Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycje użytkownika 178.235.162.204 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to PawełMM. Znacznik: Wycofanie zmian |
m Tworzę Szablon:Cytuj |
||
Linia 258:
=== Stalinizacja państwa ===
Trocki jeszcze w 1923 roku, a więc jeszcze za życia Lenina, skrytykował dotychczasowy kształt partii. W październiku 1923 w liście otwartym do Komitetu Centralnego zarzucił przywódcom partii, że zarzucili demokratyczne procedury wewnątrzorganizacyjne. Krytykował nadmierne skupienie władzy w centralnych organach partyjnych i wzywał do nadania demokracji partyjnej podstaw prawnych<ref name="pipes517">
Początkowo najbliżsi współpracownicy Lenina – [[Grigorij Zinowjew]] i [[Lew Kamieniew]] w sojuszu ze Stalinem usunęli uważanego za drugą osobę w partii – [[Lew Trocki|Lwa Trockiego]], typowanego przez Lenina jako swojego następcę. Na XIII Zjeździe partii w maju 1924 roku odczytano testament lidera rewolucji. Treść testamentu nie spodobała się Stalinowi ze względu na poddanie go krytyce przez Lenina. KC bolszewików mimo to pozwolił mu dalej pełnić urząd sekretarza generalnego partii<ref name="Janusz Janicki 1981">Janusz Janicki ''Lewacy'' 1981, Książka i Wiedza s. 90.</ref>. Lew Trocki krytykował stalinowską politykę „budowy socjalizmu w jednym kraju” i cały system ZSRR, który według niego zahamował proces rewolucji<ref>Lew Trocki, ''Moje życie'' s. 567-570.</ref>. Zwolennicy Trockiego z pozycji skrajnej lewicy krytykowali ZSRR i władzę partii. W listopadzie 1927 roku KC partii wydalił z partii Trockiego i jego zwolenników. W 1929 roku działacz ten wydalony został z terenów ZSRR oraz pozbawiony obywatelstwa<ref>Janusz Janicki ''Lewacy'' 1981, Książka i Wiedza s. 91.</ref>. Od 1929 do 1933 Trocki przebywał w Turcji, we Francji od 1933 do 1935, w Norwegii od 1935 do 1937, a na końcu swego życia w Meksyku. Przebywając na wygnaniu, kontynuował swoją działalność. W 1936 wydał pracę ''[[Zdradzona rewolucja]]''<ref>Janusz Janicki ''Lewacy'' 1981, Książka i Wiedza s. 92.</ref>. W 1938 na emigracji utworzył [[IV Międzynarodówka|IV Międzynarodówkę]], grupującą zwolenników orientacji trockistowskiej<ref name="Janusz Janicki 1981"/>.
Linia 274:
Stalin przejął i rozwinął po rządach Lenina policję polityczną oraz zalążek systemu [[obóz koncentracyjny|obozów koncentracyjnych]] [[Gułag]] (Gławnoje Uprawlienie Łagieriej), w którym, począwszy od 1933, przebywało na stałe 10 milionów więźniów. Represje, których kulminacja nastąpiła w 1937, doprowadziły do częściowej eksterminacji tzw. starych bolszewików – działaczy z czasów rewolucji, korpusu dowódczego [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] (rozstrzelano 35 z 80 tys. oficerów), a także pracowników [[NKWD]] (jako szkodników rozstrzelano za czasów komisarza [[Nikołaj Jeżow|Nikołaja Jeżowa]] protegowanych poprzednika – [[Gienrich Jagoda|Genricha Jagody]], a za czasów [[Ławrientij Beria|Berii]] – protegowanych Jeżowa)<ref name="Historia świata od roku 1917 do lat 90."/>.
Stalin zorganizował intrygę, która posłużyła do zamordowania [[Marszałek Związku Radzieckiego|marszałka]] [[Michaił Tuchaczewski|Michaiła Tuchaczewskiego]]<ref name="Historia świata od roku 1917 do lat 90." /> – w 1936 przekonał [[narodowy socjalizm|Niemców]] do sfabrykowania dowodów przeciwko niemu, dotyczących rzekomych tajnych kontaktów między Tuchaczewskim a niemieckimi generałami. Materiały spreparowało hitlerowskie [[Gestapo]], a do ZSRR dostarczył je podwójny agent (jednocześnie NKWD i Gestapo), generał [[Nikołaj Skoblin]]. Tuchaczewskiego oraz 7 innych wysokich oficerów skazano 11 czerwca 1937 w pokazowym procesie i zamordowano 12 czerwca. Stalin, za pomocą całkowicie mu posłusznego szefa NKWD, [[Nikołaj Jeżow|Nikołaja Jeżowa]], dokonywał masowej eksterminacji przeciwników politycznych – osobiście podpisywał listy osób przeznaczonych do wymordowania. Jego podpis figuruje na ponad 400 listach<ref name="Historia świata od roku 1917 do lat 90." /> tylko z lat 1937-1939, zawierających nazwiska 44 000<ref name="Historia świata od roku 1917 do lat 90." /> ludzi (bolszewików, członków rządu oraz oficerów wojska i osób ze świata kultury). Czystka w partii do 1939 spowodowała wymordowanie ok. 1 miliona<ref>„Historia świata od roku 1917 do lat 90.”.</ref> szeregowych członków partii, w niektórych rejonach kraju zabito wszystkich działaczy partyjnych, np. w Leningradzie zamordowano 150 delegatów na 17. zjazd partii, zostawiając przy życiu zaledwie 2. Terror objął jednak w pierwszym rzędzie zwykłych obywateli kraju – w 1989 eksperci radzieckiego [[Stowarzyszenie Memoriał|Centrum Praw Człowieka Memoriał]] odkopali w pobliżu [[Czelabińsk]]a na Uralu jedną z wielu masowych mogił ofiar terroru z lat 30., która zawierała 80 000<ref name="Norman Davies 1999">{{Cytuj|autor = Norman Davies
Postępy w „zaostrzaniu się walki klasowej wraz z postępami w budowie socjalizmu” ukoronowało przyjęcie 25 listopada 1936 tzw. „stalinowskiej Konstytucji ZSRR”. Na jej mocy z RSFSR wyodrębniono republiki radzieckie: [[Kazachska Socjalistyczna Republika Radziecka|Kazachską]] i [[Kirgiska Socjalistyczna Republika Radziecka|Kirgiską]], a Zakaukaską SFSR podzielono na [[Azerbejdżańska Socjalistyczna Republika Radziecka|Azerbejdżańską SRR]], [[Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Gruzińską SRR]] i [[Armeńska Socjalistyczna Republika Radziecka|Armeńską SRR]] (1936). Republiki [[Turkmeńska Socjalistyczna Republika Radziecka|Turkmeńska]], [[Uzbecka Socjalistyczna Republika Radziecka|Uzbecka]] i [[Tadżycka Socjalistyczna Republika Radziecka|Tadżycka]] powstały już w latach dwudziestych (1925–1929). Decyzje te miały jednak małe znaczenie ze względu na ciągłe ograniczanie niezależności ich władz.
