Wikipedia

Radio Luxembourg: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
WP:SK+ToS+mSI+Bn, usunięcie zbędnych linków do dat, drobne redakcyjne, drobne techniczne
Linia 1:
<div id="Vorlage_Alternative" class="noprint disambig" style="line-height:29px; padding-left: 3px; background-color: #f9f9f9; border-bottom: 1px solid #cccccc; font-size: 95%; margin-bottom: 1em">
[[Plik:Disambig.svg|24px|Ujednoznacznienie|link=Wikipedia:Strona ujednoznaczniająca]] Niniejszy artykuł dotyczy serwisu anglojęzycznego Radia Luxembourg, który był emitowany w latach 1933-19391933–1939 i 1946-1992. Informacji o reaktywowanym cyfrowym programie tego radia należy szukać pod hasłem [[Radio Luxembourg (DRM)]].</div>
{{dopracować|POV}}
 
'''Radio Luxembourg''' – nazwa potoczna "LUXY"„LUXY” – w latach 60.-80. XX wieku kultowa stacja radiowa, nadająca muzykę młodzieżową i lansująca modę muzyczną wśród nastolatków Europy Zachodniej i Centralnej, w tym Polski.
 
Radio Luxembourg to niezależna, komercyjna rozgłośnia radiowa nadająca w wielu językach (miała również incydentalnie okienka w języku polskim), nadająca z terenu [[Luksemburg|Wielkiego Księstwa Luksemburga]].
Linia 13:
W 1922 rząd brytyjski przyznał na 5 lat wyłączną koncesję na nadawanie programów radiowych prywatnej Brytyjskiej Korporacji Nadawczej ([[język angielski|ang.]] ''British Broadcasting Corporation'' – [[BBC]]), należącej do amerykańskich i brytyjskich przedsiębiorstw sektora elektrycznego. Chociaż przynajmniej w teorii BBC mogła sprzedawać czas antenowy, to jednak swoje dochody postanowiła czerpać ze sprzedaży konstruowanych przez siebie, patentowych [[radioodbiornik|odbiorników radiowych]]. Ten stan rzeczy trwał do roku 1927, kiedy to wygasła koncesja rządowa i udziały dawnej komercyjnej BBC zostały sprzedane nowej, niekomercyjnej BBC, która operować miała na terenie [[Wielka Brytania|Zjednoczonego Królestwa]] w imieniu Korony.
 
Wobec braku możliwości emisji programów komercyjnych z terenu Zjednoczonego Królestwa, były pilot RAF i zarazem impresario – kapitan Leonard F. Plugge utworzył własne Międzynarodowe Przedsiębiorstwo Nadawcze ([[język angielski|ang.]] ''International Broadcasting Company'').
IBC wynajmowało czas antenowy [[nadajnik radiowy|nadajników]] ulokowanych na kontynencie, a następnie odsprzedawało go innym przedsiębiorstwom występującym w roli sponsorów audycji anglojęzycznych dedykowanych dla odbiorców na wyspach brytyjskich. Sposobem tym Plugge udowodnił, że państwowy [[monopol]] na usługi radionadawcze może być skutecznie przełamany. Wkrótce potem, jego śladem poszli inni tworząc radiostacje wyłącznie w celach komercyjnych.
 
== Powstanie Radia LuksemburgLuxembourg ==
W 1924 bracia François i Marcel Anen wybudowali w Luksemburgu przy rue Beaumont 100-[[wat]]owy [[nadajnik radiowy|nadajnik]] który miał służyć do nadawania [[koncert]]ów muzyki wojskowej i [[wodewil]]i dla mieszkańców [[luksemburg|Wielkiego Księstwa]]. François Anen zainspirowany osiągnięciami Pluggego, zauważył, że granice państwa nie dotyczą emisji radiowych i [[11 maja]] 1929 wraz z Henrym Etienn (wydawcą) i Jeanem Le Duc (impresariem), założył Luksemburskie Towarzystwo Studiów Radiofonicznych ([[język francuski|fr.]] ''La Société Luxembourgeoise d'Etudesd’Etudes Radiophoniques'') – S.L.E.R., które to jako grupa nacisku, miało doprowadzić do uzyskania koncesji nadawczej.
 
