Biegi narciarskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →New Nordic Norm: drobne techniczne |
|||
Linia 15:
W sporcie biegi narciarskie są jedną z trudniejszych konkurencji wytrzymałościowych, angażującą wszystkie główne partie [[mięsień|mięśni]]. Sport ten, obok [[wioślarstwo|wioślarstwa]] i [[pływanie|pływania]] prowadzi do spalania największej ilości kalorii w jednostce czasu<ref>{{cytuj stronę| url = http://kobieta.dlastudenta.pl/artykul/Spalanie_kalorii,6387.html| tytuł = Spalanie kalorii| data dostępu = 2016-03-24| język = pl}}</ref>. Nowoczesne zawody w biegach narciarskich dostosowane są do wymagań publiczności. Pierwszą tego typu zmianą było wprowadzenie konkurencji sprinterskich w [[Puchar Świata w narciarstwie klasycznym#Biegi|Pucharze Świata]], [[zimowe igrzyska olimpijskie|igrzyskach olimpijskich]] oraz na [[Mistrzostwa świata w narciarstwie klasycznym|mistrzostwach świata]]. Później powstały biegi ze startu wspólnego, sprinterskie, pościgowe i sztafetowe.
Konkurencje w Pucharze Świata, igrzyskach olimpijskich i mistrzostwach świata<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.fis-ski.com/uk/home-page.html | tytuł = Fis-Ski – Home Page | data dostępu = 2008-01-20 | autor = | nazwisko = | imię = | język = en | id = }}</ref>:
{| style="background:#FFFFFF;"
| style= "width:30%;" valign=top |
Linia 48 ⟶ 39:
Współcześnie funkcjonuje kilka typów zawodów w biegach narciarskich, w skład których wchodzą biegi różnego typu i długości, włączając w to również [[biathlon]], będący połączeniem biegów narciarskich i strzelania do celu.
[[Zimowe igrzyska olimpijskie]], [[mistrzostwa świata w narciarstwie klasycznym]] oraz zawody [[Puchar Świata w narciarstwie klasycznym|Pucharu Świata]] (wraz z [[Holmenkollen|Holmenkollen ski festival]]) skupiają czołówkę zawodników. Występują także biegi specjalne, na różnych dystansach, tzw. [[Worldloppet|maratony narciarskie]], np. [[Bieg Wazów]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.vasaloppet.se/wps/VasaCMS/generated/resources.Startsidan/startsidan/se/1.html | tytuł = Vasaloppet.se Start | data dostępu = 2008-01-20 | autor = | nazwisko = | imię = | język = en | id = }}</ref> w [[Szwecja|Szwecji]], [[Birkebeinerrennet]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.birkebeiner.no/renn/ | tytuł = Hovedside renn – Birkebeiner.no | data dostępu = 2008-01-20 | autor = | nazwisko = | imię = | język = no | id = }}</ref> w [[Norwegia|Norwegii]], Canadian Birkie<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.canadianbirkie.com/index.php | tytuł = Canadian Birkebeiner Ski Festival | data dostępu = 2008-01-20 | autor = | nazwisko = | imię = | język = en | id = }}</ref> w [[Kanada|Kanadzie]] i Tug Hill Tourathon<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.tughillskiclub.com | tytuł = Tug Hill Ski Club | data dostępu = 2008-01-20 | autor = | nazwisko = | imię = | język = en | id = }}</ref> w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]].
Techniki biegu w tych wyścigach mogą być używane zamiennie lub, w przypadku tzw. [[bieg łączony|biegów łączonych]], dwie techniki są używane w biegu (ze zmianą sprzętu w połowie dystansu).
