Dyrekcja Kolei w Bydgoszczy: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
uzupełnienie, przypisy |
|||
Linia 1:
[[Plik:Karte ostbahn-A.jpg|thumb|240px|Sieć [[Pruska Kolej Wschodnia|Pruskiej Kolei Wschodniej]]
[[Plik:Dyrekcja Kolei 03 2010 a.jpg|thumb|[[Budynek Dyrekcji Kolei w Bydgoszczy|Budynek Dyrekcji Kolei]]
[[Plik:Bydgoszcz Dyrekcja Kolei front.jpg|thumb|Widok od [[Ulica Dworcowa w Bydgoszczy|ul. Dworcowej]]
[[Plik:Bdg DyrKolei szcz 8 07-2013.jpg|thumb
[[Plik:Kgl. Eisenbahn-Direction Bromberg postcard.jpg|thumb
[[Plik:Urząd marszałkowski w Toruniu.jpg
'''Dyrekcja Kolei w Bydgoszczy'''
== Historia dyrekcji ==
=== Okres pruski ===
Królewska Dyrekcja [[Pruska Kolej Wschodnia|Pruskiej Kolei Wschodniej]] (niem. ''Königliche Direktion der Ostbahn'') powstała zarządzeniem króla Prus [[Fryderyk Wilhelm IV Pruski|Wilhelma IV]] z dnia 3 listopada 1849 z przekształcenia Królewskiej Komisji Kolei Wschodniej. Poprzednia instytucja powstała w 1848 w [[Trzcianka|Trzciance]] w celu kontroli państwowej nad Towarzystwem Akcyjnym budującym linię kolejową z [[Krzyż Wielkopolski|Krzyża]] do [[Kaliningrad|Królewca]] przez [[Piła (miasto)|Piłę]], [[Bydgoszcz]] i [[Tczew]]. Nowo powstała dyrekcja została zlokalizowana w
Początkowo, do września 1852, działała w [[Szczecin]]ie Deputacja Dyrekcji Kolei Wschodniej zajmująca się dalszą budową dróg żelaznych. Jesienią 1852 nadzór nad wszystkimi problemami dotyczącymi rozbudowy i eksploatacji sieci kolejowej w [[Królestwo Prus|Prusach Wschodnich]] objęła administracja w [[Bydgoszcz]]y.
Wraz z rozwojem Kolei Wschodniej zadania dyrekcji stale rosły. W 1857 składała się z 6 wydziałów, a środki wydane na budowę torów, urządzeń stacyjnych i dróg dojazdowych do stacji wyniosły 25 mln talarów, z czego 73% przypadło na linię [[Krzyż Wielkopolski]]
Królewska dyrekcja kolei wschodniej podlegała bezpośrednio ministrowi handlu, przemysłu i robót publicznych. Do dnia 1 października 1873 podlegali jej następujący wyżsi urzędnicy<ref name="I" />:
* wyższy inspektor ruchu, do którego obowiązków należało nadzorowanie personelu służby ruchu i kierowanie całokształtem gospodarki materiałowej; w późniejszym okresie dodano mu do pomocy inspektora budowy kolei;
* nadmistrz maszynowy, który nadzorował tabor kolejowy, warsztaty naprawcze i personel parowozowy;
* główny zarządca ekspedycji kolejowych, który czuwał nad odprawami podróżnych i przesyłek oraz analizował i badał w ograniczonym zakresie zażalenia składane na pion służby handlowej.
Zatrudnienie dyrekcji w 1875 r. wynosiło 349 pracowników<ref name="BWKz" />.
Do obowiązków dyrekcji należały czynności
W kompetencji dyrekcji znajdowały się również: dyspozycje wagonowe dla poszczególnych stacji zgodnie z zapotrzebowaniem klientów oraz zaopatrzenie materiałowo-techniczne. Materiały przechowywano w magazynach i składnicach kolejowych, przede wszystkim w Warsztatach Głównych w [[Tczew]]ie i Zakładach Budowy Rozjazdów Kolejowych w [[Bydgoszcz]]y.
Do statutowych obowiązków królewskiej dyrekcji kolei wschodniej należało także rozpatrywanie wniosków i wypłacanie odszkodowań za zabicie lub zranienie pasażerów podczas podróży<ref name="I" />.
Od 1875 dyrekcja kolei w Bydgoszczy przejęła obowiązki związane z rozliczaniem przewozów międzynarodowych (pasażerskich, bagażowych, ekspresowych i towarowych), początkowo na linii kolejowej [[Kolej Warszawsko-Bydgoska|Warszawsko-Bydgoskiej]].