S.L.E.R. wykupiło radiostację rodzeństwa Anen i zatrudniło François Anen jako dyrektora technicznego.
Linia 25:
W 1931 rozpoczęto budowę stacji nadawczej w [[Junglinster]], a wkrótce potem CLR przeniosło swoją siedzibę i studia do należącej do XVII-wiecznego fortu w centrum miasta – Willi Louvigny.
 
W maju 1932 Radio Luxembourg rozpoczęło w paśmie [[Fale długie|fal długich]] [[Oznaczenia emisji radiowych|LW]] pierwsze emisje w językach; niemieckim, francuskim i angielskim. Emisje w języku angielskim, które były ze względu na propagację doskonale słyszalne w Wielkiej Brytanii wywołały zdecydowanie wrogą reakcję rządu JKM. Oskarżył on Radio Luxembourg o piractwo radiowe, a wskutek złożonej skargi radio musiało trzymać się "obok"„obok” częstotliwości "brytyjskich"„brytyjskich”. W 1933 szefem serwisu anglojęzycznego został 23-letni Stephen Wiliams.
 
[[1 stycznia]] 1934 weszła w życie nowa międzynarodowa umowa o przydziale częstotliwości radiokomunikacyjnych i wkrótce potem Radio Luxembourg rozpoczęło regularną, emisję programów w języku francuskim i angielskim za pomocą nowego, 200 [[kilo|k]][[wat|W]] nadajnika pracującego na przydzielonej mu oficjalnie [[częstotliwość|częstotliwości]] 230000 [[Herc|Hz]].
 
== Pierwszy okres komercyjny ==
=== 1933-1939 ===
W latach 1933-19391933–1939 anglojęzyczny serwis Radia Luxembourg swoją "sponsorowaną"„sponsorowaną” ofertą programową przyciągnął szeroką rzeszę słuchaczy zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i w innych krajach. Programy tej wersji w niedziele nadawano od południa do północy, natomiast w pozostałe dni o różnych porach. Komercyjność stacji nie polegała na nadawaniu reklam, lecz na zapowiedziach, w których komunikowano, że "program„program sponsorowany jest przez..."”
 
==== Program ====
* Program na 3 maja 1935 według wydawnictwa Radio Pictorial;
** 12:00 Noon – Musical Voyage – ''with Bobbie Comber and Reginald Purdell and sponsored by Halls Wine.'' – muzyka
** 12:15 PM – Do-Do Broadcasts – ''sponsored medication programme "for„for asthma suffers"suffers”.'' – słuchowisko
** 12:30 PM – Golden Hour of Music – ''the Irish Concert recorded programme'' – muzyka
** 1:00 PM – Zam-Buk Broadcast – ''the latest dance music sponsored by a medication "for„for cuts, burns and bruises."”'' – muzyka
** 1:30 PM – Littlewoods Pools – ''sponsored by a football pools coupon company in [[Liverpool]].'' – totalizator piłkarski
** 2:00 PM – English service ends until 2:30 PM.
** 2:30 PM – Vernon'sVernon’s All-Star Variety Concert – ''gramophone records presented by a football pools company.'' – muzyka
** 5:30 PM – League of Ovaltineys – ''presented by the makers of Ovaltine.''
 
Linia 53:
== [[II wojna światowa]] ==
=== 1940-1945 ===
[[21 września]] 1939, chroniąc neutralność Księstwa, rząd zamknął rozgłośnię. Jej urządzenia oraz nadajnik zostały zdobyte przez [[wehrmachtWehrmacht|wojska niemieckie]] i w dalszej kolejności wykorzystane do nadawania propagandowych anglojęzycznych programów [[William Joyce|Wiliama Joyce]], obdarzonego przez aliantów przezwiskiem "Lord„Lord hau-hau"hau”.
 
W sierpniu 1944 wojska alianckie wyzwoliły Luksemburg, a kontrolę nad rozgłośnią przejęła armia amerykańska i wykorzystała ją również do celów propagandowych, ale tym razem przeciwko Niemcom, jako "Radio„Radio 1212"1212”.
 
== Drugi okres komercyjny ==
Linia 61:
Wyjście wojsk alianckich z Luksemburga zwiastowało wznowienie działalności rozgłośni na falach długich, ponownie pod kierownictwem Stephena Williamsa.
 
[[21 czerwca]] 1946 Williams zatrudnił zdemobilizowanego z brytyjskiej armii w Luksemburgu Geoffreya Everitta, który wkrótce, po odejściu Williamsa objął kierownictwo małego, trzyosobowego zespołu serwisu anglojęzycznego. Wobec złej sytuacji gospodarczej w powojennej Wielkiej Brytanii popyt na reklamę radiową był szczątkowy. Doprowadziło to do redukcji długości serwisu na rzecz programów francuskojęzycznych.
 
