Alkazar w Madrycie: Różnice pomiędzy wersjami

|współrzędne = 40°25′425′04.71″N 3°42′51.49″W

'''Królewski Alkazar w Madrycie''' ([[Język hiszpański|hiszp.]] ''Real Alcázar de Madrid''), zwany również ''Starym [[Alkazar|Alkazarem]]em'' (''El viejo Alcázar'') – nieistniejący obecnie kompleks pałacowy w centrum [[Madryt]]u, oficjalna siedziba królewska i administracyjne centrum [[Hiszpańskie imperium kolonialne|Imperium hiszpańskiego]] od czasów panowania [[Karol V Habsburg|Karola I]] do [[24 grudnia]] [[1734]] r., kiedy to budowla spłonęła w wyniku pożaru. Obecnie na miejscu Alkazaru wznosi się [[Pałac Królewski w Madrycie]].

W [[1083]] [[Alfons VI]] zdobył zamek w Magerit (''Mayrit'') i włączył do swego dominium. Kolejni władcy [[Kastylia|Kastylii]] przyczynili się do rozwoju budowli zwanej z arabska [[alkazar]]em. Szczególnie zasłużyła się w tej materii dynastia Trastámara, której władcy włączyli zamek w system obronny [[Kastylia|Kastylii]] i uczynili jedną z ważniejszych fortec broniącej dostępu do zamku w [[Segowia|Segowii]]. [[XVII wiek|XVII]]-wieczne widoki zachodniej fasady Alkazaru ukazują pozostałości pierwotnej średniowiecznej architektury zachowane w czasie późniejszych przebudów. Charakterystyczne są zwłaszcza trzy półwieże zakończone spiczastymi dachami.

Za panowania [[Filip II Habsburg|Filipa II]] kontynuowano przebudowę i adaptację Alkazaru na oficjalną siedzibę monarchy w nowej stolicy [[Hiszpania|Hiszpanii]]. Przebudową kierował w latach 1561-15981561–1598 Gaspar de la Vega. Architekt ten połączył dwie kwadratowe [[Wieża|wieże]] stanowiące dominantę architektoniczną głównej fasady Alkazaru za pomocą krytej galerii. [[Filip II Habsburg|Filip II]] mając w pamięci wspomnienie swej wizyty w [[Holandia|Niderlandach]], kazał [[Juan Bautista de Toledo|Juanowi Bautiście de Toledo]] wybudować wieżę, która swym stylem nawiązywać będzie do budowli [[Flandria (region)|Flandrii]]. Wieża nazywana później Złotą (''Torre Dorada'') lub Wysoką (''Torre Alta''), powstała w zachodnim narożniku pałacu w stylu określanym jako flamandzki, choć jedyne co można określić jako flamandzkie w architekturze tej budowli był materiał z jakiego została zbudowana. W Hiszpanii powszechnie stosowano jako materiał budowlany kamień lub wprowadzoną przez arabów cegłę ''adobe'' wytwarzaną z jasnej gliny. Z tych też materiałów zbudowany był Alkazar, natomiast Złota Wieża powstała z ciemnej cegły wytwarzanej według receptury krajów północy. Również jej architektura była nowatorska, choć nawiązywała do strzelistych katedr Flandrii była rozwiązaniem hiszpańskim. Juan Bautista de Toledo przebudował także najstarsze partie budowli i niektóre sale oraz podwyższył galerie.

[[Plik:Margarita Teresa of Spain Mourningdress.jpg|thumb|200px|[[Infant]]ka [[Małgorzata Teresa HabsburgHabsburżanka|Małgorzata]] w Wielkiej Sali (''Sala Grande'') Alkazaru]]

W wigilię roku [[1734]], gdy dwór przebywał w Pałacu El Pardo, w Alkazarze wybuchł pożar. Pierwszymi którzy uczestniczyli w gaszeniu byli bracia z pobliskiego klasztoru San Gil. Uczyniono znaczny wysiłek dla ratowania cennego wyposażenia kaplicy królewskiej. Ratowano również cenne dzieła sztuki niezwykle licznie zgromadzone w pałacu. Na szczęście znaczna część bezcennych obrazów znajdowała się wówczas w [[Pałac Buen Retiro|pałacu Buen Retiro]] i innych rezydencjach królewskich. Pożar został prawdopodobnie zaprószony w komnacie niedowidzącego nadwornego malarza [[Jean Ranc|Jeana Ranca]]. Ranc z poświęceniem pomagał w ratowaniu wyposażenia pałacu. Pogrążony w depresji zmarł 6 miesięcy po pożarze<ref name=Breve>{{cytuj książkę | autor =Enrique Lafuente Ferrari | tytuł = Breve Historia de la Pintura Española, Tom II | wydawca =Ediciones AKAL| miejsce = Madryt | rok =1987 | strony =382 | isbn =84-760-0182-7}}</ref>.

