Złoty: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
ort., lit., int., drobne techniczne, drobne redakcyjne
rev., WP:SK+ToS+mSI+Bn, drobne redakcyjne
Znacznik: Anulowanie edycji
Linia 1:
{{Inne znaczenia|współczesnej waluty|[[złoty polski]]}}
{{Waluta infobox
|nazwa = Złoty
|grafika =
|szerokość = 200px
|opis = Polskie monety
|ISO = '''PLN'''
|kraj = {{Państwo|POL}}
|inflacja = 1,9%<ref>{{cytuj stronę|url= http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/polityka_pieniezna/dokumenty/projekcja_inflacji.html|tytuł=Projekcje inflacji i PKB publikowane przez Narodowy Bank Polski |język=pl |data dostępu=2017-07-10.07.2017 |język=pl}}</ref>
|podział = 1 złoty = 100 [[grosz]]y
|symbol = zł – złoty<br />gr – grosz
|monety = 1, 2, 5, 10, 20, 50 (gr), 1, 2, 5 (zł); wyższe nominały (do 500 zł) używane w biciu monet kolekcjonerskich/bulionowych<br />
|banknoty = 10, 20, 50, 100, 200, 500 (zł)
|bank = [[Narodowy Bank Polski]]
|mennica = [[Mennica Polska]]
}}
'''Złoty''' ('''zł''', aktualny kod [[ISO 4217]] '''PLN''' – przed [[denominacja|denominacją]] w roku 1995 oznaczenie kodowe '''PLZ''') – podstawowa [[waluta|jednostka monetarna]] w [[Polska|Polsce]], dzieli się na 100 [[grosz]]y.
Linia 23:
[[Plik:POL-A1a-Bilet Skarbowy-5 Zlotych (1794 First Issue).jpg|thumb|Bilet skarbowy 5 zł z&nbsp;1794 r.]]
[[Plik:Bilet-skarbowy-4zlote.polskie-1794.jpg|thumb|Bilet skarbowy 4 złote z 1794 r.]]
[[Plik:USD to Polish Zloty Exchange Rate 1924-1939.png|thumb|kurs złotego polskiego względem dolara amerykańskiego w latach 1924-19391924–1939]]
[[Plik:1936.jpg|thumb|Banknot 2-złotowy z Dąbrówką z 1936]]
[[Plik:20 zł 1940 awers.jpg|thumb|Banknot 20-złotowy (bez orła) z 1940 wydany przez niemieckie władze okupacyjne w [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnym Gubernatorstwie]]]]
Linia 48:
Złoty wprowadzony został do obiegu 29 kwietnia 1924 roku w wyniku [[Reforma walutowa Władysława Grabskiego|reformy pieniężnej]] przeprowadzonej przez ministra finansów [[Władysław Grabski|Władysława Grabskiego]] i zastąpił zdewaluowaną [[Marka polska|markę polską]], walutę [[Królestwo Polskie (1917–1918)|Królestwa Polskiego]] (regencyjnego). Nowa waluta została oparta na [[System waluty złotej|parytecie złota]], wartość 1 złotego ustalono na 9/31 grama (ok. 0,29) czystego złota. Ówczesny złoty był więc wart około piętnastu obecnych (2009), lecz [[siła nabywcza|siłę nabywczą]] miał taką samą, jak siedem obecnych złotych<ref>Zbigniew Nestorowicz: [http://tygodnik.onet.pl/35,0,20503,polski_talar_dla_europy,artykul.html „Polski talar dla Europy”], ''Tygodnik Powszechny'' [dostęp 2009-08-07].</ref>.
 
Wśród proponowanych nazw nowej waluty [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] największą popularnością cieszyły się „[[lech (waluta)|lech]]”<ref>Dekret z dn. 5 II 1919 r. w przedmiocie jednostki monetarnej waluty polskiej („lech” – „grosz”) w: „Dziennik Praw” (później D.U.), nr 14, poz. 174; art. 2: „Wykonanie tego dekretu porucza się Ministrowi Skarbu.”).</ref>, „pol” i „złoty”<ref>Ustawa z dn. 28 II 1919 r. w sprawie nazwy monety polskiej (zmiana „lecha” na „złoty) w: „Dziennik Praw” (później D.U.), nr 20, poz. 230; art. 4: „Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.”).</ref>. Ostatecznie wybrano nazwę ''złoty'', która odwoływała się do historycznej jednostki monetarnej Królestwa Polskiego (kongresowego).
 
=== Okupacja niemiecka ===
{{Osobny artykuł|Bank Emisyjny w Polsce|Banknoty polskie z 1940|Banknoty polskie z 1941}}
Po wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] Niemcy wprowadzili do obiegu na terytorium [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnego Gubernatorstwa]] nowy pieniądz o tej samej, co przed wojną nazwie – złoty. Przedwojenne banknoty złotowe Banku Polskiego zostały ostemplowane i w 1940 roku wymienione na banknoty okupacyjne (z limitami wymiany zróżnicowanymi dla Niemców, Polaków, Żydów, przedsiębiorców). Okupacyjne złote sygnowane były przez [[Bank Emisyjny w Polsce]] z siedzibą w Krakowie. Była to jedyna instytucja (poza [[Polski Czerwony Krzyż|Polskim Czerwonym Krzyżem]]) na terenach okupowanych przez [[III Rzesza|Rzeszę Wielkoniemiecką]], gdzie w nazwie dopuszczono słowo „Polska”. Prezesem banku został [[Feliks Młynarski]], przedwojenny wiceprezes [[Bank Polski Spółka Akcyjna|Banku Polskiego]]. Młynarski uzyskał tajną zgodę [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|Rządu RP na uchodźstwie]] na objęcie stanowiska. Banknoty miały napisy po polsku, ale nie było na nich [[Godło Rzeczypospolitej Polskiej|godła Polski]] ani żadnych innych polskich symboli narodowych. Od nazwiska Młynarskiego banknoty emitowane przez [[Bank Emisyjny w Polsce]] były popularnie zwane [[Młynarki|młynarkami]].
 