Sytuacja poprawiła się z początkiem lat 50. W miarę rozrostu serwisu anglojęzycznego, równolegle z działającym na falach długich Radiem Luxembourg I uruchomione zostało nieznacznie słabsze średnio falowe Radio Luxembourg II.
 
W 1955, Hal Lewis – DJ hawajskich radiostacji KPOA-AM i KSSK-FM, zgłosił Radiu Luxembourg II ofertę zakupu czasu antenowego pomiędzy 6 a 9 rano na potrzeby swojego show, ale ofertę odrzucono, gdyż zadowalający odbiór transmisji na fali 208 metrów na wyspach brytyjskich miał miejsce dopiero po zmroku, gdy [[jonosfera]] była na dogodnej wysokości. Ta właśnie cecha fali radiowej 208 metrów nadawała drugie znaczenie reklamowemu sloganowi radia: "208„208 – Twoje Radio Gwiazd"Gwiazd” ([[język angielski|ang.]] ''208 – Your Station of the Stars'') – .
 
==== Program ====
* Niektóre z audycji nadanych w niedziele marca 1952 według rozkładu Radia '''208''';
** 6:15 PM – Ovaltineys'Ovaltineys’ Concert Party – ''popularny show pierwotnie nadawany jeszcze przed II wojną światową promujący wśród dzieci produkty spożywcze przedsiębiorstwa Ovaltineys''
** 9:15 PM – Leslie Welch – ''sławny Memory Man.''.
** 10:45 PM – The Answer Man – "„''wszystko co chcesz wiedzieć.",” (niedziele, środy, piątki).
** 11.00 PM – Top Twenty – ''przedstawia Pete Murray''.
 
Radio Luxembourg było także azylem dla gwiazd lub programów uprzednio emitowanych przez BBC, a które BBC z takich czy innych przyczyn pozbyła się. Dlatego też, gdy w 1951 BBC chciała zmusić Verę Lynn, jedną ze swoich największych śpiewających gwiazd, do wykonania bardziej nowoczesnego materiału niż jej tradycyjny repertuar, stanowczo odmówiła i nagrała dla Radia Luxembourg 42 audycje, za które w dodatku jak stwierdziła, zapłacono jej lepiej. Podobnie, seriale komediowe jak ''Much Binding in the Marsh'' którego emisję zawieszono po 6 latach nadawania, przeniknął do Radia Luxembourg na lata 1950-511950–1951, tj. do czasu kiedy BBC zrewidowała swoje stanowisko.
 
==== Prezenterzy ====
Linia 86:
Po połączeniu serwisów anglojęzycznych długofalowego Radia Luxembourg I ze średniofalowym Radio Luxembourg II nadającym na fali 208 metrów, powstało właściwe Radio Luxembourg. Rozgłośnia była kontrolowana przez Radio Luxembourg (London) Ltd, które odpowiadało za całokształt programu i sprzedawało czas antenowy reklamodawcom.
 
Ramówkę programu dopasowywano do pory dnia i roku tak, aby w sposób maksymalny wykorzystać korzystną [[propagacja fal radiowych|propagację fal radiowych]] po zmroku. Chociaż stacja była dobrze słyszalna na całych wyspach, to jednak najlepszy odbiór był w północnej Anglii. Poprzez ograniczenie nadawania do pory wieczorowo-nocnej, która jednocześnie była okresem największej słuchalności, stacja mogła efektywnie sprzedawać czas antenowy zarówno reklamodawcom, jak i sponsorom.
 
Program był realizowany częściowo przez stały zespół prezenterów ze studia w Willi Louvigny w Luksemburgu, a częściowo w oparciu o nagrania zrealizowane w londyńskim studiu przy Hartford Street 38. Powodowało to pewnego rodzaju zamieszanie w głowach słuchaczy, którzy bądź byli przekonani, że wszyscy prezenterzy są w studiu w Luksemburgu, bądź też, że program "idzie"„idzie” ze studia w Londynie za pośrednictwem specjalnej linii przesyłowej – na której budowę rząd JKM bynajmniej nie zamierzał nigdy udzielić zgody.
 