Linia 475:
=== Oddzielenie władzy i reforma ===
Konstytucje ZSRR, ogłaszane w 1918, 1924, 1936 i 1977 roku<ref>
Między rokiem 1988 i 1990, w obliczu opozycji, Michaił Gorbaczow wprowadził reformy pozbawiające władzy oficjeli partyjnych i czyniące Radę Najwyższą mniej od nich zależną. Wprowadzono Zjazd Deputowanych Ludowych, większość członków którego wybrano w wyborach powszechnych w marcu 1989 roku. Tak wybrany Zjazd obrał Radę Najwyższą, która stała się pełnoetatowym parlamentem, dużo silniejszym niż dotychczas. Po raz pierwszy od lat dwudziestych odmówiono zatwierdzania propozycji partii i Rady Ministrów. W 1990 roku Gorbaczow wprowadził i objął stanowisko prezydenta Związku Radzieckiego, koncentrując władzę wokół swojego biura wykonawczego niezależnego od partii i przejął osobisty nadzór nad rządem, teraz pod zmienioną nazwą jako Gabinet Ministrów ZSRR<ref>[http://countrystudies.us/russia/18.htm „Gorbachev’s Reform Dilemma”. Library of Congress Country Studies].</ref><ref>Polmar, Norman (1991). The Naval Institute Guide to the Soviet. United States Naval Institute. s. 1. {{ISBN|0-87021-241-9}}.</ref><ref>McCauley, Martin (2007). The Rise and Fall of the Soviet Union. Pearson Education. s. 490. {{ISBN|0-582-78465-4}}.</ref><ref>Vincent Daniels, Robert (1993). A Documentary History of Communism in Russia: From Lenin to Gorbachev. University Press of New England (UPNE). s. 388. {{ISBN|0-87451-616-1}}.</ref>.
Linia 820:
* Hanson, Stephen (2006). „The Brezhnev Era”. w: Suny, Ronald Grigor. ''The Cambridge History of Russia 3''. Cambridge University Press. {{ISBN|0521811449}}.
* Heller M. (М.Я. Хеллер), Niekricz A. (А.М. Некрич): Historia Rosji 1917-1995 Utopia u władzy. 4 t. {{ISBN|5-87902-004-5}}.
*
* Highman, Robert D.S.; Greenwood, John T.; Hardesty, Von: Russian aviation and air power in the twentieth century. 1998. {{ISBN|978-0-7146-4784-5}}.
* Kornberg, Judith; Faust, John (2005). ''China in World politics: Policies, Processes, Prospects''. UBC Press. {{ISBN|1-58826-248-0}}.
Linia 831:
* Ambler, John; Shaw, Denis J.B.; Symons, Leslie (1985). Soviet and East European Transport Problems. Taylor & Francis. {{ISBN|978-0-7099-0557-8}}.
* Comrie, Bernard (1981). The Languages of the Soviet Union. Cambridge University Press (CUP) Archive. {{ISBN|978-0-521-29877-3}}.
*
* Lane, David Stuart (1992). Soviet Society under Perestroika. Routledge. {{ISBN|978-0-415-07600-5}}.
* Rayfield, Donald (2004). Stalin and His Hangmen: An Authoritative Portrait of a Tyrant and Those Who Served Him. Viking Press. {{ISBN|978-0-375-75771-6}}.
Linia 845:
* Anderson, David L.; Ernst, John (2007). ''The War That Never Ends: New Perspectives on the Vietnam War''. University Press of Kentucky. {{ISBN|978-0-8131-2473-5}}.
* Brown, Archie (2009). ''The Rise & Fall of Communism''. Bodley Head. {{ISBN|978-1-84595-067-5}}.
*
* Service, Robert (2009). ''History of Modern Russia: From Tsarism to the Twenty-first Century''. Penguin Books Ltd. {{ISBN|0-14-103797-0}}.
* Oliver, Michael J.; Aldcroft, Derek Howard (2007). ''Economic Disasters of the Twentieth Century''. Edward Elgar Publishing. {{ISBN|1-84844-158-4}}.
| |||