Stary Alkazar w Madrycie posiadał zarówno ciasne, pamiętające czasy [[Średniowiecze|średniowiecza]] i liczne przebudowy, zakamarki, jak i olbrzymie paradne sale. Wyróżniały się wśród nich ''Salón de Espejos'', ''Salón Dorado'', ''Sala Grande'', ''Pieza Ochavada'', ''Galería del cuarto del príncipe'', ''Capilla Real'', ''Oratorio de la Reina'', ''Galería del Cierzo'' i wiele innych.

Surowe niemal [[klasztor]]ne wnętrza zdobiły cenne dzieła sztuki obrazy, rzeźby i bardzo liczna kolekcja [[Tapiseria|tapiserii]] flamandzkich. Tapiserie z cyklu [[dzieje Apostolskie]] według kartonów [[Rafael Santi|Rafaela]], wykonane w latach 1605-16291605–1629, oraz tapiserie z warsztatu Wilhelma Pannemakera, wykonane ok. 1550 r. i przedstawiające dzieje [[Wertumnus]]a i [[Pomona (bogini)|Pomony]], zdobią dzisiaj nowy [[Pałac Królewski w Madrycie]].

''Pieza Ochavada'', czyli Pokój Oktagonalny zwany był tak od [[Ośmiokąt foremny|ośmiokątnegoośmiokąt]]nego kształtu sali. Ozdobiono go białymi [[stiuk]]ami. W 1645 r. wkrótce po otrzymaniu stanowiska nadintendenta, malarz królewski [[Diego Velázquez]] został zarządcą konstrukcji Pokoju Oktagonalnego.

Pokój zdobiły liczne rzeźby w [[Brązy|brązie]] m.in. alegorie [[Cnota#Cnoty chrześcijańskie|Czterech Cnót]] (Roztropności, Sprawiedliwości, Umiarkowania, Męstwa) autorstwa Giovanniego Battisty Foggini, wykonane we [[Florencja|Florencji]] i przywiezione do Hiszpanii przez Velazqueza, a także statuy Siedmiu [[Planeta|Planet]] Jacques'aJacques’a Jonghelincka z ok. 1570 r. Te ostatnie wykonane w [[Antwerpia|Antwerpii]], podarowane zostały przez kardynała-infanta [[Ferdynand Habsburg (kardynał)|Ferdynanda Habsburga]], [[Namiestnicy Niderlandów Habsburskich|namiestnika Niderlandów]], bratu królowi Filipowi IV specjalnie do dekoracji Pokoju Oktagonalnego (wszystkie wymienione rzeźby zdobią obecnie Salę tronową [[Pałac Królewski w Madrycie|Pałacu Królewskiego w Madrycie]]). Wystrój komnaty można zobaczyć na ''Portrecie królowej Marianny Austriaczki w żałobie'' z 1666 r. autorstwa Juana Bautisty Martineza del Mazo<ref>''Queen Mariana of Spain in Mourning'', www.nationalgallery.org.uk, [http://www.nationalgallery.org.uk/cgi-bin/WebObjects.dll/CollectionPublisher.woa/wa/largeImage?workNumber=NG2926&collectionPublisherSection=work] (ostatni dostęp 15.11.2007-11-15).</ref>.

''Galería del cuarto del príncipe'', czyli galeria apartamentu księcia, nazywana również Galerią króla (''Galería del Rey''), należała do ciągu pokoi następcy tronu [[infant]]a Baltasara Carlosa. Wkrótce po tym jak królewicz zmarł niespodziewanie w 1646 r., salę tę przeznaczono na warsztat dla malarza nadwornego [[Diego Velázquez]]a, który umieścił tutaj scenę rozgrywającą się na obrazie [[Panny dworskie|Las Meninas]]. Na surowych, klasztornych z zamierzenia, ścianach wisiały obrazy np. kopie obrazów Rubensa ''Minerwa i Arachne''<ref>''Minerwa i Arachne'', employees.oneonta.edu, [http://employees.oneonta.edu/farberas/ARTH/Images/110images/sl14_images/rubens_minerva_arach.jpg] (ostatni dostęp 2007-11-15).11.2007)</ref> oraz Jordaensa ''Apollo i Pan''<ref>''Apollo Marsyas'', employees.oneonta.edu, [http://employees.oneonta.edu/farberas/ARTH/Images/110images/sl14_images/rubens_apollo_marsyas.jpg] (ostatni dostęp 2007-11-15).11.2007)</ref>, autorstwa Juana Bautisty del Mazo (widoczne w tle [[Panny dworskie|Las Meninas]]).

