Insurekcja kościuszkowska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Zmiana tekstu Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
|||
Linia 1:
{{Wojna infobox
|epoka = nowożytność
|nazwa =
|konflikt = wojna polsko-rosyjsko-pruska
|grafika = Rp 1794.jpg
Linia 11:
|wynik = zwycięstwo [[Imperium Rosyjskie]]go i [[Królestwo Prus|Królestwa Prus]]
|strona1 = {{flaga|POL|RON}} [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|I Rzeczpospolita]]
|strona2 = {{flaga|Rosja}} [[Imperium Rosyjskie]]
|dowódca1 = [[Tadeusz Kościuszko]] <small>(do 12 października 1794)</small><ref>Pełnił funkcję Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej (dyktatora powstania) od wybuchu insurekcji do 12 października 1794, ''de facto'' do 10 października 1794 kiedy pojmano go podczas bitwy pod Maciejowicami.</ref><br />
|dowódca2 = [[Nikołaj Repnin]]<small> (generał ''en chef'' wojsk rosyjskich na [[Wielkie Księstwo Litewskie|Litwie]], kierownik całej akcji przeciwko powstaniu od 3 maja 1794 r.)</small><br />[[Iwan Pietrowicz Sałtykow]]<small> (generał ''en chef'' wojsk rosyjskich na Ukrainie)</small><br />[[Osip Igelström]]<small> (generał ''en chef'' wojsk rosyjskich w [[Korona Królestwa Polskiego|Koronie]])</small><br /><ref>Stanisław Herbst, ''Z dziejów wojskowych powstania kościuszkowskiego 1794 roku'', Warszawa 1983, s. 173.</ref>
|siły1 =
Linia 23:
|słownik =
}}
{{Insurekcja kościuszkowska}}
[[Plik:Tadeusz Kościuszko.PNG|thumb|gen. [[Tadeusz Kościuszko]], [[Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej]] w insurekcji 1794 roku, portret pędzla [[Kazimierz Wojniakowski|Kazimierza Wojniakowskiego]] sprzed [[1812]] roku]]
[[Plik:Chełmoński Modlitwa przed bitwa.jpg|thumb|166px|250px|[[Józef Chełmoński]], ''Modlitwa przed bitwą'', 1906]]
'''
== Geneza ==
Po klęsce [[
W [[1793]] roku [[sejm grodzieński (1793)|sejm grodzieński]] przeprowadził [[II rozbiór Polski]]. W tym czasie wpływowa na dworze Katarzyny II frakcja Zubowów parła do ostatecznej likwidacji państwa polskiego przez sprowokowanie powstania. W grudniu 1793 roku zwolennika zachowania Rzeczypospolitej jako [[protektorat]]u rosyjskiego posła [[Jakob Sievers|Jakoba Sieversa]] zastąpił [[Osip Igelström]]. Zabronił on noszenia [[Order Virtuti Militari|Orderu Virtuti Militari]] oraz publikowania ustaw sejmu grodzieńskiego bez uprzedniego ocenzurowania ich w ambasadzie rosyjskiej. W ogóle nie został też on przedstawiony [[Stanisław August Poniatowski|Stanisławowi Augustowi]] jako nowy przedstawiciel Rosji. Igelström rozbudował policję w Warszawie, na czele której stanął Karol Bauer. Opłacał całą rzeszę agentów, którzy penetrowali środowiska rzemieślnicze, sklepy, kościoły, przeniknęli także na dwór królewski.
Linia 48:
[[11 września]] [[1793]] roku Kościuszko spotkał się w [[Podgórze (Kraków)|Podgórzu]] pod [[Kraków|Krakowem]] z przedstawicielami sprzysiężenia krajowego, gdzie omówił plany przebiegu powstania. [[11 lutego]] [[1794]] roku [[Rada Nieustająca]] rozpatrzyła notę [[Ambasadorowie i posłowie rosyjscy w Rzeczypospolitej 1763–1794|posła rosyjskiego]], który uzależniał udzielenie gwarancji dla pożyczki zagranicznej od przeprowadzenia redukcji wojska. Plany redukcji [[armia koronna|armii koronnej]] opracowali gen. [[Jan August Cichocki]] i gen. [[Jan Henryk Dąbrowski]]. W lutym 1794 roku Rada Nieustająca zatwierdziła nowe etaty armii koronnej i [[armia Wielkiego Księstwa Litewskiego|armii Wielkiego Księstwa Litewskiego]]<ref>[[Stanisław Herbst]], ''Z dziejów wojskowych powstania kościuszkowskiego 1794 roku'', Warszawa 1983, s. 42-43.</ref>. [[21 lutego]] 1794 Rada Nieustająca na polecenie posła rosyjskiego [[Osip Igelström|Osipa Igelströma]] uchwaliła redukcję wojska Rzeczypospolitej o połowę oraz przymusowy werbunek zredukowanych do wojska rosyjskiego i pruskiego. Była to wyraźna prowokacja, która spowodowała wybuch powstania<ref>[[Andrzej Zahorski]], ''Powstanie kościuszkowskie 1794'', w: Stefan Kieniewicz, Andrzej Zahorski, Władysław Zajewski, ''Trzy powstania narodowe'', Warszawa 1992, s. 17-36.</ref>.
Insurekcja<ref>Określenie „insurekcja” jest archaizmem oznaczającym dawniej powstanie, od [[Łacina|łacińskiego]] ''insurrectio'', a to z kolei od ''insurgere'', czyli ''buntować się, powstawać przeciw komuś''.</ref> rozpoczęła się [[12 marca]] [[1794]], gdy generał [[Antoni Madaliński]] odmówił poddania się redukcji [[1 Brygada Kawalerii Narodowej (koronna)|I Wielkopolskiej Brygady]] [[Kawaleria Narodowa|Kawalerii Narodowej]] i na jej czele wyruszył z [[Ostrołęka|Ostrołęki]] w kierunku [[Kraków|Krakowa]]. Zakończyła się [[16 listopada]] 1794, gdy ostatnie oddziały powstańcze skapitulowały przed [[Rosja]]nami w [[Radoszyce
Jednak za oficjalną datę rozpoczęcia insurekcji uznaje się [[24 marca]].
Linia 154:
* [[8 listopada]] [[1794]] naczelnik Tomasz Wawrzecki opuścił Warszawę. Wojska austriackie zajęły [[Radom]].
* [[9 listopada]] [[1794]] wojska rosyjskie uroczyście wkroczyły do Warszawy.
* [[16 listopada]] [[1794]] pod [[Radoszyce
* [[24 października]] [[1795]] [[Imperium Rosyjskie|Rosja]], [[Królestwo Prus|Prusy]] i [[Dom Habsbursko-Lotaryński|Austria]] dokonały [[III rozbiór Polski|III rozbioru Polski]]. Rzeczpospolita zniknęła z mapy Europy.
* [[16 grudnia]] [[1795]] papież [[Pius VI]] wydał [[brewe]] potępiające insurekcję kościuszkowską określając ją przedsięwzięciem bezbożnym. Na jego treść miał wpływ nuncjusz [[Laurentius Litta]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Łukasiewicz | imię = Dariusz| tytuł = "Niemieckie psy" i "polskie świnie" oraz inne eseje z historii kultury
== Skutki ==
| |||