Meduza (gorgona): Różnice pomiędzy wersjami

ZZnaczenie koleiimienia imię''Meduza'' samej Meduzy oznaczato Władnąca. Być może wcześniej nosiła imię Eurymedusa, a więc Szeroko Władnąca, co z czasem uległo skróceniu{{odn|Kubiak|1997|s=436}}.

Meduza była najmłodszą z trzech Gorgon{{odn|Parandowski|1979|s=200}}, córek [[Forkos|Forkosa]]a i [[Keto (córka Pontosa)|Keto]]{{odn|Grimal|2008|s=385 (tabl. 32)}}. SiostryJej jejsiostry nosiły imionato [[Steno (mitologia)|Steno]] i [[Euriale|Euryale]]{{odn|Cotterell|1996|s=180}}. W odróżnieniu od nich, które były [[nieśmiertelność|nieśmiertelnychnieśmiertelne]], sióstrMeduzę można ją było zabić{{odn|Pietrzykowski|1983|s=186}}.

{{familytree |boxstyle=background:steelblue|Ne||Tau||For|y|Ket||Eur|Ne=[[Nereus (mitologia)|Nereus]]|Tau=[[Taumas]]|For=[[Forkos|Forkos]]|Ket=[[Keto (córka Pontosa)|Keto]]|Eur=[[Eurybia|Eurybie]]}}

Meduza początkowo była początkowo kobietą wyjątkowej urody{{odn|Cotterell|1996|s=180}}, szczyciła się zwłaszcza bujnymi włosami{{odn|Schmidt|2006|s=203}}., Rywalizowałaktórymi wręczrywalizowała z [[Atena|Ateną]]{{odn|Grimal|2008|s=114}}. W innej wersji mitu jej wdzięk przyciągnąłzwrócił uwagę [[Posejdon]]a. Do zbliżenia doszło w świątyni [[Atena|Ateny]]{{odn|Cotterell|1996|s=180}} (choć ''[[Teogonia]]'' mówi o „miękkiej łące wśród kwiatów wiosennych”{{odn|Kubiak|1997|s=436}}), co było [[świętokradztwo|świętokradztwem]]{{odn|Grimal|2008|s=114}}. iZa wskutek czegokarę bogini pokarałaprzemieniła dziewczynę, przemieniając ją w odrażające stworzenie{{odn|Schmidt|2006|s=203-204}}.

Wygląd Meduzy, opisany dokładnie przez [[Apollodoros z Aten (historyk)|Apollodorosa]] (2, 4, 2){{odn|Kubiak|1997|s=436}}, napawał strachem. Była najbardziej przerażającą z Gorgon{{odn|Parandowski|1979|s=200}}, które Michał Pietrzykowski uważauważał za najstraszniejsze potwory mitologii greckiej{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}. Podobnie jak jej siostrysiostrom, zamiast włosów jej głowę pokrywały [[węże]]{{odn|Parandowski|1979|s=200}} zamiast włosów i wężowe łuski, a nieruchome{{odn|Kubiak|1997|s=436}} oczy błyszczały{{odn|Grimal|2008|s=114}}. Twarz Meduzy szpeciły grymasy{{odn|Schmidt|2006|s=203}}. Gorgony wmiały ustachteż miały[[Dzik euroazjatycki|dzicze]][[kieł|kły]] podobnew do [[Dzik euroazjatycki|dziczych]]ustach{{odn|Parandowski|1979|s=200}}., Szyjea ichszyje zdobiłypokryte łuskibyły jaksmoczymi u smokałuskami. RęceIch straszneręce siostry miałybyły ze [[spiż]]u{{odn|Grimal|2008|s=289}} bądźlub z [[Brązy|brązu]]. PosiadałyMiały też [[złoto|złote]] skrzydła{{odn|Parandowski|1979|s=200}}, umożliwiającepozwalające im lotlatać{{odn|Grimal|2008|s=114}}. MeduzaW dodatkowoodróżnieniu miałaod takąsióstr, właściwośćspojrzenie Meduzy, żelub sam jej widok{{odn|Parandowski|1979|s=200}} bądź spojrzenie, zamieniało w kamień{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}. Już widok jednego tylko loku jej włosów sprawiał, iż napierające armie uciekały{{odn|Grimal|2008|s=114}}. MożnaNiekiedy też spotkać informacjepodawano, że wszystkie trzy Gorgony miały tę właściwość{{odn|Cotterell|1996|s=180}}{{odn|Grimal|2008|s=114}}. Wstręt i grozę budziły one nie tylko wśród zwykłych ludzi, ale nawet u nieśmiertelnych bogów{{odn|Grimal|2008|s=114}}, bez pomocy których pomocy nikt nie mógłby ich pokonać{{odn|Grimal|2008|s=289}}. Jedynym, który się nie lękał się potwornego widoku Meduzy, był Posejdon, ojciec jej dzieci{{odn|Schmidt|2006|s=204}}.