Ten okres działania Radia Luxembourg i BBC nacechowany był tajemnicami i przemilczeniami. Obydwie rozgłośnie ostentacyjnie się nie zauważały, chociaż wiele sławnych nazwisk pojawiało się na obu antenach, niejednokrotnie równocześnie.
Linia 96:
==== Program ====
* Niektóre z audycji nadanych w niedziele grudnia 1956 według rozkładu Radia '''208''';
** 6:00 PM – Butlin'sButlin’s Beaver Club – ''z wujem Erickiem Winstonem''.
** 8:30 PM – Take Your Pick – ''z Michaelem Milesem''.
** 9:30 PM – This I Believe – ''audycja Sir Basila Bartletta''.
** 10.00 PM – Tonight – ''Peter Haigh przedstawia wiadomości, muzykę i plotki nagrane w Embassy Club w Londynie''.
** 10:30 PM – Philips'Philips’ Fanfare -''płyty "z„z etykietką"etykietką” przedstawia Guy Standeven''.
 
==== Prezenterzy ====
Linia 119:
Do marca 1964 Radio Luxembourg stało się monopolistą w zakresie usług reklamowych pośród nadawców anglojęzycznych słuchanych w Wielkiej Brytanii.
 
W marcu 1964 na antenie w paśmie dziennym dla południowej Anglii pojawiło się nadające z zakotwiczonego na wodach międzynarodowych u wybrzeży Wielkiej Brytanii statku [[Radio Caroline]]. Jego sygnał, ze względu na małą odległość od słuchacza był zarówno silny, jak i zasadniczo pozbawiony zakłóceń i [[fading]]u. Po sukcesie komercyjnym jaki odniosła ta przybrzeżna, a jednak działająca poza ustawodawstwem brytyjskim rozgłośnia, wkrótce wyspy otoczyła flotylla innych, działających na tej samej zasadzie rozgłośni. Program nadawany był całodobowo i przyjmował różne postacie, jednakże dominowała w nich [[muzyka pop]] grana z płyt.
 
Konkurencja rozgłośni przybrzeżnych zmusiła Radio Luxembourg do rezygnacji z bloków nagrywanych w Londynie na rzecz bardziej elastycznych i aktualnych transmisji z Willi Louvigny. Nowa [[ramówka]] przewidywała więc spoty grane "na„na żywo"żywo” przez DJ-ów rezydujących w Luksemburgu, w tym i takich, których dopiero co podkupiono ze stacji przybrzeżnych.
 
W październiku 1967 roku Wojciech Korda wraz z zespołem Niebiesko-Czarni był gościem popularnego prezentera tej stacji, Colina Nicol w studio "Station„Station of the Stars"Stars”. W trakcie wywiadu, podkreślono, że zespół był pierwszym, zaproszonym zza "żelaznej„żelaznej kurtyny"kurtyny” i zaprezentowano m.in. piosenkę "Płynie„Płynie Wisła, płynie"płynie”, wskazując na łączenie tradycyjnej muzyki ludowej z nowoczesnym rockiem.
 
Programu tego radia szukał przy pomocy babci i sprężynowej anteny główny bohater filmu [[Radosław Piwowarski|Radosława Piwowarskiego]] [[Yesterday (film)|''Yesterday'']] – filmowy "„[[Ringo Starr|Ringo]]"” ([[Piotr Siwkiewicz]]) i po znalezieniu słuchał przeboju [[Beatles]]ów.
 
W sierpniu 1967 ustawodawstwo brytyjskie "zagłodziło"„zagłodziło” Radio Caroline nakładając obowiązek sprzedaży czasu reklamowego tylko na terenie wysp i pozbawiając je tym samym zleceniodawców. Równolegle z eliminacją przybrzeżnych "piratów„piratów radiowych"radiowych”, rząd nakazał BBC utworzenie niekomercyjnej rozgłośni – BBC Radio 1 – która odciągnęłaby młodych słuchaczy od innych stacji. Choć Radio Luxembourg nadal zarabiało na reklamie, to jednak jego działalność nieodwracalnie ograniczona była tylko do pory wieczorowo-nocnej.
 
==== Prezenterzy ====
Linia 140:
 
=== 1968-1988 ===
Powstanie i upadek w początkach lat 70. kolejnych stacji przybrzeżnych nie zachwiało tak pozycji Radia Luxembourg, jak konkurencja BBC, które stale zwiększało swój wpływ i przejmowało słuchaczy "Luxy"„Luxy”. W 1973 skończył się monopol nadawczy BBC. Nowe prawodawstwo zezwalało na tworzenie stricte komercyjnych Lokalnych Niezależnych Rozgłośni ([[język angielski|ang.]] ''Independent Local Radio'').
 