''Oratorio de la Reina'', czyli [[Oratorium (budownictwo)|Oratorium]] królowej znajdujące się obok sypialni królowej we wschodnim skrzydle pałacu, zdobiło namalowane w 1605 r. płótno ''Ostatnia Wieczerza'', autorstwa Bartolomeo Carducci (1560?-1608) (obecnie w [[Prado]]). Najważniejszym akcentem dekoracyjnym był jednak namalowany znacznie później obraz autorstwa Velazqueza ''Koronacja Matki Boskiej'' (również w Prado). Obraz ten powstał dla królowej [[Elżbieta Burbon (1602-16441602–1644)|Elżbiety Burbon]] w latach 1641-16441641–1644.

''Galería del Cierzo'', czyli Galeria Cierzo (nazwa suchego i świeżego wiatru), zbudowana została w XVI w. na bazie odkrytej galerii kolumnowej którą następnie częściowo zabudowano. Architektami tej podłużnej konstrukcji usytuowanej przy północnej fasadzie Alkazaru byli Luís de la Vega i Alonso de Covarrubias. Mieściła się tutaj galeria dziwów natury (''La galería de las rarezas de la naturaleza''). Zdobiły ją portrety królewskich [[KarłowatośćNiedobór wzrostu|karłów]] i [[Błazen|trefnisiów]] jak ''Pejerón'', Antonisa Mora, ''el Loco Morata'', [[Alonso Sánchez Coello|Alonsa Sancheza Coello]], dwa portrety autorstwa Martína de Aguas, przedstawiające [[Czarna odmiana człowieka|Murzyna]] i szaloną Catalinę ''la Portuguesa'', a także portrety ulubionej karlicy króla [[Filip II Habsburg|Filipa II]] i infantki [[Izabela Klara Eugenia Habsburg|Izabeli Klary]] – Magdaleny Ruiz oraz olbrzymów Juana Biladon i Juana Núñeza.

Przechowywano tu również odpowiednio spreparowane niezwykłe okazy zwierząt jak "un„un pájaro extrahordinario"extrahordinario” (niezwykły ptak) oraz okazy reprezentujące różne zakątki globu (również zdeformowane), jak "bufano"„bufano” ([[Bawoły|bawół]]) czarny bez rogów oraz niezwykłą kozę górską. Inwentarz z 1636 wymienia szczegółowo wszystkie zebrane przedmioty.

Plik:Alonso_Sánchez_Coello_011Alonso Sánchez Coello 011.jpg|<small>''Infantka Izabela z karlicą Magdaleną Ruiz'', [[Alonso Sánchez Coello]]</small>

: "Obrazy„Obrazy autorstwa i ręki nieznanych twórców wśród których znajdują się krajobrazy, tempery (obrazy [[Malarstwo temperowe|temperą]] na desce), widoki, mapy i portrety starodawne"starodawne”.

W innych okolicznościach wywędrował z Hiszpanii obraz [[Jan van Eyck|van Eycka]] ''Portret małżonków Arnolfinich'' (obecnie w [[National Gallery w Londynie]]). Dzieło to przywiozła do Hiszpanii w 1556 r. [[Maria Habsburżanka (1505-1558)|Maria Węgierska]], zaś po jej śmierci w 1558 r. obraz przeszedł na własność jej bratanka [[Filip III Habsburg|Filipa II]]. ''Portret małżonków Arnolfinich'' widnieje w inwentarzu obrazów Alkazaru z 1700 r. oraz w wykazie dzieł [[Pałac Królewski w Madrycie|Nowego Pałacu w Madrycie]] (''Palacio Nuevo'') z 1794 r. W czasie wojny o niepodległość obraz stał się łupem angielskiego żołnierza, który po bitwie pod Victorią ([[1813]]) uczestniczył wraz z innymi w grabieniu transportu dzieł sztuki z hiszpańskiej kolekcji królewskiej zarekwirowanych przez króla [[Józef Bonaparte|Józefa Bonaparte]]. Żołnierz zabrał obraz do Anglii, gdzie w 1842 r. został zakupiony przez [[National Gallery w Londynie]]. Podobny los spotkał ''Madonnę della Cesta'' [[Antonio Allegri da Correggio|Corregia]] ze zbiorów Alkazaru.

