Wersja z 04:46, 16 lis 2014 edytuj CommonsDelinker (dyskusja \| edycje) Automatycznie przeglądający 149 340 edycji m Usunięcie odwołania do pliku Porto_collage.png, ponieważ użytkownik Ellin Beltz skasował go z Commons ← poprzednia edycja		Wersja z 21:58, 3 lip 2015 edytuj anuluj edycję Beno (dyskusja \| edycje) Redaktorzy, Administratorzy interfejsu, Administratorzy 133 103 edycje m drobne redakcyjne następna edycja →
Linia 32: \|nazwa mapy = Portugalii \|kod mapy = PRT \|współrzędne = 41°~~9′N~~09′N 8°38′W \|commons = Porto \|www = http://www.cm-porto.pt/ Linia 38: [[Plik:Ribeira Porto Portugal.jpg\|thumb\|250px\|Kamienice w nadrzecznej dzielnicy Ribeira.]] '''Porto''' (wym. {{IPA\|[ˈpoɾtu]}}; także '''Oporto''') – miasto położone w północnej części [[Portugalia\|Portugalii]], nad [[Ocean Atlantycki\|Oceanem Atlantyckim]], u ujścia rzeki [[Duero\|Douro]]. Druga co do wielkości metropolia w państwie, po [[Lizbona\|Lizbonie]]. W centrum administracyjnym Porto mieszka 237 591 mieszkańców, zespół miejski zamieszkuje 1 496 000 mieszkańców<ref name="Demographia">[http://www.demographia.com/db-worldua.pdf Demographia: World Urban Areas] – Demographia, Maj 2014.</ref>, natomiast w całej metropolii – [[Zespół Metropolitalny Porto\|Zespole Metropolitalnym Porto]] mieszka 1 762 524 mieszkańców. == Historia == Najstarsze informacje o mieście pochodzą z V wieku. Od ówczesnej nazwy miasta wywodzi się nazwa całego kraju: po [[łacina\|łacinie]] ''Portus Cale'' (czyli ~~"Port~~„Port ~~Cale"~~Cale”) wkrótce przeniosło się na całe wówczas hrabstwo, zaś miasto straciło drugi człon i od tej pory jest to Porto. Pierwotna osada założona przez [[Celtowie\|Celtów]] lub [[starożytny Rzym\|Rzymian]]. W czasach rzymskich ważny port. W 409 zajęte przez [[Swebowie\|Swebów]], w 585 podbite przez [[Wizygoci\|Wizygotów]]. W 711 zdobyte przez [[Maurowie\|Maurów]]. W 868 zdobyte przez pierwszego [[hrabia\|hrabiego]] [[hrabstwo Portugalii\|Portugalii]] [[Vimara Peres]], wasala króla [[Asturia\|Asturii]], [[Królestwo Leónu\|Leonu]] i [[Kastylia\|Kastylii]] [[Alfons III Wielki\|Alfonsa III]]. W 1387 [[Jan I Dobry\|Jan I]], król Portugalii poślubił tutaj [[Filipa Lancaster\|Filipę Lancaster]] i tym samym zawarł sojusz portugalsko-angielski. Dobre stosunki między tymi krajami trwały długie lata: w XVII wieku angielscy kupcy odkryli produkowane w regionie wino. Przypadło im do gustu tak bardzo, że podpisano porozumienie handlowe między oboma państwami ([[traktat Methuena]], 1703 r.), a portugalskie wino trafiło na angielski rynek. Dzięki angielskim kupcom [[Wielkie Porto\|region Porto]] zaczął szybko się rozwijać, a wkrótce wino stało się sławne na cały świat, nosząc nazwę jego stolicy. [[Porto (wino)\|Wino z Porto]] jest symbolem czasów [[Wiktoria Hanowerska\|wiktoriańskich]] w Wielkiej Brytanii, a w Portugalii metaforą brytyjskiej obecności w tym mieście, która jest ciągle widoczna. Porto znane jest ze swych bohaterskich rewolt [[republika]]ńskich, które były skierowane przeciw mieszkającemu w [[Lizbona\|Lizbonie]] królowi, [[Carlos (król Portugalii)\|Carlosowi I]]. Szczególnie jest znana ta z 31 stycznia 1891, która została brutalnie stłumiona. W XIX wieku do miasta trafiła epoka przemysłowa. Wizerunkiem tego okresu jest interesujący, dwupoziomowy most [[Ponte Dom Luís I\|Don Luis I]] nad [[Duero\|Douro]], zaprojektowany przez belgijskiego inżyniera [[Teofil Seyrig\|Teofila Seyriga]], ucznia [[Gustave Eiffel\|~~Gustave'a~~Gustave’a Eiffla]]. Zaprojektowany został na cześć [[Ludwik I Bragança\|Ludwika I]]. Sam [[Gustave Eiffel]] zaprojektował pobliski jednopoziomowy most kolejowy [[Most Maria Pia\|Maria Pia]] (dziś nieczynny), który służył Seyringowi jako przykład. == Turystyka == Linia 54: == Komunikacja == W mieście znajduje się port lotniczy ''[[port lotniczy Porto\|Aeroporto