W tym właśnie czasie Radio Luxembourg osiągnęło szczyt popularności w krajach za [[Żelazna kurtyna|żelazną kurtyną]], stając się oknem na świat muzyki pop dla odciętej do tej pory od nowości młodzieży bloku socjalistycznego.
Linia 147:
 
==== Programy ====
* Bloki programowe nadawane w 1982 według ''Radio Luxembourg Research Report'' (strs. 20). Program ten ulegał oczywistym zmianom.
** '''Niedziele''': '''7:00 PM''' – Haunted Studio – ''with Stuart and Ollie Henry''. '''9:00 PM''' – Star Chart and Top 30 UK Singles – ''with Tony Prince.''. '''11:00 PM''' – Sunday'sSunday’s Top 20's – ''with Barry Alldis and Rob Jones.''. '''1:00 AM''' – Earthlink – ''with Benny Brown.''
** '''Poniedziałki''': '''7:00 PM''' – Battle of the Giants; Top 30 Airplay; Top 30 Disco – ''with Rob Jones and Benny Brown''. '''1:00 AM''' – Earthlink – ''with Barry Alldis''.
** '''Wtorki''': '''7:00 PM''' – 208 Editorial; Beatle Hour; Daily Mirror Rock and Pop Club; Top 30 UK; op 30 Albums – ''with Rob Jones and Barry Alldis''. '''9:00 PM''' – Top 30 UK; Top 30 Albums – ''with Benny Brown''. '''1:00 AM''' – Earthlink – ''with Mike Hollis''.
Linia 167:
* Mark Wesley
* Paul Burnett
* David "Kid"„Kid” Jensen
 
=== 1989-1992 ===
W 1989 w nadziei odbudowania swego audytorium, anglojęzyczny serwis Radia Luxembourg powrócił do nadawania w paśmie dziennym (po raz pierwszy od lat 50.) wykorzystując do tego celu jeden z analogowych transponderów satelity [[Astra]], jako uzupełnienia dla starego systemu nadawania na fali 208 metrów. Nie uchroniło to stacji od kłopotów finansowych i pożegnalny spot na '''208''' wyemitowano nocą z 31 grudnia na 1 stycznia 1992. Ostatnią zagraną płytą był album "In„In the Days Before Rock and Roll"Roll” [[Van Morrison|Vana Morrisona]] wybrany ze względu na odwołania w jego treści do żargonowej nazwy radia – "Luxy"„Luxy”.
 
Emisja satelitarna przetrwała rok dłużej. Reklamodawcy nie będąc w stanie oszacować zarówno zasięgu radia, jak i kręgu odbiorców odwrócili się od niego. Ostatnim zagranym utworem był "This„This Will Be Our Last Song Together"Together” [[Neil Sedaka|Neila Sedaki]].
 
Od tego momentu przedsiębiorstwo macierzyste Radia Luxembourg zdecydowało skoncentrować się na nowym projekcie medialnym, długofalowej rozgłośni radiowej nadającej z Republiki Irlandii – [[Radio Atlantic 252]].
 
== Nadajniki ==
[[Plik:Day antenna Marnach.jpg|thumb|pix 150upright|Dzienna antena nadawcza w Marnach]]
Pierwsze mające miejsce w 1932 transmisje Radia Luxembourg były emitowane za pośrednictwem nadajnika 234k[[Herc|Hz]] o mocy 150k[[Wat|W]] zlokalizowanego w [[Junglinster]] w [[Luksemburg]]u. Układ antenowy składał się z trzech wolnostojących masztów wysokości 250m każdy, pracujących w trybie uziemionych radiatorów. W 1951 moc zwiększono do 250kW250 kW.
 
W 1951 emisję [[fale średnie|średniofalową]] uruchomiono testowo w Junglinster w oparciu o inny, pracujący na częstotliwości 1439kHz nadajnik podłączony do anteny dookólnej. W 1955 w celu poprawienia sprawności systemu, stację przeniesiono do [[Marnach]] w północnym Luksemburgu. Dwa równolegle połączone nadajniki mocy 100kW każdy, zasilały układ dwóch z trzech wolnostojących na bazie trójkąta masztów antenowych wysokości 105m każdy, co umożliwiało kierunkowanie wiązki; w dzień na obszar [[Zagłębie Ruhry|Zagłębia Ruhry]] (transmisje niemieckojęzyczne) w nocy w kierunku Wielkiej Brytanii.
 