Pomimo swej nazwy, [[Canadian Ski Marathon]] nie jest wyścigiem. Uczestnicy wybierają dystans i starają się go ukończyć (maksymalnym dystansem jest 160 km, co czyni ten maraton najdłuższym biegiem na świecie). Największym zaszczytem jest otrzymanie nagrody ''Coureur de Bois Gold'' przyznawanej tym, którzy pokonali cały dystans, spędzili noc w namiotach, oraz przynieśli ze sobą całe wyżywienie i sprzęt<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.csm-mcs.com/results/2007/individual_results/Coureur_des_Bois_winners.html | tytuł = Canadian Ski Marathon | data dostępu = 2008-01-20 | autor = | nazwisko = | imię = | język = en | id = }}</ref>.
== Historia ==
Linia 103 ⟶ 49:
[[Plik:Lappar i snöstorm av John Bauer.jpg|thumb|300px|[[John Bauer]], ''Biegacze w śnieżycy'']]
[[Plik:GatineauParkSkiing19Dec07.JPG|thumb|300px|Trasy biegowe w [[Gatineau Park]], [[Quebec]]]]
Biegi narciarskie zostały zapoczątkowane w krajach [[Półwysep Fennoskandzki|Półwyspu Fennoskandzkiego]] w czasach [[Prehistoria|prehistorycznych]]<ref name="historia">{{cytuj stronę | url = http://www.skizy.pl/narty/d/narty_historia_i_wspolczesnosc.html | tytuł = Historia nart i współczesność | data dostępu = 2008-08-11 | język = pl | id = }}</ref>. Były one nadal szeroko praktykowane w [[XIX wiek]]u jako sposób transportu podczas zimy. Polowania na [[Łoś|łosie]], [[jeleń|jelenie]] i inne zwierzęta odbywały się właśnie na nartach. Obecnie prawie każdy mieszkaniec krajów z bogatymi tradycjami narciarskimi, takich jak [[Norwegia]], [[Szwecja]], [[Finlandia]] i [[Estonia]], używał, bądź regularnie używa nart biegowych{{r|historia}}.
Natomiast w [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] myśliwi i zbieracze, którzy potrzebowali wolnych rąk by móc chodzić po głębokim śniegu w lasach, używali [[Rakiety śnieżne|rakiet śnieżnych]]. Narty były używane sporadycznie przez [[Indianie|Indian]], którzy pokonywali podobne odległości jak Skandynawowie. Do rozwoju biegów narciarskich przyczynili się tam [[Norwegia|norwescy]] emigranci [[Snowshoe Thompson]] i [[Jackrabbit Johannsen]].
Do [[Polska|Polski]] zorganizowane narciarstwo biegowe dotarło na przełomie [[XIX wiek|XIX]] i [[XX wiek]]u w. W szerzeniu tego sportu największe zasługi mają [[Józef Schnaider]] w [[Karpaty|Karpatach Wschodnich]] i [[Stanisław Barabasz]] w [[Tatry|Tatrach]]. W [[1919]] powstał [[Polski Związek Narciarski]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.pzn.pl/strefa-pzn/aktualnosci/art11,wielki-jubileusz-najstarszego-polskiego-klubu.html | tytuł = Wielki jubileusz najstarszego polskiego klubu | data dostępu = 2008-01-20 | autor = | nazwisko = Mikuła | imię = Grzegorz | język = pl | id = }}</ref>.
W takiej formie narciarstwo było stosowane przez zwiadowców. Wszystkie armie krajów skandynawskich posiadały specjalnie wytrenowaną do biegów narciarskich piechotę na operacje [[zima|zimowe]]. Narty dawały ważną podczas [[Wojna zimowa|wojny zimowej]] mobilność, która pozwalała na pobicie dużej armii [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Sowietów]] przez małe grupy [[Finlandia|Finów]]. Podobne taktyki były w przeszłości stosowane wielokrotnie także przez Finów i mieszkańców [[Karelia|Karelii]]. Dawne wojska narciarskie były wyposażone w [[Kusza|kusze]] i [[kijek narciarski|kijki narciarskie]] posiadające zaostrzone końce.