Na terenach przyłączonych do Rzeszy ([[Kraj Warty|Wartheland]] oraz tereny włączone w [[Gdańsk-Prusy Zachodnie|Danzig-Westpreußen]], [[Górny Śląsk|Oberschlesien]] i [[Prusy Wschodnie|Ostpreußen]]) w obiegu była [[Reichsmark]]a, a na zajętych przez [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] ([[Kresy Wschodnie]]) – [[rubel]].
Linia 70:
* monety groszowe: 1, 2, 5, 10, 20 i 50 groszy
* monety złotowe: 1, 2 i 5 złotych (istnieją także [[Monety okolicznościowe 2 złote (III RP)|okolicznościowe monety 2 zł]], a także kolekcjonerskie 5, 10 i 20 zł, 25, 37<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mennica.com.pl/produkty-i-uslugi/produkty-mennicze/monety-nbp/monety-kolekcjonerskie/produkt/zobacz/25-rocznica-smierci-ksiedza-jerzego-popieluszki-37-zl.html|tytuł=25. rocznica śmierci Księdza Jerzego Popiełuszki 37 zł|data dostępu=2010-02-23}}</ref>, 50, 100, 200, 500, 1000 zł)
* banknoty: 10, 20, 50, 100, 200, 500<ref name="NBP500">{{Cytuj stronę | url = http://www.poznaj500zl.pl/ | tytuł = 500 zł | opublikowany = Narodowy Bank Polski | data dostępu = 2017-02-10}}</ref> złotych (istnieją także banknoty kolekcjonerskie o nominałach 10, 20 i 50 złotych).
 
== Średnioroczne kursy walut w poprzednich latach ==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
!Rok
![[Dolar amerykański|USD]]
![[European Currency Unit|XEU]]/[[Euro|EUR]]
![[Marka niemiecka|DEM]]
![[Funt szterling|GBP]]
![[Frank szwajcarski|CHF]]
![[Jen|JPY]]
|-
| 1990
| 9500,00
| 12070,50
| 5864,19
| 16862,50
| 6884,05
| 65,4500
|-
| 1991
| 10584,26
| 13088,29
| 6378,62
| 18 652,81
| 7379,05
| 78,7235
|-
| 1992
| 13630,12
| 17662,35
| 8761,51
| 24009,90
| 9742,76
| 107,7766
|-
| 1993
| 18164,84
| 21204,91
| 10975,20
| 27274,86
| 12308,00
| 164,1600
|-
| 1994
| 22726,95
| 26913,49
| 14049,60
| 34772,23
| 16670,93
| 224,1600
|-
! colspan=7| Denominacja
|-
| 1995
| 2,4244
| 3,1358
| 1,6928
| 3,8257
| 2,0545
| 0,0258
|-
| 1996
| 2,6965
| 3,3774
| 1,7920
| 4,2154
| 2,1826
| 0,0248
|-
| 1997
| 3,2808
| 3,7055
| 1,8918
| 5,3751
| 2,2627
| 0,0272
|-
| 1998
| 3,4937
| 3,9231
| 1,9888
| 5,7907
| 2,4149
| 0,0268
|-
| 1999
| 3,9675
| 4,2270
| 2,1612
| 6,4197
| 2,6413
| 0,0350
|-
| 2000
| 4,3464
| 4,0110
| 2,0508
| 6,5787
| 2,5747
| 0,0403
|-
| 2001
| 4,0939
| 3,6685
| fix 1,9558
| 5,8971
| 2,4298
| 0,0337
|-
| 2002
| 4,0795
| 3,8557
| –
| 6,1293
| 2,6288
| 0,0329
|-
| 2003
| 3,8889
| 4,3978
| –
| 6,3570
| 2,8911
| 0,0339
|-
| 2004
| 3,6540
| 4,5340
| –
| 6,6904
| 2,9370
| 0,0337
|-
| 2005
| 3,2348
| 4,0254
| –
| 5,8833
| 2,5999
| 0,0294
|-
| 2006
| 3,1025
| 3,8951
| –
| 5,7116
| 2,4761
| 0,0266
|-
| 2007
| 2,7667
| 3,7829
| –
| 5,5310
| 2,3035
| 0,0235
|-
| 2008
| 2,3708
| 3,4908
| –
| 4,2200
| 2,2291
| 0,0234
|-
| 2009
| 3,1175
| 4,3276
| –
| 4,8563
| 2,8665
| 0,0333
|-
| 2010
| 3,0179
| 3,9939
| –
| 4,6587
| 2,8983
| 0,0345
|-
| 2011
| 2,9636
| 4,1190
| –
| 4,7463
| 3,3474
| 0,0373
|-
| 2012
| 3,2581
| 4,1852
| –
| 5,1605
| 3,4724
| 0,0409
|-
| 2013
| 3,1608
| 4,1975
| –
| 4,9437
| 3,4100
| 0,0324
|}
 
== Zobacz też ==
{{Wikiźródła|Encyklopedia staropolska/Złoty|hasło ''Złoty'' w Encyklopedii staropolskiej|tekst=nie}}