Neunkirchen (Saara): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Szoltys-bot (dyskusja | edycje)
m bot poprawia link: powiatpowiaty w Niemczech
WP:SK+ToS+mSI+Bn, usunięcie zbędnych linków do dat, drobne redakcyjne, drobne techniczne
Linia 11:
|1. jednostka administracyjna = [[Saara]]
|2. jednostka administracyjna =
|3. jednostka administracyjna = [[Powiat Neunkirchen (Niemcy)|PowiatLandkreis Neunkirchen]]
|powierzchnia = 75,08
|wysokość = 252
Linia 32:
Neunkirchen ma 75,08 km² powierzchni i zamieszkuje je 47 398 osób (2010), co daje drugi rezultat w kraju związkowym, leży ok. 20 km na północny wschód od [[Saarbrücken]], ok. 80 km na południowy wschód od [[Luksemburg (miasto)|Luksemburga]] i ok. 106 km na południowy zachód od [[Moguncja|Moguncji]].
 
== Podział administracyjny ==
== Dzielnice ==
W skład miasta wchodzi dziesięć dzielnicczęści miejscowości:
 
{| class=wikitable
|-
! rowspan=2| Część miejscowości |Dzielnica|| colspan=3 | Ludność
|-
! width=80 nowrap | Mężczyźni || width=80 nowrap| |Kobiety || width=80 nowrap | Razem
|- align="right"
| align="left" | [[Furpach]] || 1969 || 2270 || 4239
|- align="right"
| align="left" | [[Hangard (Neunkirchen)|Hangard]] || 981 || 1023 || 2004
|- align="right"
| align="left" | [[Heinitz]] || 346 || 368 || 714
|- align="right"
| align="left" | Innenstadt || 10 580 || 11 060 || 21 640
|- align="right"
| align="left" | [[Kohlhof]] || 798 || 905 || 1703
|- align="right"
| align="left" | [[Ludwigsthal]] || 605 || 674 || 1279
|- align="right"
| align="left" | [[Münchwies]] || 637 || 690 || 1327
|- align="right"
| align="left" | [[Sinnerthal]] || 308 || 302 || 610
|- align="right"
| align="left" | [[Wellesweiler]] || 2747 || 2807 || 5554
|- align="right"
| align="left" | [[Wiebelskirchen]] || 4630 || 4830 || 9460
|- align="right"
| align="left" | Razem || 23 601 || 24 929 || 48 530
|}
 
Linia 69:
! Data || Liczba ludności
|-
| 17 maja 1939 || align="right"| |39 348
|-
| 29 października 1946 || align="right" | 37 250
|-
| 31 grudnia 1973<br /><small>(przed reformą administracyjną)</small> || align="right" | 41 961
|-
| 1 stycznia 1974<br /><small>(po reformie administracyjnej)</small> || align="right" | 56 818
|-
|31 grudnia 2007 || align="right"| |48 530
|}
 
Linia 85:
! Przedział wiekowy || Liczba osób || Udział w %
|- align="right"
| align="left" | poniżej 19 || 8863 || 17,65
|- align="right"
| align="left" | od 19 do 38 || 11 139 || 22,61
|- align="right"
| align="left" | od 39 do 63 || 17 878 || 37,05
|- align="right"
| align="left" | powyżej 63 || 11 029 || 22,69
|}
 
== Historia ==
Za pierwszą datę osiedlenia się na okolicznych terenach przyjmuje się rok [[700 p.n.e.]] Bardzo wcześnie, bo już w [[Epoka żelaza|epoce żelaza]], rozpoczęto wydobycie [[gagat]]u, był on również wydobywany w czasach cesarstwa rzymskiego. Najstarszą dzielnicą miasta jest [[Wiebelskirchen]], o którym pierwsze wzmianki jako ''Altmark'' pochodzą z [[765]]. Wiebelskirchen jest w Saarze najstarszą nazwą miejscowości związaną z chrześcijaństwem. Jeden z [[Frankowie|Franków]] imieniem Wibilo utworzył tutaj na swojej posiadłości tzw. ''własny kościół''. Pierwsze wzmianki o nazwie Neunkirchen datowane są na rok [[1281]]. Miejscowość należała do księstwa [[Nassau-Saarbrücken]]. Książę wzniósł w okolicznych lasach dwa zamki. Pierwszy z zamków został zniszczony podczas [[Wojna Francji z Ligą Augsburską|wojny o Palatynat]], drugi zaś podczas [[rewolucja francuska|Wielkiej Rewolucji Francuskiej]]. W [[1593]] w dolinie [[Blies]] powstała pierwsza huta żelaza.
 
Już we wczesnych latach [[Industrializacja|industrializacji]] zostały odnalezione złoża [[Węgle kopalne|węgli kopalnych]], co wraz z wydobyciem [[Żelazo|rud żelaza]] w pobliskiej [[Lotaryngia|Lotaryngii]] pozwoliło na rozwój przemysłu żelazowego. [[Johann Wolfgang von Goethe]] w swojej autobiografii ''Z mojego życia. Zmyślenie i prawda'' opisał malownicze położenie miasta, zamek i kwitnący przemysł.
Linia 101:
Uprzemysłowienie miasta ściśle wiązało się z rodziną [[Stumm-Halberg]], która była właścicielem huty.
 