Linia 128 ⟶ 59:
Tradycyjnie całe wyposażenie było wyrabiane z naturalnych materiałów: [[Drewno (technika)|drewniane]] narty i [[bambus]]owe kijki ze [[skóra|skórzanymi]] paskami{{r|historia}}. Stosowanym [[obuwie]]m były wytrzymałe, skórzane buty z wąską podeszwą. Wiązania ewoluowały od prostych pasków zrobionych z cienkich, skręconych, drewnianych nici, poprzez wiązania na zatrzaski z przodu i z tyłu buta aż do ''szczurzych pułapek'' z zatrzaskami z przodu buta i wielu innych, różnych, nowoczesnych zapięć.
Pierwsze zawody w biegach narciarskich (oraz w [[narciarstwo alpejskie|narciarstwie zjazdowym]] i [[skoki narciarskie|skokach narciarskich]]) były organizowane już w połowie [[XIX wiek]]u, w [[Norwegia|Norwegii]]. Od 1922 istnieje jeden z najbardziej znanych maratonów narciarskich, [[Bieg Wazów]]. W latach [[lata 70. XX wieku|70.]] zaczęto organizować masowe biegi narciarskie, w których uczestniczyli zarówno zawodowcy, jak i amatorzy. W [[1981]] powołano [[Worldloppet]], organizację skupiającą największe narciarskie biegi masowe na świecie<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.worldloppet.com/whatiswl.php | tytuł = Worldloppet | data dostępu = 2008-01-21 | opublikowany =www.worldloppet.com | język = en | id = }}</ref>.
== Sprzęt ==
Linia 144 ⟶ 68:
Podobnie jak w [[narciarstwo alpejskie|narciarstwie alpejskim]] biegacze narciarscy mają ze sobą dwa [[kijek narciarski|kijki]], zazwyczaj wykonane z [[glin|aluminium]] lub [[włókno szklane|włókna szklanego]]. Droższe kijki są produkowane z [[włókno węglowe|włókna węglowego]] lub innego mocnego i lekkiego materiału. Kijek posiada kolec na końcu, stabilizujący jego położenie podczas biegu, oraz mały dysk z [[tworzywa sztuczne]]go mający zabezpieczać przed zbytnim zagłębieniem się kijka w śniegu.
Na swobodny ruch pięty podczas biegu pozwalają wiązania zamocowane do czubka buta narciarskiego. Sprzęt różni się w zależności od techniki. Kijki używane podczas biegu techniką dowolną są zazwyczaj dłuższe niż te używane w technice klasycznej. Zazwyczaj kijki używane w technice dowolnej powinny sięgać biegaczowi do podbródka lub do oczu (w zależności od jego upodobań). Długość takiego kijka można obliczyć odejmując od wzrostu narciarza 20 [[centymetr|cm]]<ref name="dobor_nart">{{cytuj stronę | url = http://www.skionline.pl/sprzet/?co=sprzetowe_abc&co2=teksty&id_newsa=33 | tytuł = Dobór nart biegowych | data dostępu = 2008-08-10 | opublikowany = Atmedia S.C | język = pl | id = }}</ref>. Kijki wyższej klasy dodatkowo posiadają wyprofilowany uchwyt, kijki prawy i lewy różnią się wówczas od siebie.
=== Wiązania i buty ===
Linia 157 ⟶ 74:
W odróżnieniu od [[narciarstwo alpejskie|narciarstwa alpejskiego]], w biegach nie wszyscy producenci stosują jeden standard. W efekcie nie każdy [[But narciarski#buty biegowe|but biegowy]] pasuje do każdego wiązania.
