Jan Nagórski: Różnice pomiędzy wersjami

Urodził się we Włocławku, na ziemiach będących[[Kujawy|Kujawach]] (wówczas pod [[Zabór rosyjski|zaborem rosyjskim]]); jego ojciec Józefat był właścicielem niewielkiego gospodarstwa i wiatrakamłyna. Miał czworo rodzeństwa<ref name=enc/>. Uczęszczał do gimnazjum we Włocławku, lecz z braku środków przerwał naukę po 6. klasie. W [[1905]], po egzaminie, podjął pracę nauczyciela w szkole wiejskiej w [[Krośniewice|Krośniewicach]], lecz w [[1906]] złożył eksternistyczny egzamin dojrzałości<ref name=enc/>. W tym roku został przyjęty do rosyjskiej szkoły oficerów piechoty w [[Odessa|Odessie]], którą ukończył w [[1909]], otrzymując przydział do 23. Pułku Strzelców w [[Chabarowsk]]u<ref name=enc/>. W [[1911]] podjął studia w Szkole Inżynierów Morskich w [[Petersburg]]u i w tym roku też zainteresował się lotnictwem i ukończył szkolenie pilotażu w I Wszechrosyjskim Aeroklubie<ref name=enc/>. W [[1913]] roku ukończył studia, zdobywając dyplom inżyniera morskiego oraz równolegle ukończył szkołę pilotów wojskowych w [[Gatczyna|Gatczynie]], zdobywając tytuł "lotnika wojennego"<ref name=enc/>. Był jednym z pierwszych lotników carskiej marynarki wojennej. Służył w Głównym Zarządzie [[hydrografia|Hydrograficznym]] Ministerstwa Marynarki. W [[1914]] roku Nagórski otrzymał polecenie odnalezienia wyprawy [[Gieorgij Siedow|Gieorgija Siedowa]], G. Brusiłowa i W. Rusanowa zaginionej wśród lodów Arktyki, w tym celu po raz pierwszy w historii postanowiono wykorzystać samolot. Admiralicja sprowadziła z [[Francja|Francji]] samolot [[Farman MF.11]] i Nagórski, wraz z przydzielonym mu marynarzem mechanikiem Eugeniuszem Kuzniecowem, udał się statkiem z rozmontowanym samolotem do [[Murmańsk]]a (wówcz. Aleksandrowsk), a stamtąd 16 sierpnia 1914 na [[Wyspa Północna (Nowa Ziemia)|Nową Ziemię]], gdzie Nagórski z mechanikiem zmontowali samolot, w trudnych arktycznych warunkach<ref name=enc/>. Stamtąd rozpoczęli następnie serię lotów rozpoznawczych. 21 sierpnia [[1914]] Nagórski odbył pierwszy lot nad [[Odkrycia i badania Arktyki|Arktyką]] na wodnosamolocie wzdłuż zachodnich wybrzeży Nowej Ziemi, oddalając się o 100 km od lądu i przebywając ok. 400 km podczas 4 godzin i 20 minut lotu. Między 21 sierpnia a 13 września 1914 roku wykonał pięć lotów, spędzając w powietrzu 11 godzin 30 minut<ref name=enc/>, przelatując ponad tysiąc sto kilometrów nad lądem i [[Morze Barentsa|Morzem Barentsa]] na wysokości od 800 do 1200 m. Podczas ostatniego przelotu dotarł do 76 stopnia [[szerokość geograficzna|szerokości geograficznej]] północnej. Nie

Nagórski odnalazłznalazł ekspedycjiw opuszczonej chacie na [[Wyspa Pankracego|Wyspie Pankracego]] tubę z puszek po konserwach w której znajdował się dziennik wyprawy Siedowa i jego list do Ministerstwa Marynarki, alesam Siedow zmarł rok wcześniej z wyczerpania podczas próby zdobywacia bieguna. Nagórski dzięki tej akcji poszukiwawczej zdobył cenne doświadczenie jako pierwszy polarny lotnik w historii. Jego raport zawierał liczne spostrzeżenia i wskazówki (m.in. pomysł malowania samolotów operujących nad Arktyką na czerwono, aby uczynić je bardziej widocznymi). Osiągnięcia Nagórskiego, wysoko ocenione również przez inicjatora wyprawy, admirała carskiej floty Michaiła Żdanko (М. Е. Жданко), dowodziły, że zdobycie [[Biegun północny|Bieguna Północnego]] przy pomocy samolotu jest możliwe. 23 września 1914 lotnicy i rozmontowany samolot wrócili do [[Archangielsk]]a, a stamtąd do Petersburga.

