], a często ich napęd stanowią inne [[silnik odrzutowy|silniki odrzutowe]]. Do grupy tej zalicza się kilka klas pocisków:

*woda-woda (morskie, wystrzeliwane z okrętów nawodnych),

 

== Historia rozwoju na świecie==

Jako pierwsze prowadzono prace nad kierowanymi pociskami rakietowymi do skutecznego zwalczania okrętów przez samoloty - już od lat 30. XX wieku, m.in. w ZSRR. Pierwszą praktyczną bronią tego rodzaju był niemiecki pocisk rakietowy [[Hs 293]], określany też jako bomba uskrzydlona, użyty bojowo na niewielką skalę podczas II wojny światowej, od [[1943]]. Oparty był o kadłub bomby z dodaną aparaturą sterowania, skrzydłami i silnikiem rakietowym i był zdalnie sterowany ze stanowiska operatora w samolocie, jego zasięg wynosił jedynie kilka kilometrów. Z powodu zastosowanych systemów kierowania, nie były to jednak pociski typowo przeciwokrętowe (Niemcy prowadzili ponadto eksperymenty z pociskami zdalnie kierowanymi telewizyjnie).

 

Po II wojnie światowej pociski powietrze-woda były początkowo najintensywniej rozwijane w ZSRR, z powodu chęci tego państwa zniwelowania przewagi państw zachodnich w dużych okrętach, zwłaszcza lotniskowcach. W [[1952]] odpalono po raz pierwszy pocisk odrzutowy [[KS-1 Kometa]], przyjęty w [[1953]] na uzbrojenie. Miał układ konstrukcyjny samolotu-pocisku, napęd turboodrzutowy, naprowadzanie półaktywne i zasięg kilkudziesięciu kilometrów; mógł być przenoszony tylko przez specjalnie przystosowane bombowce (masa głowicy 500 kg). Cechy, jak duże rozmiary, układ skrzydlaty i możliwość przenoszenia jedynie przez wyspecjalizowane bombowce, pozostały także w kolejnych radzieckich ciężkich pociskach powietrze-woda: [[K-10]] przyjętym na uzbrojenie w [[1961]] (głowica 940 kg lub atomowa, zasięg 180 km, silnik turboodrzutowy), KSR-2 z 1961 (głowica 850 kg, zasięg powyżej 100 km, silnik rakietowy), [[Ch-22]] z lat 60. (zasięg 350 km, głowica 630 kg lub atomowa, silnik rakietowy) i [[KSR-5]] z [[1966]]. Pociski rodziny Ch-22 osiągały aż od 3-krotnej do 6-krotnej [[prędkość dźwięku]] i były rozwijane przez następne dziesięciolecia.

 

Prace nad pociskami kierowanymi woda-woda rozpoczęto na świecie w latach 50. XX wieku; pierwszeństwo ma tu [[Szwecja]], w której już w [[1953]] wystartował pierwszy prototypowy pocisk Robot Rb 310, a od [[1957]] produkowano seryjnie pocisk Rb 315 (dwustopniowy, silniki rakietowe i [[silnik pulsacyjny|pulsacyjny]], masa 1350 kg, głowica 450 kg, zasięg 18,5 km). Zmodyfikowany pocisk był używany także w wersji ziemia-woda, wystrzeliwany z brzegu. W [[1967]] wprowadzono nowy pocisk skrzydlaty Saab Rb 08A (MM20), opracowany we współpracy z Francją (dwustopniowy, silniki rakietowe i [[silnik turboodrzutowy]], masa 670 kg, głowica 250 kg, zasięg 300 km).