Obecnie na rynku występują 3 systemy wiązań<ref name="wiazania">{{cytuj stronę | url = http://www.skionline.pl/sprzet/?co=sprzetowe_abc&co2=teksty&id_newsa=35 | tytuł = Wiązania | data dostępu = 2008-08-10 | opublikowany = Atmedia S.C | język = pl | id = }}</ref>:
* NNN (New Nordic Norm)
* SNS (Salomon Nordic System) Profil
Linia 177 ⟶ 87:
==== New Nordic Norm ====
Rottefella rozwinęła wiązania NNN i zezwoliła na produkcję tego typu wiązań firmom takie jak [[Rossignol]]<ref name="Rossignol">{{cytuj stronę | url = http://www.rossignol.com/ | tytuł = Rossignol Pure Mountain Company | data dostępu = 2008-01-20 | autor = | nazwisko = | imię = | język = en pl | id = }}</ref>, [[Madshus]], Atomic oraz, począwszy od 2007 także austriackiemu Fischerowi<ref name="Fischer">{{cytuj stronę | url = http://pl.fischer-ski.com/en/technology.php?id_group=20160&log_block=574 | tytuł = NNN – wiodący system wiązań biegowych na świecie | data dostępu = 2008-01-21 | autor = | nazwisko = | imię = | język = pl | id = }}</ref>. Wśród wiązań tego typu znajdują się wiązania BC (backcountry), wiązania R3 Skate do stylu dowolnego, R3 Classic do stylu klasycznego oraz R4 NIS (Nordic Integrated System).
W systemie NIS wymagane są narty ze stale połączoną płytą montażową. Pozwala to na przymocowanie wiązania bez użycia połączeń śrubowych, dzięki temu narciarz może łatwiej ustawić pozycję wiązania uwzględniając [[środek ciężkości]] narty, co jest przydatne w różnych warunkach śniegowych{{r|wiazania}}. Buty dla systemu NNN są produkowane przez [[Alpina Sports]], Madshus, Rossignol oraz, od [[2007]], także przez [[austria]]ckiego Fischera{{r|Fischer}}. Wiązania typu R3 i R4 są używane przez zawodników Pucharu Świata używających systemu NNN. Wszystkie wiązania systemu NNN posiadają dwie podłużne krawędzie, które wystają od spodu wiązania, łączące się z odpowiednimi otworami w bucie.
Linia 216 ⟶ 108:
==== Woski poślizgowe ====
Woski poślizgowe są stosowane dla zmniejszenia oporów poślizgu; są one nakładane na nartę poprzez prasowanie<ref name="glide_skiwax">{{cytuj stronę | url = http://www.skiwax.ca/tp/glide.php | tytuł = Glide Wax | data dostępu = 2008-08-11 | język = en }}</ref>. Ich cena zależy od jakości; woski przeznaczone na zawody mogą być bardzo drogie, ponad 100 [[dolar amerykański|USD]] (ok. 250 zł) za 60-gramowy blok wosku. Woski są zazwyczaj dostępne w postaci bloków, chociaż występują także sproszkowane i płynne{{r|glide_skiwax}}. Woski poślizgowe są nakładane w nartach klasycznych na całej narcie prócz strefy odbicia narty, a w nartach do biegów dowolnych na całej długości narty{{r|glide_skiwax}}. Są to jedyne woski stosowane na nartach do biegu [[technika dowolna|techniką dowolną]]<ref name="nensa7">{{cytuj stronę | url = http://www.nensa.net/equipment/TheScienceofSkiWaxes.pdf | tytuł = The Science of Ski Waxes | data dostępu = 2008-08-10 | nazwisko = Talbot | imię = Chris | data = 2003-01-06 | opublikowany = NENSA | strony = 7/17 | język = en }}</ref>.
==== Woski odrzutowe ====
[[Plik:Umpihankihiihdon-mm.jpg|thumb|200px|Bieganie po głębokim śniegu może być bardzo trudne, bardzo ważne jest więc odpowiednie dobranie wosków]]
Celem wosków odrzutowych jest zapewnienie przyczepności do śniegu podczas przenoszenia ciężaru na nartę; są używane tylko do nart klasycznych<ref name="nensa13">{{cytuj stronę | url = http://www.nensa.net/equipment/TheScienceofSkiWaxes.pdf | tytuł = The Science of Ski Waxes | data dostępu = 2008-08-10 | nazwisko = Talbot | imię = Chris | data = 2003-01-06 | opublikowany = NENSA | strony = 13/17 | język = en }}</ref>. Woski odrzutowe są nakładane w strefie odbicia narty klasycznej (gdy narta nie jest bezwoskowa).
