Bielsko-bialska wyspa językowa: Różnice pomiędzy wersjami

Obszar późniejszej wyspy językowej był zamieszkały wpierw przez Słowian ([[grodzisko w Starym Bielsku]]). Początki wyspy sięgają trzeciej tercji XIII wieku, kiedy książę cieszyńsko-oświęcimski [[Mieszko cieszyński|Mieszko]] rozpoczął intensywną kolonizację obszaru swojego księstwa kolonistami z [[Frankonia|Frankonii]] i innych krajów [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętego Cesarstwa]]. Obszar ten był do tego czasu zamieszkały przez Słowian (grodzisko w Starym Bielsku). Obszar osadnictwa trzynastowiecznego był kilkukrotniePóźniej zasilanynastąpiły następnymikolejne falamifale osadników, np. w drugiej ćwierci XV wieku. Obszar pierwotnego zwartego osadnictwa niemieckiego określał badacz Gerhard Wurbs jako sięgający od [[Jasienica (województwo śląskie)|Jasienicy]] (Heinzendorf), [[Rudzica (województwo śląskie)|Rudzicy]] (Riegersdorf) i [[Landek]]a (Landeck) po [[Kęty]] (Liebenwerde), [[Nowa Wieś (powiat oświęcimski)|Nową Wieś]] (Neudorf) i [[Nidek]] (Niedeck)<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Wurbs| imię = Gerhard| tytuł = Die deutsche Sprachinsel Bielitz-Biala. Eine Chronik| miejsce = Wien| rok = 1981| seria = Eckartschriften (79)| język = de}}</ref>. Z czasem jednak bardziej peryferyjnie położone miejscowości uległy asymilacji z okoliczną ludnością słowiańską. Do czasów nowoczesnych niemiecki charakter etniczny zachowało trzynaście miejscowości tworzących bielsko-bialską wyspę językową sensu stricto<ref>Dane statystyczne również za: {{Cytuj książkę |nazwisko = Wurbs| imię = Gerhard| tytuł = Die deutsche Sprachinsel Bielitz-Biala. Eine Chronik| miejsce = Wien| rok = 1981| seria = Eckartschriften (79)| język = de}}</ref>:

| 1900<ref name="stos"/><ref name="spisg">{{cytuj książkę|autor=|tytuł=Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien|url=http://wiki-commons.genealogy.net/images/5/54/Oesterreich-12.djvu?djvuopts&page=19|miejsce=Wien|rok=1907}}</ref>.

Współcześnie większość z nich – z wyjątkiem Bystrej, Międzyrzecza i Wilamowic – wchodzi w skład miasta [[Bielsko-Biała|Bielska-Białej]]. Trzy jego prawobrzeżne dzielnice – [[Komorowice (Bielsko-Biała)|Komorowice Krakowskie (Mückendorf)]], [[Mikuszowice (Bielsko-Biała)|Mikuszowice Krakowskie (Mikuschowitz)]] oraz [[Straconka (Bielsko-Biała)|Straconka (Drösseldorf)]] – choć pierwotnie prawdopodobnie niemieckie uległy asymilacji i nie były zaliczane do wyspy w XIX i XX wieku. OdsetekW czasach austriackich oddsetek ludności niemieckojęzycznej miał w [[Bezirk Bielitz|powiecie politycznym Bielsko]] tendencję wzrostową, np. w czasachJasienicy austriackichurósł tendencjęz wzrostową2,6% w roku 1880 do 22,8 % w 1910.

Obszar ''Sprachinsel'', choć stanowiący pod wieloma względami jedną całość, był przez wieki rozdzielony granicą administracyjną na [[Biała (dopływ Wisły)|rzece Białej]] – od 1315 roku granicą [[księstwo Cieszyńskie|księstwa cieszyńskiego]] i [[księstwo oświęcimskie|księstwa oświęcimskiego]], która później stała się granicą między ziemiami [[Królestwo Czech|korony czeskiej]] i [[Korona Królestwa Polskiego|polskiej]] (1457–1772), a następnie w obrębie [[Monarchia Habsburgów|habsburskiej Austrii]] granicą między [[Śląsk Austriacki|Śląskiem Austriackim]] a [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Galicją]] (1772–1918). Gorsze warunki dla zachowania języka i kultury niemieckiej po wschodniej stronie tej granicy, zwłaszcza po wprowadzeniu [[autonomia galicyjska|autonomii galicyjskiej]] w latach 60. XIX wieku i daleko idącej polonizacji życia publicznego w tej prowincji, spowodowały, że jedynie cztery z trzynastu wyżej wymienionych miejscowości – Biała, Lipnik, Hałcnów i Wilamowice – znajdowały się w części galicyjskiej. Sytuacja językowa w Białej była jednakże bardziej skomplikowana niż w Bielsku,: około 1/3 mieszkańców stanowili świadomi Niemcy, 1/3podobną liczebnie część tworzyli świadomi Polacy, pozostali natomiast, w głównej mierze osoby polskiego pochodzenia, deklarowali się zmiennieróżnie z przyczyn koniunkturalnych czybądź aspiracji społecznych,. podobniePodobnie wyglądałwyglądała sytuacja w Lipniku,. natomiast wW Hałcnowie rodowici mieszkańcy byli praktycznieprawie wyłącznie Niemcami,. stanowiącaStanowiąca około 20% mniejszość polska przybyłapojawiła się najpierw w połowie XIX wieku, i pochodziła głównie z [[Podhale|Podhala]]. Strach przed polonizacją galicyjskichgalicyjskiej części wyspy prowadził do prób oderwania tego przygranicznego obszaru od Galicji i przyłączenia do Śląska. Dwukrotnie, w 1879 i 1916, wystosowano w tej sprawie oficjalne petycje<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Wnętrzak| imię = Grzegorz| tytuł = Stosunki polityczne i narodowościowe na pograniczu Śląska Cieszyńskiego i Galicji Zachodniej w latach 1897-1920| wydawca = adam marszałek| miejsce = Toruń| rok = 2014| strony = 241–255| isbn = 978-83-7780-882-5| język = pl}}</ref>.