Francisco Sá Carneiro]]'' oraz stacje kolejowe ''[[Porto-São Bento\|Estação Ferroviária de Porto-São Bento]]'', ''[[Estação de Porto-Campanhã\|Estação de Campanhã]]'', ''Minho'' i ''Norte''. Miasto posiada [[metro]] o łącznej długości 68 km z 5 liniami (A – niebieska, B – czerwona, C – zielona, D – żółta i E – purpurowa) i 68 stacjami. Jest to największe metro w kraju. W Porto powstała pierwsza linia [[tramwaj]]owa na [[Półwysep Iberyjski\|Półwyspie Iberyjskim]], otwarta 12 września 1895. Obecnie większe znaczenie mają autobusy oraz metro. == Klimat == Porto znajduje się w strefie [[Klimat podzwrotnikowy\|klimatu subtropikalnego]]<ref>[http://web.tiscali.it/linnets/Troll-Paffen.jpg Climatic map by Istituto Geografico De Agostini].</ref><ref>[http://www.ph-heidelberg.de/geographie/forschung-und-entwicklung/klimakarte-der-erde.html ''Die Klimatypen der Erde''] – Pädagogische Hochschule in [[Heidelberg]].</ref> typu [[klimat śródziemnomorski\|śródziemnomorskiego]]<ref>{{cytuj stronę\|url=http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/\|tytuł=World Map of ~~Köppen−Geiger~~Köppen–Geiger Climate Classification}}</ref>, z łagodnymi zimami i umiarkowanie ciepłymi latami. Średnia roczna temperatura wynosi prawie 20 [[Skala Celsjusza\|°C]] w dzień i 11 °C w nocy. Średnia temperatura miesięcy zimowych – grudnia, stycznia i lutego wynosi około 14 °C w dzień i 6 °C w nocy<ref name="IPMA" />, zima w Porto pod względem temperatury i nasłonecznienia przypomina kwiecień i październik w Polsce. Średnia temperatura sześciu miesięcy letnich, od maja do października wynosi 23.,2 °C w dzień i 14.,1 °C w nocy<ref name="IPMA" />, latem w Porto występują łagodne temperatury nieco zbliżone do klimatu umiarkowanego. Dwa miesiące – kwiecień i listopad mają charakter przejściowy, ze średnią temperaturą około 17–18 °C w ciągu dnia i 9 °C podczas nocy<ref name="IPMA" />, pod względem temperatury i nasłonecznienia nieco przypominają odpowiednio maj i wrzesień w Polsce. Porto ma 147 dni deszczowych rocznie (≥0.1mm, licząc również [[Mżawka\|mżawkę]]), od 5 dni deszczowych w sierpniu do 17 dni deszczowych w styczniu. Miasto ma około 2500 godzin czystej słonecznej pogody rocznie, od 124 h (średnio 4 godziny dziennie, około 4 razy więcej niż w Polsce) w grudniu do 307 h (średnio 10 godzin czystego słońca na dobę) w lipcu<ref name="HKO" />. Temperatura morza waha się od 13 °C w styczniu do 19 °C w sierpniu<ref name="W2T">{{cytuj stronę\|url=http://www.weather2travel.com/climate-guides/portugal/porto.php\|tytuł=Weather2Travel.com: Porto Climate Guide}}</ref>. {{Pogoda infobox Linia 134: \|Dec_Precip_days = 15 \|Year_Precip_days = 147 \|Jan_Sun = 124 \|Feb_Sun = 130 \|Mar_Sun = 192 \|Apr_Sun = 216 \|May_Sun = 257 \|Jun_Sun = 273 \|Jul_Sun = 307 \|Aug_Sun = 295 \|Sep_Sun = 225 \|Oct_Sun = 183 \|Nov_Sun = 138 \|Dec_Sun = 124 \|Year_Sun = 2464 \|source = <small>Instituto Português do Mar e da Atmosfera<ref name="IPMA">{{cytuj stronę\|url=http://www.ipma.pt/pt/oclima/normais.clima/1981-2010/014/ \|tytuł=Monthly Averages for Porto, Portugal (1981-2010)\|autor=Instituto Português do Mar e da Atmosfera}}</ref>, Hong Kong Observatory<ref name="HKO">[http://www.weather.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/europe/sp_po/porto_e.htm ~~"Climatological~~„Climatological Information for Porto, ~~Portugal"~~Portugal” (1961-1990)] – Hong Kong Observatory.</ref> (liczba dni z opadami i nasłonecznienie)</small> \|accessdate = }} == Sport == Najbardziej znanymi klubami z miasta są [[FC Porto]] oraz [[Boavista FC]]. Na [[Estádio do Dragão]] rozgrywany był m.in. mecz otwarcia [[Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2004\|ME w 2004 roku]], swoje mecze rozgrywa tu także FC Porto, podczas gdy stadionem Boavisty jest [[Estádio do Bessa]].

Porto: Różnice pomiędzy wersjami