Obraz [[Jan van Eyck|van Eycka]] ma niezwykle doniosłe znaczenie dla sztuki hiszpańskiej. Będąc jednym z dzieł prezentowanych w Alkazarze był podziwiany przez monarchów, ambasadorów i innych dostojnych gości a przede wszystkim przez malarzy pracujących dla królów Hiszpanii. Portretem małżonków Arnolfinich, zainspirował się [[Alonso Sánchez Coello]] malując ''Portret córek Filipa II''<ref>[[:Plik:Infantas Isabella Clara Eugenia and Catalina Micaela of Spain.jpg|''Portret córek Filipa II'']] na Wikimedia Commons.</ref>. Niewątpliwie podziwiał go [[Peter Paul Rubens|Rubens]] w czasie swych wizyt w Hiszpanii. Najbardziej znaną inspiracją jest jednakże słynne dzieło nadwornego malarza króla Filipa IV, [[Diego Velázquez]]a – ''[[Panny dworskie|Las Meninas]]''. Można dopatrzećdopatrzyć się również podobieństw w obrazie GoyiGoi ''Portret rodziny Karola IV''<ref>[[:Plik:Francisco de Goya y Lucientes 054.jpg|''Portret rodziny Karola IV'']].</ref>.

Plik:Correggio_028cCorreggio 028c.jpg|<small>''Jupiter i Io'', Correggio</small>

Spośród dzieł [[Peter Paul Rubens|Rubensa]] przepadł portret konny króla [[Filip IV Habsburg|Filipa IV]] (zachowała się kopia tego obrazu w [[Galeria Uffizi|Uffizi]] we [[Florencja|Florencji]]) oraz obrazy [[Jacopo Tintoretto|Tintoretta]] (''Piram i Tysbe'' oraz ''Wenus i Adonis'') z ''Salón de los Espejos''. Spaliły się także ''Porwanie Sabinek'' i ''Bitwa rzymian'' [[Peter Paul Rubens|Rubensa]] oraz 20 innych obrazów z ''Pieza Ochavada''.

| colspan="2" |

| colspan="2" |

| colspan="2" | '''Król'''

| colspan="2" |

| colspan="2" |

| colspan="2" | [[Kastylia|Kastylii]]<br />(''Consejo Real'')<br />1480<ref>Data utworzenia.</ref>

| colspan="2" | [[Inkwizycja|Inkwizycji]]<br />1483

| colspan="2" | Zakonów<br />1495

| colspan="2" | Krucjaty<br />1509

| colspan="2" | [[Aragonia|Aragonii]]<ref>W roku 1555 utworzono w ramach Rady Aragonii Radę Włoch.</ref><br />1481