Linię tę otwarto 4 grudnia 1862 zgodnie z umową prusko-rosyjską. Jej nowo zbudowanym odcinkiem po stronie pruskiej (podległej Kolei Wschodniej) była linia kolejowa [[Bydgoszcz]]
W 1880 zreorganizowano zarządzanie kolejami w Prusach i utworzono Królewski Pruski Zarząd Kolejowy. Przestano używać nazwy [[Pruska Kolej Wschodnia|Kolej Wschodnia]], a placówkę przemianowano na Królewską Dyrekcję Kolejową w Bydgoszczy, złożoną z Królewskich Komisji Kolejowych w [[Berlin]]ie, [[Piła (miasto)|Pile]], [[Bydgoszcz]]y, [[Gdańsk]]u, [[Toruń|Toruniu]], [[Kaliningrad|Królewcu]] oraz Kolei Wewnątrzpomorskiej w [[Szczecin]]ie (później także w [[Słupsk]]u, [[Poznań|Poznaniu]] i [[Olsztyn]]ie)<ref name="BWKz" />. Komisje zmieniono w Królewskie Kolejowe Urzędy Ruchu podległe dyrekcji w Bydgoszczy. Urzędowi ruchu w Bydgoszczy podlegały linie: [[Piła]]
W wyniku rosnącego wciąż potencjału kolejnictwa, 1 kwietnia 1895 nastąpiła reorganizacja pruskiej administracji kolejowej. W miejsce Królewskiej Dyrekcji Kolejowej w Bydgoszczy powstały Dyrekcje Kolei Państwowych z siedzibami w: [[Bydgoszcz]]y, [[Dyrekcja Kolei w Poznaniu|Poznaniu]], [[Dyrekcja Kolei w Gdańsku|Gdańsku]], [[Szczecin]]ie i [[Kaliningrad|Królewcu]]<ref name="I" />. Dyrekcja w Bydgoszczy zarządzała liniami kolejowymi o długości 1529 km, a liczba zatrudnionych pracowników kolejowych w 1897 sięgała 11 tys. osób<ref name="BWKz" />. Nowo zorganizowana dyrekcja składała się z 3 wydziałów<ref name="BWKz" />:
* ogólnego – zajmował się organizacją administracji, kontrolą dochodów, sprawami kadrowymi,
* eksploatacyjnego – opracowywał rozkłady jazdy, zajmował się służbą stacyjną, pociągową, telegraficzną, kontrolą obrotu wagonów, drużyn pociągowych i parowozowych,
* technicznego – zajmował się utrzymaniem i budową torów, budowli i urządzeń, służbą warsztatową, zakupem i magazynowaniem towarów oraz taboru.
Niższym szczeblem zarządzania były inspekcje: ruchu, przewozów i maszynowo-warsztatowa<ref name="BWKz" />.
=== Okres polski ===
Wraz z odzyskaniem niepodległości pruska dyrekcja kolei w [[Bydgoszcz]]y straciła rację bytu. Zarządzaniem liniami kolejowymi, które znalazły się na terytorium Polski zajęła się początkowo dyrekcja okręgowa z siedzibą w Bydgoszczy, a na terytorium
Niemiec, dyrekcja z siedzibą w [[Berlin]]ie. W 1921 roku rząd polski, organizując kolejnictwo na terenie Pomorza utworzył dla tego terenu Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych w [[Gdańsk]]u, której siedzibą był budynek byłej [[Dyrekcja Kolei w Gdańsku|pruskiej dyrekcji]] (przyznany Polsce przez Międzysojuszniczą Komisję Podziału Mienia). Jeden z wydziałów tej dyrekcji, Wydział Kontroli Dochodów, miał siedzibę w [[Bydgoszcz]]y<ref name="I" />.
Doceniając bydgoskie tradycje i doświadczenia, Ministerstwo Komunikacji utworzyło w 1922 Biuro Rozrachunków PKP z siedzibą w [[Bydgoszcz]]y. Biuro to uległo znacznej reorganizacji w
Z uwagi na wrogi stosunek [[Senat Wolnego Miasta Gdańska|Senatu Wolnego Miasta Gdańska]] do Polski, od 1926 rozważano przeniesienie Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych z tego miasta do [[Bydgoszcz]]y, [[Toruń|Torunia]] lub [[Gdynia|Gdyni]]. Za Bydgoszczą przemawiały m.in.: rozwinięty węzeł kolejowy, istnienie dużych [[Pojazdy Szynowe Pesa Bydgoszcz|warsztatów naprawczych]], a przede wszystkim obszerny [[budynek Dyrekcji Kolei w Bydgoszczy]], który mógł pomieścić wszystkie wydziały DOKP w Gdańsku. Mimo tego na podstawie uchwały rządu z 22 lipca 1933 DOKP Gdańsk przeniesiono do
W [[Budynek Dyrekcji Kolei w Bydgoszczy|budynku dyrekcji]] miało także siedzibę także Centralne Biuro Rozrachunków Zagranicznych PKP, które na początku 1939 zatrudniało 244 osoby. Oprócz tego, od 1937 mieściła się w budynku dyrekcja [[Francusko-Polskie Towarzystwo Kolejowe|Francusko-Polskiego Towarzystwa Kolejowego S.A.]], które wybudowało (wspólnie z PKP) i zarządzało [[Magistrala węglowa|magistralą węglową]] Śląsk
W 1936 r. wyodrębniono linię z poszczególnych dyrekcji okręgowych PKP i powołano samodzielny Zarząd Kolei Herby Nowe-Gdynia z siedzibą w Bydgoszczy<ref name="BWKz" />.