Woski odrzutowe są podzielone ze względu na twardość. Twarde woski mają zastosowanie w świeżym, zmrożonym śniegu. Zbyt twardy wosk nie daje wystarczającej przyczepności, zbyt miękki powoduje tworzenie się lodu, który spowalnia narciarza<ref name="nensa12">{{cytuj stronę | url = http://www.nensa.net/equipment/TheScienceofSkiWaxes.pdf | tytuł = The Science of Ski Waxes | data dostępu = 2008-08-10 | nazwisko = Talbot | imię = Chris | data = 2003-01-06 | opublikowany = NENSA | strony = 12/17 | język = en }}</ref>. Nierzadko nowa warstwa wosku jest nakładana podczas zmian pogody lub wchodzenia na inną wysokość.
Woski odrzutowe zapewniają przyczepność poprzez przenikanie do śniegu podczas przenoszenia ciężaru ciała na nartę<ref name="grip_skiwax">{{cytuj stronę | url = http://www.skiwax.ca/tp/grip.php#race | tytuł = Grip Wax | data dostępu = 2008-08-11 | język = en }}</ref>. Zmrożony, świeży śnieg jest twardszy. Bardziej odpowiednim woskiem jest zazwyczaj ten bardziej miękki, mogący zapewnić przyczepność przy jednoczesnym zapobieganiu przyklejaniu się śniegu do narty.
Woski te są zazwyczaj oznaczone kolorami oznaczającymi temperaturę, w której się je stosuje<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.spadout.com/w/how-to-wax/ | tytuł = How to wax | data dostępu = 2008-08-10 | rok = 2005 | język = en | id = }}</ref>: czerwony dla wosków stosowanych podczas temperatury powyżej 0 °C oraz niebieski dla tych stosowanych podczas temperatur ujemnych. Jest także wiele innych odcieni symbolizujących węższe zakresy temperatur: od fioletowego dla temperatur w okolicach 0 °C, poprzez zielony dla -10 °C do białego dla temperatur poniżej -15 °C<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.visi.com/~fastwax/instructions.html#waxintt | tytuł = Waxing and Temperature, Intermediate Waxing | data dostępu = 2008-08-11 | rok = | język = en | id = }}</ref>.
Dobór odpowiedniej twardości wosku może być trudny. Zróżnicowane warunki śniegowe mogą też spowodować, że po przebiegnięciu kilkuset metrów dobrze dobrany wosk może się stać nieodpowiedni{{r|grip_skiwax}}. Ponadto, śnieg na ubitej trasie zazwyczaj różni się od tego leżącego obok trasy i właśnie dla ubitego śniegu odpowiednim woskiem będzie ten bardziej miękki.
Linia 289 ⟶ 127:
==== Klistry ====
Kiedy śnieg leży już przez dłuższy czas i płatki śniegu tracą już swoją ostrość z powodu powtórnego zmrożenia wody, woski odrzutowe nie mogą nadal zapewnić przyczepności i stają się bezużyteczne. W takim przypadku stosowane są ''klistry''<ref name="klister_skiwax">{{cytuj stronę | url = http://www.skiwax.ca/tp/klister.php#race | tytuł = Applying Klister | data dostępu = 2008-08-11 | rok = | język = en | id = }}</ref> (znane też jako ''klajstery''), które zasadniczo są podobną do kleju substancją ("[[wikt:klister|klister]]" oznacza w [[język szwedzki|języku szwedzkim]] "klej"). Klistry nie są zazwyczaj stosowane przez amatorów; są one bardzo lepkie. Są stosunkowo łatwe do nałożenia, jednak bardzo trudno je usunąć.