| colspan="2" | ''Cámara''<br />1518

| colspan="2" | Stanu<br />1523

| colspan="2" | Indii<br />1524

| colspan="2" | Wojny<br />1524

| colspan="2" | Finansów<br />1525

| colspan="2" | ''Obras y Bosques''<br />1545

| colspan="2" | [[Portugalia|Portugalii]]<br />1582

| colspan="2" | [[Flandria (region)|Flandrii]]<br />1588

W znajdujących się na parterze pałacu salach podejmowano decyzje dotyczące [[Podatek|podatków]] i [[Cło|ceł]] w imperium, desygnowano kandydatów na ministrów, [[gubernator]]ów i [[wicekról]]ów różnych prowincji. Tutaj ważyły się losy wielkich fortun bankierów i kupców (dwa ogłoszone bankructwa monarchii hiszpańskiej spowodowały upadek potężnego domu bankowego [[Fuggerowie|Fuggerów]] i wielkie załamanie w sferach finansowych [[Augsburg]]a, [[Genua|Genui]], [[Antwerpia|Antwerpii]], [[Mediolan]]u i [[Sewilla|Sewilli]] – największych ówczesnych ośrodkach finansowo-ekonomicznych). Tutaj decydowano o polityce ekonomicznej imperium, a co za tym idzie całego świata – od srebra Hiszpanii uzależnione były [[Chiny]] i [[Japonia]], [[Hiszpania]] kontrolowała dopływ [[złoto|złota]] i [[srebro|srebra]] do [[Europa|Europy]], [[substancje barwiące|barwników]] (np. [[Kwas karminowy|koszenili]] z [[Meksyk]]u niezbędnej do barwienia tkanin na czerwono), [[Przyprawa|korzeni]] oraz innych towarów z [[Portugalskie imperium kolonialne|Indii Portugalskich]] i [[Nowy Świat (geografia)|Nowego Świata]] oraz szlaki handlowe na [[Ocean Atlantycki|Atlantyku]] i [[Ocean Spokojny|Pacyfiku]] ([[Galeon]] [[Manila|Manilski]]). Tutaj wreszcie zaciągano [[kredyt bankowy|kredyty]] od bankierów i kupców genueńskich i niemieckich, decydowano o rozmieszczeniu potężnej armii i floty, tutaj przybywali ludzie z różnych zakątków imperium by uzyskać wsparcie lub dotacje, bądź stanowisko w administracji lub na dworze, artyści by dostać zmówienie oraz rzemieślnicy, a także ludzie szlachetnie urodzeni i żony żołnierzy by dopominać się o należną im rentę, itd.

Pierwotnie zbiory biblioteczne [[Filip II Habsburg|Filipa II]] przechowywane były w pomieszczeniach w Złotej Wieży. Biblioteka ta tzw. ''laurentiana'' powstała z inicjatywy Filipa II i większość jej zbiorów przeniesiono następnie do [[Escorial|Eskurialu]], natomiast właściwa biblioteka królewska Alkazaru w Madrycie powstała po wschodniej stronie pałacu i zajmowała osobny budynek między Alkazarem a klasztorem ''Encarnación'' na tzw. Placyku Wcielenia (''Plazuela de Encarnación''). Vicente Carducho w swoich ''Diálogos de la Pintura'' (1634) opisał ją jako bibliotekę z książkami w językach [[Język kastylijski|kastylijskim]], francuskim i włoskim. Pomieszczenia Biblioteki Królewskiej wypełniały również zbiory biżuterii, instrumentów naukowych, "dziwów„dziwów natury"natury”, freski przedstawiające sceny z Filip II ''[[Metamorfozy|Metamorfoz]]'' [[Owidiusz]]a, obrazy i plany rezydencji królewskich (tzw. ''sitios reles'').

''Armería Real''<ref>[http://web.archive.org/web/20051204025510/http://www.museoimaginado.com/NUEVO%20ALCAZAR/armer%C3%ADa_real.htm ''Armería Real. Época de Felipe II. Arquitecto: Juan Bautista de Toledo (siglo XVI)''], www.museoimaginado.com, (ostatni dostęp 15.11.2007-11-15).</ref>, czyli zbrojownia królewska usytuowana była pierwotnie przed [[Pałac Królewski w Madrycie|Pałacem Królewskim w Madrycie]]. Ten podłużny budynek z bramą prowadzącą na dziedziniec stał w poprzek głównej fasady pałacu. Powstał w latach 1556-15641556–1564 według projektu Gaspara de la Vegi. Dolna sala budynku wsparta była na [[kolumna (architektura)|kolumnach]], górna zaś mierzyła 63 m długości i 10 m szerokości. Tutaj mieściły się wspaniałe zbiory militariów. Półokrągła brama tzw. ''Arco de la Armería'', wiodąca na plac przed pałacem powstała później w II poł. XVII w. z inicjatywy faworyta królowej [[Marianna Habsburg|Marianny Austriaczki]] – Valenzueli. Budynek zbrojowni został wyburzony w II poł. XIX w. i obecnie na jego miejscu stoi ażurowe ogrodzenie pałacu królewskiego, zaś zbiory militariów przeniesiono do nowego budynku.

* Giorgi Rosa, ''Velazquez'', Warszawa 2006 {{ISBN|978-83-60529-11-9}}.

* Parker Geoffrey, ''Filip II'', Warszawa 1985 {{ISBN|83-06-01215-1}}.

* ''[http://www.georgeglazer.com/prints/portraits/romemp.html Portraits of Roman Emperors]'', według Mbirika, Vincent A. "Provenance„Provenance of the Portrait of the Roman Emperor Aulus Vitellius Attributed to Titian"Titian” i The Grove Dictionary of Art.

* ''[http://employees.oneonta.edu/farberas/ARTH/arth200/artist/las_meninas.html Velázquez'sVelázquez’s Las Meninas]''.