[[Plik:Marnach Nightantenna1.jpg|thumb|pix 150upright|left|Nocna antena nadawcza w Marnach]]
W 1956 zwiększono moc nadajników do 350kW350 kW. W lipcu 1957 ruszyła regularna emisja serwisu niemieckojęzycznego, a w kwietniu anglojęzycznego – słynne '''208'''. W 1965 zwiększono moc do 600kW, a w 1968 do 1200kW, co czyniło nadajnik najmocniejszym nie tylko w Europie, ale i na świecie. W 1969 do istniejącego zestawu dobudowano nowy 65-metrowy maszt antenowy, który miał pracować jako antena wiodąca i w ten sposób poprawić skuteczność odbioru. W 1970 układ 3 masztów powiększono o kolejne 2, ale nie przyniosło to spodziewanych rezultatów i powrócono do poprzedniego rozwiązania.
 
W 1978 układ po dobudowaniu do anteny wiodącej pasywnego reflektora w postaci 60-metrowej ażurowej wieży o podstawie trójkąta, uzyskał kierunkową charakterystykę w azymucie 324° i przyjął ostateczną trwającą do 1992 postać (położenie anteny nocnej: 50°2'30,73"N02′30.73″N 6°4'56,95"E04′56.95″E). Prawdopodobnie profil emisji, który wyraźnie dyskryminował rejon Europy Wschodniej i zdecydowanie pogarszał tam jakość odbioru stacji, w połączeniu z nowatorskimi pomysłami Programu 3. Polskiego Radia zdecydował o tym, że popularność Radia Luxembourg w Polsce od końca lat 70. zaczęła zdecydowanie słabnąć.
 
W 1978 wobec ustalenia nowego [[raster|rastru]] międzykanałowego nadajnik przestrojono na 1440kHz.
 
Mimo zakończenia nadawania serwisu angielskiego w 1991 r., nadajnik w Marnach wciąż był wykorzystywany do emisji niemieckiego serwisu RTL Radio, płatnych audycji religijnych czy obcych stacji, przede wszystkim [[Chińskie_Radio_MiędzynarodoweChińskie Radio Międzynarodowe|Chińskiego Radia Międzynarodowego]]. Ostatecznie został on wyłączony w noc z 31 grudnia 2015 na 1 stycznia 2016, a 11 lutego 2016 r. maszty zostały zburzone.
 
* Franciszek Walicki/Jan Kawecki – Wojciech Korda ROCK PO ROKU
 
Linia 200:
* (lt.) [http://radioluxembourg208.ten.lt/ Radio Luxy]; litewska strona z wyborem klipów audio
* (en.) [http://groups.yahoo.com/group/great-208/ Yahoo! Grupa dyskusyjna poświęcona 208; pełny dostęp dla członków]
* (en.) [http://web.archive.org/web/20100816070447/http://www.transdiffusion.org:80/rmc/commercial/luxy1.php "Your„Your Station of the Stars – Twoje Radio Gwiazd"Gwiazd”] (artykuł o przełomie kulturowym Radia LuksemburgLuxembourg połowy lat 60. XX wieku na stronie ''Transdiffusion'')
* (en.) [http://web.archive.org/web/20130517114609/http://www.offshoreechos.com:80/radionormandie/_private/stepheneng.htm Wywiad z pionierem Radia Luxembourg – Stephenem Williamsem (1987)]
* (en.) [http://web.archive.org/web/20160204111108/http://www.rtlgroup.com/en/news/2015/52-2112-2312/tail_slate_for_marnach.cfm Komunikat prasowy o wyłączeniu nadajnika Marnach]
* (de.) [http://www.tageblatt.lu/digital/foto/story/Ein-Stuck-Radiogeschichte-ist-verschwunden-22197357 Informacja o zburzeniu masztów w Marnach]
 
[[Kategoria:MłodzieżRTL Group]]▼
[[Kategoria:Rozgłośnie radiowe w Luksemburgu]]
▲[[Kategoria:Młodzież]]
[[Kategoria:Luksemburg (miasto)]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Radio_Luxembourg”