Gorgony zamieszkały na zachodnim skraju świata{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}, jeszcze za [[Okeanos]]em{{odn|Kubiak|1997|s=436}}. Miejsce ich pobytu sąsiadowało z ogrodem [[Hesperydy|Hesperyd]], królestwem umarłych, ziemią [[Gerion]]a{{odn|Grimal|2008|s=114}}, dziedziną nocy, leżało jeszcze bardziej na zachód od miejsca pobytu Graj{{odn|Kubiak|1997|s=436}}. Wedle późniejszych poglądów żyły one w [[Libia|Libii]]{{odn|Cotterell|1996|s=180}}. Zadomowiły się w jaskini{{odn|Grimal|2008|s=114}}. OtaczałyWokoło otaczały je pozostałości zabitych{{odn|Kubiak|1997|s=437}}.

Na wyprawę przeciwko Meduzie wyruszył [[Heros (mitologia)|heros]] [[Perseusz (syn Zeusa)|Perseusz]]{{odn|Parandowski|1979|s=199-200}}, jeden z najsłynniejszych bohaterów mitologii greckiej{{odn|Pietrzykowski|1983|s=185}}. Bywał on gościem króla [[Polidektes]]a{{odn|Parandowski|1979|s=199-200}}, władcy [[Serifos]]{{odn|Pietrzykowski|1983|s=186}}, który, chcąc posiąść jego matkę [[Danae (mitologia)|Danae]], na przeszkodzie czemu stał jej syn, mamił młodzieńca opowieściami o bohaterskich czynach. Pewnego dnia zaprosił go na ucztę, gdzie wyjawił plany ożenku z [[Hippodameja (córka Ojnomaosa)|Hippodameją]] z [[Elida|Elidy]]. WszyscyZ tego powodu goście obiecali mu z tego powodu szczodrze bogate dary, jeden tylko Perseusz był ubogim człowiekiem i nie mógł podarować władcy nic kosztownego. Wobec tego, zmuszony do złożenia obietnicy, zaoferował Polidektesowi, że wyruszy i przywiezie mu głowę Meduzy. Monarcha chętnie na to przystał, oczekując śmierci śmiałka{{odn|Parandowski|1979|s=199-200}}. Istnieje wersja mitu, wedle której Perseusz wyruszył przeciwko Meduzie dla Ateny, z którą Gorgona współzawodniczyła. Wersję taką poświadcza Apollodoros{{odn|Kubiak|1997|s=437}}.

NieszczęśnikowiPomocy pomocynieszczęśnikowi udzieliła jednak Atena, dzięki czemutemu dotarł do trzech [[Forkidy|Graj]], które wyjawiły mu miejsce pobytu Gorgon. Heros uzbrojony został w czyniący niewidzialnym [[hełm Hadesa|hełm]] oraz skrzydlate buty, aby mógł lecieć w powietrzu, w końcu otrzymał też od [[Hermes]]a sierp{{odn|Parandowski|1979|s=200}} z adamantu{{odn|Kubiak|1997|s=436}} bądź też zakrzywiony nóż{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}, by tym ostrym narzędziem pozbawić Meduzę [[głowa|głowy]]{{odn|Parandowski|1979|s=200}}. Istnieje wersja mitu, wedle której Perseusz wyruszył przeciwko Meduzie dla Ateny, z którą Gorgona współzawodniczyła. Wersję taką poświadcza Apollodoros{{odn|Kubiak|1997|s=437}}.

Perseusz dotarł do Gorgon i ujrzał je śpiące na brzegu oceanu. NieStanął chcącdo zamienićsióstr się w kamieńtyłem, synby Zeusanie stanąłzamienić dosię sióstrw tyłemkamień. Spoglądał jedynie w swą tarczę z [[miedź|miedzi]], wypolerowaną tak, że widział w niej oblicze potwora{{odn|Parandowski|1979|s=200-201}}. Wedle jednej zinnej wersji tarczę tę trzymała przed nim sama Atena{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}. Jej bratPerseusz uciął Meduzie głowę, schował ją do torby{{odn|Parandowski|1979|s=200-201}} czy też raczej sakwy ''kibisis''{{odn|Grimal|2008|s=289}}, po czym odleciał, pozostawiając bezgłowe ciało. Z szyi wyskoczył [[Pegaz (mitologia)|Pegaz]]{{odn|Parandowski|1979|s=200-201}}, wyszedł z niej też olbrzym [[Chrysaor|Chryzaor]]a{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}, od początku trzymająctrzymający w ręku złoty miecz{{odn|Grimal|2008|s=63}}. Obaj byli synami Posejdona{{odn|Schmidt|2006|s=204}}. Tymczasem obudziły się siostry zamordowanej i poczęły ścigać zabójcę, ten jednak miał on na głowie czapkę-niewidkę, więc nie mogły go odnaleźć{{odn|Parandowski|1979|s=200-201}}.

Perseusz zdążył jednak pobrać magiczną [[krew]] wypływającą z ran zamordowanej. Krew z lewej żyły stanowiła pozbawiającą życia truciznę, w odróżnieniu od niej krew z żyły po stronie prawej przywracała zmarłych do życia{{odn|Grimal|2008|s=114}}.