W 1945 r. Bydgoszcz była przejściową siedzibą Dyrekcji Okręgowych Kolei Państwowych w [[Gdańsk]]u, po czym utworzono Rejonową Dyrekcję Kolei Państwowych w Bydgoszczy z dniem 1 października 1975. W 1970 budynek dyrekcji stał się własnością Zarządu Kolei Państwowych oraz wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej<ref name="BWKz" />.
W budynku działało nieprzerwanie Centralne Biuro Rozrachunków Zagranicznych PKP,
W okresie powojennym w gmachu dawnej Dyrekcji Kolei Wschodniej znajdowały się komórki organizacyjne [[Polskie Koleje Państwowe|PKP]]:
* Centralne Biuro Rozrachunków Zagranicznych (w strukturze PKP Cargo)
* Obwód Lecznictwa Kolejowego
* Zakład Kujawski oraz inne komórki organizacyjne [[PKP Cargo]]: Biuro Rachunkowości i Podatków, Biuro Ekspedycji
Linia 57:
== Statystyki ==
Stan '''taboru kolejowego''' podlegającego pod Dyrekcję Kolei Wschodniej w [[Bydgoszcz]]y<ref name="I" />:
* 1853
* 1857
* 1876
Stan '''linii kolejowych''' podlegających pod Dyrekcję Kolei Wschodniej w Bydgoszczy<ref name="I" />:
* 1867
* 1876
* 1894 – 4833 km linii kolejowych<ref name="BWKz" />.
== Obszar działania ==
W okresie swego funkcjonowania, aż do czasu reorganizacji kolejnictwa pruskiego w 1895 r. Dyrekcja zarządzała liniami kolejowymi na obszarze prowincji [[Królestwo Prus|Prus]] od [[Berlin]]a i [[Stralsund]]u, aż po [[Kłajpeda|Kłajpedę]] i [[Białystok]]. Były to prowincje: [[Prusy Zachodnie]] (Gdańsk, Kwidzyn), [[Pomorze (prowincja)|Pomorze]] (Szczecin, Koszalin, Stralsund), [[Wielkie Księstwo Poznańskie|Prowincja Poznańska]] (Poznań, Bydgoszcz) i [[Prusy Wschodnie]] (Królewiec, Olsztyn)<ref name="I" />.
Po reorganizacji obszar kompetencji dyrekcji bydgoskiej został ograniczony do obszaru nieco wykraczającego poza [[Rejencja bydgoska (
== Dyrektorzy ==
=== Przewodniczący Królewskiej Dyrekcji Kolei Wschodniej ===
* 1849-1853
* 1853–1856
* 1856-1858
* 1859-1863
* 1863-1867
* 1867-1874
* 1874-1881
=== Prezydenci Królewskiej Dyrekcji Kolei w Bydgoszczy ===
* 1881-1898
* 1898-1903
* 1903-1905
* 1905-1908
* 1908-1915
* 1915-1920
== Siedziba ==
{{osobny artykuł|Budynek Dyrekcji Kolei w Bydgoszczy}}
* Dyrekcja Kolei w Bydgoszczy w latach
* W 1853 została przeniesiona do [[Bydgoszcz Główna|budynku dworcowego]].
* W latach
== Zobacz też ==
* [[Transport kolejowy w Bydgoszczy]]
* [[Historia kolei w Bydgoszczy]]
{{Przypisy}}
Linia 108 ⟶ 104:
* Czajkowski, Edmund: ''134 bydgoskiego węzła kolejowego'', [w:] Kalendarz Bydgoski 1985
* Mierzyński, Jan: ''125 rocznica powstania dyrekcji kolejowej w Bydgoszczy'', [w:] Kronika Bydgoska V (1971-73), Bydgoszcz 1980
* Piątkowski, Andrzej: ''Kolej Wschodnia w latach
* Widernik, Mieczysław: ''Magistrala węglowa Śląsk-Gdynia i jej znaczenie w okresie międzywojennym'', [w:] Zapiski historyczne TNT XLXIX Rok 1984 z.2
* Zakrzewski, Bogdan: ''130 lat bydgoskiej kolei'', [w:] Kalendarz Bydgoski 1980
|