Jarmuż: Różnice pomiędzy wersjami

'''Jarmuż''' (''Brassica oleracea'' L. var. ''sabellica'' L.) – [[odmiana (biologia)|odmiana]] botaniczna [[kapusta warzywna|kapusty warzywnej]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Podbielkowski |imię=Zbigniew |tytuł= Słownik roślin użytkowych |rok=1989 |wydawca= PWRiL |miejsce=Warszawa |isbn = 83-09-00256-4|strony=143}}</ref><ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxgenform.pl?language=en |tytuł=Germplasm Resources Information Network (GRIN)|data dostępu = 2010-10-15}}</ref>. Jest to [[roślina dwuletnia]] należąca do rodziny [[kapustowate|kapustowatych]]. Jest to jedna z najstarszych odmian użytkowych tego gatunku. W starożytności uprawiana była jako roślina ozdobna i jadalna. Znana jest wyłącznie z uprawy, nie występuje na stanowiskach naturalnych.

 

; [[Łodyga]]: Jest wytwarzana w pierwszym roku, jest gruba i silnie ulistniona. Ma wysokość od 10 do 110 cm.

; [[Liść|Liście]]: Długie, kędzierzawe, tworzą rozetę, zielone lub fioletowe. W pierwszym roku wzrostu wytwarza pęk odziomkowych liści, które u niektórych odmian są pomarszczone (odmiany strzępiaste).

; [[Korzeń]]: Silnie rozwinięty.

 

Jarmuż jest uważany za bardzo pożywne warzywo zawierające silne [[przeciwutleniacze]] i właściwości przeciwzapalne. Jest bogatym źródłem [[Witamina K|witaminy K]], [[Witamina C|witaminy C]], [[Karotenoidy|karotenoidów]] ([[β-karoten]]u, [[Luteina (barwnik)|luteiny]], [[Zeaksantyna|zeaksantyny]]), a także [[Wapń|wapnia]]. Podobnie jak [[brokuł]]y i inne warzywa kapustowate zawiera [[sulforafan]], związek posiadający właściwości przeciwnowotworowe. Jarmuż jest również doskonałym źródłem [[Żelazo|żelaza]].

 

Do końca [[Średniowiecze|średniowiecza]] jarmuż był jednym z najpopularniejszych zielonych warzyw w całej Europie. Odmiany o kędzierzawych liściach istniały już, wraz z płasko-liściastymi, w [[Grecja|Grecji]] w czwartym wieku p.n.e. Dziś można je różnicować w zależności od odmiany na: niskiej, pośredniej lub wysokiej długości łodygi, z różnymi rodzajami liści. Liście występują w kolorach od jasnozielonego poprzez zielony, ciemnozielony i fiolet aż do fioletowozielonobrązowego. [[Rosja|Rosyjska]] odmiana została wprowadzona do [[Kanada|Kanady]] (a następnie do [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]]) poprzez rosyjskich kupców w XIX wieku.

 

* Jarmuż jest składnikiem tradycyjnych potraw [[Holandia|holenderskich]], [[Portugalia|portugalskich]] i [[Brazylia|brazylijskich]]. Spożywany jest także w całej południowo-wschodniej [[Afryka|Afryce]], zwykle gotowany z [[Mleko kokosowe|mlekiem kokosowym]] i [[Orzech ziemny|orzeszkami ziemnymi]], serwowany z ugotowanym [[ryż]]em, albo z ''ugali'' lub ''fufu'' robionymi z [[Kasza kukurydziana|kaszy kukurydzianej]]. W [[Japonia|Japonii]] sok z jarmużu – znany jako ''aojiru'', jest popularnym [[Suplement diety|suplementem diety]].

* Niektóre [[kultywar]]y są uprawiane jako rośliny ozdobne.

 

Najważniejsze obszary uprawy jarmużu znajdują się w [[Europa Środkowa|środkowej]] i [[Europa Północna|północnej Europie]] oraz [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] i [[Azja|Azji]]. Roślina rzadko rośnie w tropikalnych obszarach, ponieważ preferuje chłodniejszy klimat. Toleruje prawie wszystkie rodzaje gleb pod warunkiem, że [[drenaż (hydrogeologia)|drenaż]] jest zadowalający. Jej zaletą jest oporność na działanie szkodników i chorób innych [[kapustowate|kapustowatych]].

 

{{wikibooks|Ekoogrodnictwo/Rośliny_użytkowe/Jarmuż|Uprawa jarmużu}}