Po powrocie z Arktyki Nagórski wrócił do czynnej służby w lotnictwie morskim i brał udział w [[I wojna światowa|I wojnie światowej]]. Od listopada 1914 służył w eskadrze lotnictwa morskiego [[Flota Bałtycka|Floty Bałtyckiej]] w Rewlu (ob. [[Tallinn]]). Latał na różnych typach samolotów patrolując [[Morze Bałtyckie]]. Pod koniec 1915 został dowódcą eskadry wodnosamolotów stacjonujących na transportowcu wodnosamolotów "Orlica", a w 1916 dowódca eskadry stacjonującej na półwyspie Zerel na wyspie [[Sarema]]<ref name=enc/>. [[17 września]] [[1916]] roku, podczas lotu wodnosamolotem wykonał – jako pierwszy na świecie na samolocie tego rodzaju – figurę akrobacji lotniczej zwaną [[Pętla (lotnictwo)|pętlą]]<ref name=enc/>. [[18 września]] [[1916]], na samolocie [[Grigorowicz M-9]], powtórzył swój wyczyn jeszcze dwukrotnie. Fakt ten został oficjalnie zarejestrowany w Aeroklubie Rosji. Podczas I wojny światowej Nagórski był pięciokrotnie odznaczany rosyjskimi orderami wojskowymi. W listopadzie 1916, podczas kolejnego lotu nad Bałtykiem, jego samolot uległzostał rozbiciuzestrzelony przez Niemców, a on sam uznany za zaginionego<ref name=enc/>. Po kilku godzinach spędzonych w morzu Nagórski został jednak wyłowiony przez rosyjski [[okręt podwodny]]. Po krótkim leczeniu w szpitalu w [[Ryga|Rydze]] powrócił do swej jednostki, jednak meldunek o jego odnalezieniu nigdy nie dotarł do dowództwa. Stacjonował następnie w Åbo ([[Turku]]) w [[Finlandia|Finlandii]], dowodząc dywizjonem wodnosamolotów<ref name=enc/>. W chaosie jaki panował w Rosji po rewolucji i wojnie domowej, akta osobowe Nagórskiego zaginęły, a on sam został uznany za poległego.

Po [[Rewolucja październikowa|rewolucji październikowej]] w 1917 roku, jednostka Nagórskiego stała się częścią [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] i brała udział w [[Wojna domowa w Rosji|rosyjskiej wojnie domowej]]<ref name=enc/>. On sam wrócił do Polski na początku [[1919]] roku i zgłosił się do [[Marynarka Wojenna Rzeczypospolitej Polskiej|Marynarki Wojennej]], jednak z uwagi na czerwonoarmijnąroczną przeszłośćsłużbę w Armii Czerwonej (do której wcielono jego dywizjon), nie został do niej przyjęty. Osiedlił się na południowych terenach Polski i zaczął pracować jako inżynier i projektant urządzeń chłodniczych dla przemysłu cukrowniczego i olejowego. Zajmował się też działalnością społeczną. W [[1925]] r. do jego raportu z lotów nad Arktyką dotarł [[Richard Byrd (lotnik)|Richard Byrd]], który nawiązał kontakt z Nagórskim w celu uzyskania obszerniejszych informacji na temat warunków pogodowych i innych szczegółów mogących mieć wielkie znaczenie dla polarnika. Podczas późniejszych wypraw Byrda do Arktyki i Antarktydy, uzyskane od Nagórskiego dane stanowiły cenne wskazówki. Z doświadczeń polskiego pilota korzystali także inni arktyczni lotnicy, m.in. [[Walter Mittelholzer]] i Borys Czuchnowski.

== LiteraturaBibliografia ==

* Jerzy R. Konieczny, Tadeusz Malinowski, ''Mała encyklopedia lotników polskich'', Warszawa 1983, ISBN 83-206-0337-4, s. 115-119

* Jan Nagórski ''Pierwszy nad Arktyką'', Warszawa, 1958 (tłumaczenie ros. ''Первый над Арктикой'', M., 1960)

* Jerzy Ryszard Konieczny ''Kronika lotnictwa polskiego 1241-1945'', Warszawa Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, s. 153