Vranov nad Topľou: Różnice pomiędzy wersjami

'''Vranov nad Topľou''' (do [[1927]] i od [[1944]] do [[1969]] ''Vranov'', [[język niemiecki|niem.]]. ''Frö(h)nel/Vronau an der Töpl'', [[język węgierski|węg.]] ''Varannó'') – miasto powiatowe we wschodniej [[Słowacja|Słowacji]], w [[kraj preszowski|kraju preszowskim]], w [[Regiony Słowacji|historycznym regionie]] [[Zemplín]].

Vranov nad Topľou leży na wysokości 132 m n.p.m., w dolinie [[Topľa|Topľi]], u zbiegu [[Nizina Wschodniosłowacka|Niziny Wschodniosłowackiej]], [[Pogórze Ondawskie|Pogórza Ondawskiego]] i [[Góry Tokajsko-Slańskie|Gór Tokajsko-Slańskich]]. Liczba mieszkańców miasta wynosi 22 985 osób ''[2002]'', powierzchnia -– 31,1 km². Współrzędne geograficzne -– 48°52'51 N, 21°40'24 E. Dzielnica Vranowa położona na zachód od Topľi nosi nazwę Čemerné.

Przez Vranov przebiega jedna z najważniejszych dróg Słowacji -– droga krajowa [[droga krajowa nr 18 (Słowacja)|nr 18]], oprócz tego zbiegają się tam liczne drogi lokalne -– nr 553 do [[Trebišov]]a, nr 557 do [[Stropkov]]a, nr 558 do [[Humenné]]go i nr 576 do [[Koszyce|Koszyc]]. We Vranovie zbiegają się również linie kolejowe z miasta [[Strážske]], z Trebišova i z [[Preszów|Preszowa]].

[[Plik:132-3279 IMG.JPG|250px|thumb|left|]]

Z badań archeologicznych wynika, że okolice Vranova były zamieszkane już w VII wieku. Kościół parafialny istniał już w [[1314]]. Pierwsze wzmianki o mieście pochodzą z lat [[1333]]-[[1337]]. Jeszcze w I połowie XIV w. Vranov stał się osadą targową, wyposażoną przez króla Węgier [[Ludwik Węgierski|Ludwika]] w prawo wolnego handlu. Data nadania Vranovowi praw miejskich nie jest znana, jednak już w liście króla [[Zygmunt Luksemburski|Zygmunta]] z [[1410]] r. jest wzmiankowany jako miasto. W XV wieku Vranov przeobraził się w ośrodek rzemiosła i handlu, wzrastając w miarę wzrostu znaczenia szlaku handlowego z Polski na Węgry przez [[Przełęcz Dukielska|Przełęcz Dukielską]]. Vranov został mocno dotknięty zniszczeniami podczas wojen w XV i XVI wieku. Od [[1523]] r. należał do magnackiego rodu [[Batory (dynastia)|Batorych]], od [[1617]] do rodu [[Drugethowie|Drugethów]], od [[1684]] do rodu Bárkoczy. W XVIII wieku miasto doznało zniszczeń w walkach powstań antyhabsburskich oraz w katastrofach naturalnych (powódź w [[1718]], trzęsienia ziemi w [[1778]] i [[1779]]. Podczas wschodniosłowackiego powstania chłopskiego w [[1831]] r. Vranov znalazł się w centrum walk, był okupowany i rabowany przez buntowników. Na początku XIX wieku Vranov podupadł i stał się typowym miasteczkiem rolniczym. Region dotknęła masowa emigracja -– ludność powiatu spadła z 23,3 tys. osób w [[1858]] do 22,2 tys. w [[1895]]. W [[1910]] ludność miasta liczyła 2,1 tys. osób, z czego 1,4 tys. [[Węgrzy|Węgrów]], 0,6 tys. [[Słowacy|Słowaków]] i 0,1 tys. [[Niemcy|Niemców]]. Upadek miasta trwał przez cały XIX wiek, pogłębiła go jeszcze [[I wojna światowa]]. Vranov nie został zniszczony, ale znalazł się na bezpośrednim zapleczu frontu karpackiego. Impulsem do rozwoju miasta okazało się dopiero otwarcie linii kolejowej do [[Trebišov]]a w [[1939]] r. W okresie [[Kampania wrześniowa|kampanii wrześniowej]] w Vranowie mieścił się sztab dowodzenia tzw. [[Rychlá Skupina "Kalinčiak"|Rychlej Skupiny "Kalinčiak"]], biorącej udział w agresji na Polskę. Po wojnie rządy komunistyczne zaznaczyły się w mieście budową zakładów przemysłowych. Do dziś przetrwały zakłady chemiczne ''Bukóza'' i odzieżowe ''Slovenka'' oraz kilka zakładów produkcji żywności i materiałów budowlanych.

Zabytki Vranova:

* [[gotyk|gotycki]] kościół z XIV wieku, przebudowany w XVI i w XVIII wieku,

* [[barok]]owy klasztor [[Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika|paulinów]] z [[1718]],

* [[klasycyzm|klasycystyczny]] dwór z XVIII wieku, wzniesiony na miejscu starszego średniowiecznego zamku.

Z Vranova pochodzi [[Ján Figeľ]] -– komisarz europejski ze Słowacji.

[[Kategoria:PowiatMiejscowości w powiecie Vranov nad Topľou| ]]