Profesjonaliści często utrzymują, że klistry najlepiej nakładać całą dłonią{{r|klister_skiwax}}. Dłoń tę można wyczyścić poprzez umieszczenie jej w rękawicy i poczekanie do chwili, aż klister w tajemniczy sposób sam zniknie. Amatorzy często uciekają się do używania przedmiotów o odpowiednim rozmiarze. Ponieważ klister jest substancją organiczną, do jego usunięcia konieczny jest apolarny [[rozpuszczalnik]] (np. [[benzyna]]) lub [[Mydła|mydło]]{{r|klister_skiwax}}. Sklepy bądź serwisy często oferują rozpuszczalniki własnej roboty do oczyszczania nart{{r|klister_skiwax}}. Powinny być one jednak ostrożnie stosowane, gdyż są łatwopalne, a ich opary [[trucizna|toksyczne]].
Linia 303 ⟶ 134:
=== Narty bezwoskowe ===
Współcześnie narty bezwoskowe są szeroko rozpowszechnione pośród amatorów. Posiadają one łuski podobne do [[łuski (ryby)|rybich]] lub inne, podobne wzory w strefie odbicia<ref name="waxless_skiwax">{{cytuj stronę | url = http://www.skiwax.ca/tp/waxless.php | tytuł = Waxless Ski Care | data dostępu = 2008-08-11 | język = en | id = }}</ref>. Mają one zapewniać przyczepność. Narty bezwoskowe są gorszej jakości niż dobrze wyregulowane, nawoskowane narty, ale nie wymagają straty czasu i pieniędzy na znalezienie i nałożenie odpowiedniego wosku lub klistera{{r|waxless_skiwax}}. Niektórzy narciarze nakładają mimo wszystko warstwę wosku poślizgowego aby zapewnić gładkość ślizgu i chronić powierzchnię narty przed brudem i lodem<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.snocountry.com/article.php/20041227133240622 | tytuł = Back to Basics: A Quick Look at Paste Waxes, Waxless Ski Preparation and Kick Waxing | data dostępu = 2008-02-23 | autor = | nazwisko = Bergin | imię = Ron | data =2005-01-03 | język = en | id = }}</ref>. Są to specjalistyczne ciekłe woski produkowane specjalnie dla nart bezwoskowych. Zwykłe woski poślizgowe mogą być też nakładane na końcach narty.
Narty bezwoskowe są bardziej odpowiednie dla narciarzy biegających rekreacyjnie. Czasem są one jednak używane także przez zawodników w przypadku zróżnicowanych warunków śniegowych, uniemożliwiających optymalny dobór wosku. Bywało, że niektórzy zawodnicy używający takich nart pokonali innych stosujących zwykłe, woskowe narty podczas trudnych i zróżnicowanych warunków pogodowych.
Linia 376 ⟶ 191:
{{osobny artykuł|Narciarstwo telemarkowe}}
Telemark jest techniką pokonywania zakrętów podczas zjazdów podczas których pięty narciarza nie są przymocowane do nart, jak to ma miejsce w narciarstwie alpejskim. W narciarstwie biegowym technika jazdy telemarkiem jest wykorzystywana w jego odmianie [[Narciarstwo przełajowe|backcountry]], czyli poza przygotowanymi trasami. Termin telemark jest także nazwą niezależnej dyscypliny narciarskiej.
== Zobacz też ==
Linia 391 ⟶ 203:
* [[Narciarstwo telemarkowe]]
* [[Narciarstwo przełajowe|Narciarstwo backcountry]]
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
[[Plik:Rozdroze pod Cicha Rownia Jizera Mountains small.jpg|thumb|center|700px|Szlaki biegów narciarskich [[Góry Izerskie]] – Rozdroże pod Cichą Równią]]
| |||