Syn Zeusa udał się w drogę powrotną. Spotkał na niej [[Atlas (mitologia)|Atlasa]], tytana dźwigającego sklepienie nieba. Perseusz zaZa pomocą głowy Meduzy zamienił go w kamień{{odn|Grimal|2008|s=48}}. HerosGłowy ponownieGorgony użył głowy Gorgonyponownie podczas sporu z [[Fineus (syn Belosa)|Fineusem]], chcącym poślubić swą bratanicę [[Andromeda (mitologia)|Andromedę]], którą Perseusz wybawił od śmierci, pokonując morskiego potwora. Zwolennicy Perseusza wdali się w bójkę z poplecznikami Fineusa, wobec czego syn Danaeheros wyjął z torby głowę Meduzy przeistaczając Fineusa i przeistoczyłjego Fineusazwolenników w kamień{{odn|Grimal|2008|s=103}}, a razem z nim jego zwolenników. Swoim polecił przedtem odwrócić wzrok{{odn|Kubiak|1997|s=436}}. Istnieje też inna wersja, w której Fineus zostaje oślepiony, ale zachowuje życie{{odn|Grimal|2008|s=103}}.

Perseusz wykorzystał głowę Meduzy do zemsty na Polidektesie, który za czasu jego nieobecności prześladował jego matkę, która nie chciałachcącej go za męża. Syn Zeusa wkroczył do zamku monarchy i wyciągnął z torby straszną głowę. Polidektes i jego dworzanie zamienili się w kamień. PrzypominaliOdtąd odtądprzypominali [[marmur]]owe posągi{{odn|Parandowski|1979|s=201}}. Perseusz, wedle jednej z wersji, po wypełnieniu swej misji oddał głowę Gorgony Atenie{{odn|Pietrzykowski|1983|s=191}}, według innej zatrzymał głowę Gorgony{{odn|Parandowski|1979|s=201}} ażi dodopiero śmierci,przed kiedy tośmiercią oddał ją Atenie. Bogini umieściła głowę Meduzy umieściła na swej [[Egida|tarczy]], by przerażała ona jejprzerażać wrogów{{odn|Parandowski|1979|s=199-203}} i zmuszałazmuszać ich do ucieczki{{odn|Schmidt|2006|s=204}}, a nawet przemieniałazamieniać w kamień{{odn|Grimal|2008|s=114}}.

Cień Meduzy ukazał sięGdy [[Herakles]]owi{{odn|Grimal|2008|s=133}}, potomkowipotomek Perseusza{{odn|Grimal|2008|s=289}}, gdy wstąpił do królestwa umarłych, ukazał się Cień Meduzy, odstraszając wiele innych mar. Heros dobył miecza do walki z potworem, ale towarzyszący mu [[Hermes]] wyjaśnił mu, że walka z duchem zapomocąza pomocą miecza nie ma sensu{{odn|Grimal|2008|s=133}}.

Przyjście na świat Pegaza i Chrysaora dopiero po śmierci Meduzy stwarzaburzy pewnepewną problemychronologię, gdyż to na Pegazie [[Bellerofont|Bellerofon]] zabił Chimerę, a Chrysaor był przodkiem Echidny. Zygmunt Kubiak występującą w mitologii chronologię określa jako osobliwą{{odn|Kubiak|1997|s=437}}.

Inaczej Meduzę widzi [[Diodor Sycylijski|Diodor]]., Prezentujektóry onprezentuje [[euhemeryzm|euhemerystyczną]] interpretację mitu o Meduzie. UważaGorgony on Gorgonyuważa za szczep wojowniczych kobiet, podobnych do [[Amazonki (mitologia)|Amazonek]], mieszkających w okolicy [[Atlantyda|Atlantydy]]. Jej mieszkańcy wespół z Amazonkami uderzyć mieli na Gorgony i zwyciężyć je, ale nie wytępić. Kolejny atak poprowadził na nie Perseusz, a [[Herakles]] spowodował ich wymarcie{{odn|Grimal|2008|s=114}}.

Często przedstawiano też samą głowę Meduzy, na przykład na piersiach Ateny. Motyw taki nosi nazwę [[gorgonejon]]u. Być może wykorzystywano jągo jako symbol [[rzeźba apotropaiczna|apotropaiczny]], a więc chroniący przez złymi mocami. Gorgonejon zmieniał się z upływem czasu. Początkowo przedstawiał twarz okropną, wykrzywioną, z językiem wysuniętym z ust. Późniejsze przedstawienia ukazują już twarz piękną, choć smutną, otoczoną jednak wężami. Prezentuje ją choćby [[Meduza Rondanini]]{{odn|Pietrzykowski|1983|s=193}}.

Z kolei przyczółek z [[Korfu|KorkyryKerkyry]] ukazuje oglądającym Meduzę pośród swoich dzieci{{odn|Pietrzykowski|1983|s=193}}.