Niszczyciele typu Grom: Różnice pomiędzy wersjami

| nazwa typu = Niszczyciele typu ''Grom''

| grafika = [[Plik:Blyskawica l d.jpg|250px]]<br />ORP "Błyskawica"„Błyskawica” jako obecnieokręt-muzeum

| producent = {{Państwo|GBR}}

| użytkownicy = {{bandera|POL|wojenna}}

| stocznia = [[J. Samuel White]] w [[Cowes]]

| wprowadzenie do służby = [[1937]]

| zbudowane okręty = 2

| planowane okręty = 4

| wyporność = standardowa: 2011 t<br />normalna: 2144 t

| długość = 114 m

| szerokość = 11,26 m

| zanurzenie = 3,45 m

| napęd = 2 [[turbina parowa|turbiny parowe]] o mocy łącznej 54 000 [[koń mechaniczny|KM]], 3 [[kocioł parowy|kotły parowe]], 2 [[śruba okrętowa|śruby]]

| prędkość = 39,6 [[węzeł (jednostka prędkości)|węzłówwęzła]]

| zasięg = 3500 [[mila morska|Mm]] przy 15 w.

| załoga = 192 (pokój)

| uzbrojenie = 7&nbsp;×&nbsp;120&nbsp;mm (3xII3&nbsp;x&nbsp;II, 1xI1&nbsp;x&nbsp;I)<br />4&nbsp;×&nbsp;40&nbsp;mm plot. (2xII2&nbsp;x&nbsp;II)<br />4 [[wielkokalibrowy karabin maszynowy|wkm]] 13,2 mm plot. (4xII4&nbsp;x&nbsp;II)<br />6 [[wyrzutnia torpedowa|wt]] 550 mm (2xIII2&nbsp;x&nbsp;III)<br />20 [[bomba głębinowa|bg]]<br />– stan na 1937–391937–1939 – szczegóły poniżej

'''Niszczyciele typu Grom''' – seria dwóch dużych [[niszczyciel]]i z okresu międzywojennego i [[II wojna światowa|II wojny światowej]], zbudowanych w Wielkiej Brytanii dla polskiej [[Marynarka Wojenna|Marynarki Wojennej]]. Oprócz nich szefostwo MW planowało wybudowanie dwóch kolejnych niszczycieli tego typu, ich budowa rozpoczęła się w kraju w 1939 roku, jednak nie udało się ich ukończyć przed wybuchem wojny. W chwili wejścia do służby były jednymi z najsilniejszych i najszybszych jednostek tej klasy na świecie, walczyły podczas wojny u boku marynarki brytyjskiej. [[ORP Grom (19371936)|ORP „Grom”]] został zatopiony przez niemieckie lotnictwo w 1940 pod Narvikiem, a [[ORP Błyskawica|ORP „Błyskawica”]] przetrwał wojnę i jest obecnie zachowany jako [[OkrętStatek muzeum|okręt-muzeum]] w Gdyni.

Szefostwo [[Marynarka Wojenna (II RP)|Marynarce Wojennej II RP]] od początku dążyło do włączenia do Floty dużych okrętów nawodnych, w tym niszczycieli (w ówczesnej polskiej terminologii – kontrtorpedowców). Możliwości finansowe [[II Rzeczpospolita|państwa]] nie pozwoliły na zrealizowanie ambitnych planów. Tym niemniej w wyniku starań [[Dowództwo Marynarki Wojennej|Kierownictwa Marynarki Wojennej]] (KMW) i sprzyjającego zbiegu okoliczności udało się zamówić i wybudować we Francji dwa niszczyciele typu [[Niszczyciele typu Wicher|''Wicher'']], które w 1932 roku utworzyły [[Dywizjon Kontrtorpedowców|Dywizjonu Kontrtorpedowców]]{{odn|Koszela|2013|s=13-14}}. Dalsze plany rozszerzenia floty o kolejne niszczyciele, pomimo pozytywnych rekomendacji oficerów [[Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych|Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych]], nie znajdowały aprobaty Głównego Inspektora Sił Zbrojnych marszałka [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]], w rękach którego po [[przewrót majowy|przewrocie majowym]] znalazła się faktyczna władza w kraju. Marszałek nie widział potrzeby rozbudowy MW i był niechętny przeznaczaniu nań funduszy{{odn|Graczyk|2007|s=117-124}}. Jednak zabiegi kadm. [[Jerzy Świrski|Świrskiego]] i prezesa zarządu [[Liga Morska i Rzeczna|Ligi Morskiej i Kolonialnej]] gen. [[Gustaw Orlicz-Dreszer|G. Orlicz-Dreszera]], mające na celu wyjaśnienie zasadności inwestowania w MW, oraz zakończona sukcesem misja [[ORP Wicher (1928)|ORP „Wicher”]] do Gdańska w czasie [[Kryzys gdański (1932)|kryzysu gdańskiego]] w czerwcu 1932 roku przyczyniły się do zmiany stanowiska marszałka Piłsudskiego{{odn|Kondracki|2013|s=8}}{{odn|Graczyk|2007|s=143-147}}. W lutym 1931 roku kadm. Świrski przedstawił plan rozbudowy floty o kolejne okręty, w tym 2 nowe niszczyciele. Ostatecznie 24 listopada 1932 roku uzyskał zgodę Marszałka, na realizację proponowanego planu, w kwietniu 1933 roku Sztab Generalny zezwolił na rozpisanie przetargu na budowę dwóch niszczycieli, a 29 sierpnia 1933 roku na posiedzeniu szefa Sztabu Generalnego i przedstawicieli Ministerstwa Spraw Wojskowych przyznano na ten cel środki finansowe: 6,5 mln złotych miało pochodzić z budżetu Ministerstwa Spraw Wojskowych, pozostałe koszty miały być pokryte z oszczędności w MW{{odn|Twardowski|2000}}{{odn|Twardowski|2002|s=3-4}}.

