Amisze: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m →‎Problemy: poprawa linków
m WP:SK+ToS+mSI+Bn, drobne techniczne
Linia 77:
 
== Rozprzestrzenienie ==
Większe wspólnoty można spotkać głównie na rolniczych obszarach amerykańskich stanów [[Pensylwania]], [[Ohio]], [[Indiana]], [[Iowa]] i [[Missouri (stan)|Missouri]] (łącznie w 28 stanach) oraz kanadyjskiej prowincji [[Ontario]], a także w Ameryce Środkowej, przy czym 80 procent populacji żyje w Pensylwanii, Ohio i Indianie. Hrabstwami, w których mieszka najwięcej amiszów, są: [[hrabstwo Holmes (Ohio)|Holmes]] w Ohio, [[hrabstwo Lancaster (Pensylwania)|Lancaster]] w Pensylwanii oraz [[hrabstwo Elkhart|Elkhart]] i [[hrabstwo LaGrange|LaGrange]] w Indianie<ref>http://www2.etown.edu/amishstudies/Largest_Settlements_2008.asp Amish Studies.</ref><ref>http://www.valpo.edu/geomet/pics/geo200/religion/amish.gif Odsetek Amiszów w poszczególnych hrabstwach.</ref>.
 
Najstarsza wspólnota amiszów żyje w hrabstwie Lancaster, gdzie ich zwarta społeczność sięga 20 tysięcy. Jest ona drugą co do wielkości. Jej członkowie są potomkami 200 osadników ze Szwajcarii, przybyłych tam w latach 20. XVIII wieku.
Linia 83:
Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie cała ich społeczność liczy ponad 235 tysięcy wyznawców i rośnie. Przyczynia się do tego bardzo tradycyjny model rodziny – siedmioro i więcej dzieci – oraz relatywnie niski poziom odejść od gminy (20%), którego powodem jest zapewne rygorystyczne odrzucanie [[apostazja|apostatów]] przez wspólnotę{{fakt|data=2009-07}}.
 
W chwili obecnej w Europie, skąd się wywodzą, nie istnieją wspólnoty amiszów. Podejmowane były jednak w latach 90. XX wieku próby osadnictwa w Polsce. Jedna rodzina tego wyznania, która przybyła ze Stanów Zjednoczonych Ameryki w 1993 roku i stanowi pozostałość tej misji, mieszka obecnie w miejscowości [[Cięciwa (powiat miński)|Cięciwa]]<ref>[http://www.echo.siedlce.net/?p=16&j=2&id=3487 Podlaskie Echo Katolickie – Dobre Strony Podlasia<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><ref name=autonazwa1>[http://archiwum.polityka.pl/art/samotny-amisz,363130.html Samotny amisz – Archiwum tygodnika POLITYKA<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><ref>[http://www.rzeczpospolita.pl/dodatki/plus_minus_070505/plus_minus_a_1.html www.Rzeczpospolita.pl<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><ref>[http://www.rp.pl/artykul/79940.html Ludzie wybrani przez Boga do zbawienia – Rzeczpospolita<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><ref>[http://polki.pl/zdrowie_i_psychologia_z_zycia_wziete_artykul,7932217.html?print=1 Amisze Zdrowie i psychologia – Z życia wzięte – Z życia wzięte artykuł<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><ref>[http://amishamerica.typepad.com/amish_america/2007/11/just-got-a-call.html Amish America: The Amish in Poland, again<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>.
 
== Podziały ==
Linia 92:
== Obyczajowość ==
[[Plik:DSCN4624 holmescountyamishbuggy e.jpg|thumb|200px|Tradycyjny zaprzęg amiszów]]
[[Plik:Amish On the way to school by Gadjoboy2.jpg|thumb|200px| Amiskie dzieci w drodze do szkoły]]
Amisze żyją w odizolowanych wspólnotach, których życie zorganizowane jest według nakazów niepisanego zbioru zasad zwanego ''Ordnung'', który reguluje wszelkie aspekty codzienności: od techniki, jakiej można używać, po kobiece fryzury i kolor materiałów na ubrania. Mężczyźni do czasu ślubu golą zarost twarzy, a żonaci zapuszczają długie brody. Wąsy są raczej nietolerowane, gdyż kojarzone są z przynależnością do armii, a amisze są pacyfistami. Nie praktykuje się małżeństw z osobami spoza wspólnoty.
 
Amisze nie akceptują nowoczesnej techniki. Nie korzystają z elektryczności (dotyczy tylko najbardziej ortodoksyjnych zborów<ref name=autonazwa1 />), samochodów, telewizji, fotografii i innych nowoczesnych wynalazków<ref name=":0">{{Cytuj|autor = Ewelina Karpińska-Morek|tytuł = Amisze. Odcięci od świata, zatrzymani w czasie|data = 182010-10-201018|url = http://fakty.interia.pl/tylko-u-nas/news-amisze-odcieci-od-swiata-zatrzymani-w-czasie,nId,887236|data dostępu = {{#time:Y-m-d}}}}</ref>. Praktycznie wszyscy zajmują się rolnictwem i rzemiosłami z nim związanymi.
 
Amisze stawiają swoje zasady ponad oficjalnym prawem. Na tym tle dochodziło niejednokrotnie do konfliktów pomiędzy wspólnotami amiszów a rządem amerykańskim. Jako pacyfiści nie służą w wojsku i nie odbywają szkolenia militarnego.
Linia 108:
 
== Problemy ==
* W 1979 roku w kilku amerykańskich stanach wśród amiszów wybuchła epidemia wirusa [[polio]], spowodowana unikaniem przez nich [[szczepionka|szczepień ochronnych]]<ref>http://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/polio.html.</ref>.
* Amisze są narażeni na [[choroby genetyczne]], gdyż od dwunastu pokoleń wchodzą w związki małżeńskie tylko z osobami spośród swojej zamkniętej wspólnoty<ref name=":0" />, chociaż obecnie część wspólnot stara się temu zapobiegać poprzez aranżowanie małżeństw między ludźmi z różnych wspólnot<ref name=":0" />.
 
== Zobacz też ==
Linia 115:
* [[huteryci]]
 
{{Przypisy|2}}
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.magazyn.ekumenizm.pl/content/article/20030407095258969.htm EAI Zapomniany świat Amiszy]
* [http://www.800padutch.com/amish.shtml The Amish & The Plain People (en)]
 
{{Kontrola autorytatywna}}
 
[[Kategoria:Anabaptyzm]]