 

W [[1955]] opracowano pierwszy radziecki pocisk skrzydlaty woda-woda KSSzcz (Szczuka), który wszedł do służby od [[1958]]. Nie był udany, lecz zapoczątkował długą linię radzieckich przeciwokrętowych pocisków skrzydlatych. Najszerzej używany z nich, w wielu krajach świata, jest [[Pocisk przeciwokrętowy P-15|P-15]], w służbie od [[1960]] (dwustopniowy, silniki rakietowe, masa 2300 kg, głowica 450 kg, zasięg 40 km). Był to pierwszy pocisk na świecie stanowiący uzbrojenie małych okrętów - [[kuter rakietowy|kutrów rakietowych]]. W ZSRR zasadniczą rolą pocisków przeciwokrętowych było zwalczanie grup lotniskowcowych, stąd kolejne pociski, jak [[Pocisk przeciwokrętowy P-5|P-5]], [[P-6/P-35]] i następne (P-500 Bazalt, P-1000, [[P-120 Malachit]], [[P-700 Granit]]) miały na ogół duży zasięg kilkuset kilometrów, ciężką głowicę bojową oraz osiągały prędkość ponaddźwiekową, co pociągało za sobą duże rozmiary i masę (5-7 ton). Wystrzeliwane były m.in. przez [[okręt podwodny|okręty podwodne]] w wynurzeniu, a późniejsze także spod wody. Część z tych pocisków była używana także w systemach brzegowych ziemia-woda, natomiast były one rozwijane odrębnie od pocisków lotniczych. Słabością radzieckiego programu rozwoju pocisków przeciwokrętowych, zarówno morskich, jak i lotniczych, było jednak skupienie się na dużych pociskach skrzydlatych, które mimo ciągłego wzrostu osiągów mogły być przechwytywane przez zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej i pociski przeciwlotnicze, przy zaniedbaniu rozwoju pocisków umiarkowanej wielkości, mogących być przenoszonymi w większych ilościach przez małe jednostki i samoloty. Dopiero w latach 80. opracowano w ZSRR mniejszy pocisk w układzie rakiety, [[Ch-35 Uran]], odpowiadający konstrukcjom zachodnim, istniejący w wersjach woda-woda i powietrze-woda.

 

Pod koniec lat 60. Izrael wprowadził do służby własny niewielki pocisk rakietowy woda-woda Gabriel (zasięg 20 km, masa 430 kg), rozwijany następnie w nowych wersjach do chwili obecnej.

 

Wprowadzane od lat 70. nowsze pociski przeciwokrętowe z reguły mają umiarkowane rozmiary, układ rakiety i zunifikowane warianty woda-woda i woda-powietrze. W swoich modernizowanych wersjach na ogół są używane do dziś. Już od [[1972]] wprowadzono stosunkowo niewielki norweski pocisk [[Penguin]], używany przez kilka krajów, w tym USA, także w wersji powietrze-woda i dalej rozwijany obecnie. Najbardziej znane konstrukcje tej generacji, wyznaczające standardy na świecie, to pociski Exocet i Harpoon.

 

W [[1975]] wszedł do służby udany francuski pocisk rakietowy MM38 [[Exocet]], zapoczątkowujący nową generację pocisków średniego zasięgu o umiarkowanych rozmiarach, unifikowanych z pociskami przenoszonymi przez lotnictwo (zasięg 42 km, masa 735 kg, głowica 165 kg). Mógł być on przenoszony także przez kutry rakietowe i zakupiony został przez liczne kraje, w tym Wielką Brytanię i Niemcy. Opracowano następnie ulepszoną wersję woda-woda MM40, o zasięgu 70 km (180 km w najnowszej wersji MM40 Block 3, z marszowym silnikiem odrzutowym) oraz wersję wystrzeliwaną przez zanurzone okręty podwodne SM39.

 

 

==Użycie==

 

 

 

Jedno z najbardziej znanych zatopień przez pociski przeciwokrętowe było zatopienie brytyjskiego nowoczesnego niszczyciela rakietowego HMS "Sheffield" przez wystrzelony z argentyńskiego samolotu pocisk AM-39 Exocet podczas [[Wojna o Falklandy-Malwiny|wojny o Faklandy]] w 1982. Pociski Exocet dzięki rozpowszechnieniu na świecie były używane jeszcze w kilku lokalnych wojnach, w tym [[wojna iracko-irańska|

 

==Bibliografia==

*Tadeusz Burakowski, Aleksander Sala: ''Rakiety bojowe 1900-1970'', Warszawa 1974

 

[[Kategoria:Broń rakietowa]]