Polski przemysł stoczniowy nie był w stanie samodzielnie zaprojektować, a do końca lat 30. także zbudować jednostek tej klasy, zatem polska marynarka musiała opierać się na konstrukcjach zagranicznych. Ograniczenia swobodnego rozwoju marynarki stwarzała także sytuacja ekonomiczna kraju{{#tag:ref|Ostatecznie za granicą zamówiono oprócz nowych dwóch niszczycieli także dwa nowe okręty podwodne – późniejsze [[ORP Orzeł (19391938)|OORP „Orzeł”]] i [[ORP Sęp (19391938)|„Sęp”]], oraz zlecono wybudowanie w warsztatach Państwowych Zakładów Inżynieryjnych 4czterech [[Trałowce typu Jaskółka|trałowców]].|group="uwaga"}}{{odn|Twardowski|2002|s=3-4}}.

Pierwszy przetarg rozpisano w maju 1933 roku tylko wśród stoczni francuskich – jego wyniki ogłoszono 16 października 1933tego roku, lecz najlepsza oferta, przedstawiająca okręty o wyporności 1950 t, została odrzucona przez komisję przetargową jako zbyt droga (ponad 10 milionów franków za oba okręty, w przeliczeniu około 28,5 mln złotych){{odn|Twardowski|2002|s=3-4}}. Rolę w podjęciu tej decyzji grały przy tym mało zachęcające doświadczenia z budowy we Francji niszczycieli typu ''Wicher'', nie w pełni spełniających polskie oczekiwania, a także okrętów podwodnych typu [[okręty podwodne typu Wilk|typu ''Wilk'']]. Dodatkowo Szef Artylerii kmdr ppor. [[Heliodor Laskowski]] zdecydował o uzbrojeniu przyszłych okrętów w działa kalibru 120 mm szwedzkiej firmy [[Bofors]], które miały lepsze parametry niż oferowane działa francuskie{{odn|Twardowski|2002|s=3-4}}.

20 stycznia 1934 roku Wydział Budowy Okrętów KMW wydał warunki techniczne na nowe niszczyciele i rozpisano drugi przetarg, tym razem wśród stoczni szwedzkich. Jako uzbrojenie okrętów przewidziano 6 dział 120 mm. Okręty miały mieć m.in. lepszą stateczność i prędkość niż okręty typu ''Wicher'', silniejszą artylerię przeciwlotniczą, turbiny rozmieszczoneumieszczone w osobnych przedziałach, a pomieszczenia załogi rozmieszczone zgodnie z przydziałami bojowymi. Specyfikację parametrów taktyczno-technicznych zamawianych okrętów opracowano w Wydziale Budowy Okrętów KMW. Zapytanie ofertowe wysłano do [[Saab Kockums|Kockums Mekaniska Verkstad AB]] z [[Malmö]] i [[Götaverken|Götaverken AB]] z [[Göteborg]]a{{odn|Koszela|2013}}. Ofertę zgłosiła 14 maja 1934 roku tylko jedna stocznia – Kockums{{#tag:ref|Według Kondrackiego była to oferta stoczni Götaverken AB{{odn|Kondracki|2013|s=9}}.|group="uwaga"}}, zamiast wymaganych trzech, wobec czego przetarg unieważniono{{odn|Twardowski|2002|s=5}}. Otwierało to możliwość zamówienia okrętów z wolnej ręki, lecz nie doszło do tego, gdyż projekt nie satysfakcjonował komisji w pełni. Przedstawiał trzykominowy okręt o gładkopokładowym kadłubie, typowym dla niewielkich szwedzkich niszczycieli tego okresu, lecz znacznie powiększonym (wyporność 1610 t). Dwa działa znajdowały się we wspólnym stanowisku z maską ochronną na pokładzie dziobowym, za nimi była stosunkowo niska i szeroka bryła nadbudówki, a pozostałe cztery działa w dwóch stanowiskach znajdowały się w dwóch poziomach na rufie. Dwa okręty miały kosztować – bez uzbrojenia – 15&nbsp;750&nbsp;000 [[korona szwedzka|koron]] (21&nbsp;262&nbsp;500 zł). Zastrzeżenia komisji dotyczyły niedociągnięć technicznych projektu (m.in. niedoszacowań w specyfikacji mas konstrukcji, zbyt małej mocy turbin) i konstrukcyjnych (m.in. trzy kominy, brak podwójnego dna pod maszynowniami i komorami amunicyjnymi, za małe i niezbyt dobrze rozplanowane pomieszczenia mieszkalne i użytkowe dla załogi){{odn|Twardowski|2002|s=5}}{{odn|Twardowski|2000}}.

