Bazyli Lupu: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m int., drobne redakcyjne |
m wikizacja |
||
Linia 1:
[[Grafika:Vasile Lupu.png|thumb|150px|Bazyli Lupu]]
'''Bazyli Lupu''' (także '''Bazyli Wilk'''), [[język rumuński|rum.]] ''Vasile Lupu'' (ur. [[1595]], zm. [[1661]]) – [[hospodar]] [[Hospodarstwo Mołdawskie|Mołdawii]] w latach [[1634]]–[[1653]].
Pochodził z [[Grecja|greckiej]] lub zhellenizowanej rodziny, wywodzącej się z [[Epir]]u lub [[Bułgaria|Bułgarii]], lecz od dawna osiadłej w księstwach rumuńskich. Na początku lat 30. XVII w. pełnił funkcję marszałka dworu hospodara [[Aleksander Eliasz|Aleksandra Eliasza]]. Pragnąc objąć tron, wywołał rebelię przeciwko jego następcy [[Miron Barnowski-Mohyła|Mironowi Barnowskiemu-Mohyle]]. I choć ten ostatni został stracony w [[Konstantynopol]]u (przyczyniły się do tego zapewne intrygi Lupu), rebelia została stłumiona przez następnego nominata sułtańskiego, [[Mojżesz Mohyła|Mojżesza Mohyłę]]. Bazyli musiał uciekać na [[Wołoszczyzna|Wołoszczyznę]], jednak już wkrótce, wobec zdrady Mojżesza, [[Wysoka Porta]] postanowiła osadzić go na tronie.
Linia 6:
W [[1637]] zagrożony sojuszem [[Wołoszczyzna|wołosko]]-[[Siedmiogród|siedmiogrodzkim]] najechał na Wołoszczyznę, został jednak zmuszony do odwrotu rozkazem [[sułtan|sułtańskim]]. Zrodziła się jednak wówczas nienawiść pomiędzy nim a hospodarem wołoskim [[Mateusz Basarab|Mateuszem Basarabem]]. Wkrótce to Bazyli zawarł sojusz z Siedmiogrodem i w [[1639]] najechał Wołoszczyznę, próbując usunąć go z tronu. Mimo jednak początkowych sukcesów, ostatecznie został pokonany i wyparty z Wołoszczyzny. Walki jednak trwały dalej i zostały przerwane dopiero w [[1644]].
Wkrótce potem Mołdawię objęły swym zasięgiem plany króla [[Polska|polskiego]] [[Władysław IV Waza|Władysława IV]] zorganizowania wielkiej wyprawy przeciwko [[Imperium osmańskie|Turcji]]. W [[1645]] córka Bazylego poślubiła [[hetman]]a [[Janusz Radziwiłł (hetman wielki litewski)|Janusza Radziwiłła]], wkrótce potem zawarto kilka porozumień, obejmujących także Wołoszczyznę i Siedmiogród. Plany zniweczyła jednak odmowa sejmu polskiego i wybuch w [[1648]] [[Powstanie Chmielnickiego|powstania kozackiego]] pod wodzą [[Bohdan Chmielnicki|Bohdana Chmielnickiego]].
Powstanie, które rozgrywało się tuż za granicą mołdawską, nie oszczędziło i kraju Bazylego Lupu. Początkowo Bazyli był mu niechętny, gdy jednak [[Kozacy]] i [[Tatarzy]] najechali w [[1650]] Mołdawię i zajęli [[Jassy]], musiał wejść z nimi w porozumienie. Nadal utrzymywał jednak kontakty z Polską, a w [[1651]] wsparł polskie siły w [[bitwa pod Beresteczkiem|bitwie pod Beresteczkiem]]. Po klęsce Polaków [[bitwa pod Batohem|pod Batohem]] w [[1652]] został jednak zmuszony do ściślejszej współpracy z Kozakami, córka Bazylego Ruxanda (Roksana) została wówczas wydana za syna Bogdana Chmielnickiego, [[Tymofiej Chmielnicki|Tymofieja]].
Linia 14:
Bazyli Lupu w czasach swoich rządów szczególną uwagą darzył [[cerkiew prawosławna|cerkiew prawosławną]], przeprowadzając wiele fundacji [[cerkiew (budynek)|cerkwi]] i [[monaster|monastyrów]] (ze szczególnie cenną cerkwią Trzech Hierarchów w [[Jassy|Jassach]] na czele). Dbał również o rozwój kultury, zakładając w Jassach wyższą szkołę z [[łacina|łacińskim]] językiem wykładowym (już w [[1656]] został on jednak zastąpiony [[język grecki|greką]]).
Okres jego panowania zaznaczył się wzmożonym uciskiem podatkowym (wiele kosztował przepych, jakim otaczał się hospodar, jego fundacje, a także wciąż rosła wysokość haraczu płaconego [[
| |||