Latem 1934 roku rozpisano trzeci, ostatni przetarg na budowę niszczycieli, w którym wzięły udział czołowe stocznie brytyjskie, jak [[VT Group|Thornycroft]], Cammel Laird, Hawthorn Leslie, [[Swan Hunter]], [[J. Samuel White]], [[Vickers|Vickers-Armstrong]] i Yarrow, być może też francuskie i poprawiony projekt szwedzki{{odn|Twardowski|2002|s=5, 9-13}}. Za najlepszy 4 września 1934 r.roku uznano projekt stoczni [[Thornycroft]], przedstawiający dwukominowy okręt, o podniesionym pokładzie dziobowym. Cztery działa na rufie zostały w nim umieszczone klasycznie w dwóch poziomach (w [[superpozycja (okrętownictwo)|superpozycji]]), natomiast na dziobie jedyne dwudziałowe stanowisko było umieszczone nietypowo, na piętrze nadbudówki, gdzie było lepiej chronione przed falami{{odn|Twardowski|2002|s=9-13}}. Mimo to, ponieważ nie udało się wynegocjować korzystniejszej ceny, w grudniu 1934 r.roku podjęto rozmowy ze stocznią J. Samuel White z [[Cowes]] na wyspie [[Wight]], której oferta zajęła drugie miejsce, mimo jej mniejszego doświadczenia w budowie niszczycieli. W projekcie White dokonano następnie na życzenie strony polskiej pewnych zmian, przede wszystkim pojawiło się w nim siódme działo artylerii głównej, dodane w pojedynczym stanowisku na pokładzie dziobowym, poniżej dwudziałowego stanowiska na piętrze nadbudówki. Przedstawiciele tej firmy zapoznali się także z niszczycielami typu ''Wicher'' i polskimi spostrzeżeniami wynikającymi z ich eksploatacji, i odpowiednio zmodyfikowali projekt{{odn|Twardowski|2002|s=9-13}}. W konsekwencji, projekt stoczni White został uznany za lepszy nawet od projektu autorstwa stoczni Thornycrofta, i zaakceptowany przez stronę polską{{odn|Kondracki|2013|s=9}}, i zaakceptowany przez stronę polską. W styczniu 1935 r.roku uzgodniono treść umowy{{odn|Twardowski|2002|s=15-18}}.

29 marca 1935 r.roku rząd polski zawarł umowę ze stocznią White na budowę dwóch niszczycieli o wyporności 2144 t, za cenę 388&nbsp;233 funty za każdy okręt (10&nbsp;171&nbsp;705 zł). Cena ta nie obejmowała dostaw strony polskiej, przede wszystkim uzbrojenia. Całkowity koszt miał wynosić ok. 520&nbsp;000 funtów za okręt{{odn|Twardowski|2002|s=15-18}}. Kontrakt podpisali: ze strony stoczni dyrektor Arthur Thomas Wall, a ze strony polskiej kierownik Wydziału Budowy Okrętów Służby Technicznej KMW inż. [[Mikołaj Berens]]{{odn|Kondracki|2013|s=9, 14}}. Pierwszy okręt miał zostać ukończony w ciągu 26 miesięcy od dnia zawarcia umowy, drugi – w ciągu 28 miesięcy. Płatności miały być uregulowane w ratach (harmonogram spłaty rat był szczegółowo rozpisany, 35% wartości kontraktu miało być uregulowane w chwili zawarcia umowy, w miarę postępów prac zapłacone miało być kolejne 45%, po odbiorze okrętów przez stronę polską – 15%, a po zakończeniu okresu gwarancyjnego – ostatnie 5%). Na okręty wykonawca udzielił rocznej gwarancji. Za niedotrzymanie parametrów taktyczno-technicznych przez wybudowane okręty przewidziane były kary umowne dla stoczni, jeśli parametry te okazałyby się lepsze niż wymagane w kontrakcie – stocznia miała otrzymać nagrodę finansową. Materiały i wykonawstwo miało być zgodne z tymi, jakich wymagała przy odbiorze zamawianych dla siebie okrętów [[Admiralicja brytyjska]] (po zatwierdzeniu przez powołana przez KMW Komisję Nadzorczą). [[Arbitraż (ekonomia)|Arbitra]], który rozstrzygać miał ewentualne kwestie sporne, powoływać miał Sąd Arbitrażowy w Londynie{{odn|Twardowski|2002|s=15}}. Okręty typu ''Grom'' były największymi niszczycielami zbudowanymi przez stocznię White do tamtej pory{{odn|Twardowski|2002|s=20, 27-29}}.