Huty zostały przejęte w [[1806]] przez braci [[Gebrüder Stumm|Stumm]] (tytuł szlachecki został nadany później). Rodzina przez wiele lat umiejętnie blokowała nadanie Neunkirchen praw miejskich. Łatwiej było kierować wsią, dlatego Neunkirchen było największą wsią w Niemczech do [[1922]], kiedy to nadane zostały prawa miejskie.
 
[[Plik:Grube Koenig Neunkirchen.jpeg|thumb|250px|Miasto w 1864 r., najstarsza fotografia przedstawiająca przemysł w Saarze]]
[[Plik:Eisengiesser Denkmal in Neunkirchen fcm.jpg|thumb|250px|Pomnik Hutników]]
 
[[10 lutego]] [[1933]] w hucie eksplodował [[gazometr]]., 68 osób zginęło a 190 zostało rannych. Wiele domów stało się niezdatnych do zamieszkania, zniszczona całkowicie została nowa szkoła. Wkrótce zostały wydane specjalne znaczki pocztowe [[Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca|Czerwonego Krzyża]], których dochód ze sprzedaży pomagał w wybudowaniu nowego osiedla dla poszkodowanych.
 
[[15 marca]] [[1945]] nalot bombowy zniszczył trzy dzielnice.
 
W latach siedemdziesiątych [[XX wiek]]uwieku nastąpił upadek przemysłu ciężkiego, a ostatnia kopalnia węgla została zamknięta w [[1968]]. W [[1982]] została zamknięta huta (w użyciu został jedynie ciąg walcowniczy), miasto stało się chwilowo niechlubnym liderem na liście bezrobocia. Po unieruchomieniu stacji rozrządowej straciła na znaczeniu stacja kolejowa Neunkirchen.
 
Pod koniec lat 80. w centrum została głęboko przebudowane. W [[1989]] wzniesiony został ''Saarparkcenter'', popularne centrum handlowe. Z 25 tysiącami odwiedzających w dni powszednie i około 50 tysięcy w okresie świąt Bożego Narodzenia jest to najczęściej odwiedzane centrum handlowe w Saarze. Części po hucie żelaza zostały pomnikiem przemysłu.
 
== Zabytki i atrakcje ==
'''Hangard'''
* katolicki kościół parafialny pw. św. Rodziny (''(Hl. Familie)'') z [[1899]]-[[1900]]1899–1900
 
'''Kohlhof'''
* kościół pw. św. Jerzego (''(St. Georg)'')
 
'''Münchwies'''
* katolicki kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Jezusowego (''(Herz Jesu)'') z [[1906]], projektu Wilhelma Hectora
 
[[Plik:Neunkirchen Hochofen pano.jpg|thumb|250px|Wielki piec]]
[[Plik:Neunkirchen Stummsche Kapelle.jpg|thumb|250px|Kaplica Stummów]]
[[Plik:Neunkirchen Saar Einkaufszentrum1.jpg|thumb|250px|Stummplatz i Pomnik barona Stumm]]
[[Plik:Neunkirchen Hochbunker pano.jpg|thumb|250px|Bunkier]]
 
'''Neunkirchen'''
* zespół huty
** maszynownia z [[1903]] (''(Einzeldenkmal)'')
** wielki piec nr 6 z nagrzewnią z [[1910]]
* domy robotnicze przy Georgstraße 10-20 i 21-41 z początku XX w.
* willa przy Bachstraße 12/14 z [[1905]], projekt Karla Bruggera
* wille przy Goethestraße 22-45 z lat [[1902]]-[[1904]]1902–1904, projekt Karla Bruggera
* dom rodziny Mehr przy Bliesstraße 1-4 z [[1926]]-[[1927]]1926–1927, projekt Vanoniego
* domy rodziny Mehr przy Parallelstraße 65-77 z [[1926]]-[[1927]]1926–1927, projekt Vanoniego
* dom rodziny Mehr przy Willi-Graf-Straße 88 z [[1926]]-[[1927]]1926–1927, projekt Vanoniego
* willa przy Knappschaftsstraße 4 z [[1925]], projekt: Ernst Brück
* domy przy Knappschaftsstraße 6/8 i 12 z [[1920]]-[[1930]]1920–1930
* domy przy Mendelssohnstraße 26/28 i 47 z [[1920]]-[[1930]]1920–1930
* domy robotnicze przy Königstraße 8-30 z [[1892]]
* domy przy Kuchenbergstraße 264, 266, 268 z [[1906]], projekt: Franz Emmrich
* domy przy Ziehwaldstraße 2, 2a i 4 z [[1907]], projekt: Franz Emmrich
* domy przy Steinwaldstraße 87/89 i 93, odpowiednio z [[1900]] i [[1904]]
* kościół ewangelicki przy Unterer Markt z [[1867]]-[[1868]]1867–1868, projekt: Heinrich Wiethase, odbudowany w [[1949]]
* pomnik Poległych przy Unterer Markt z [[1874]]
* biurowiec przy Unterer Markt z [[1923]], projektu Fritza Voggenbergera, dobudowa piętra w [[1938]]
* dom Karla Ferdinanda przy Unterer Markt 2 z [[1903]]-[[1904]]1903–1904, projekt Karla Bruggera, obecnie dom dziecka
* domy przy Willi-Graf-Straße 20-31 z [[1905]]-[[1912]]1905–1912
* dom przy Adolf-Kolping-Straße 6 z [[1892]]
* szkoła i koszary przy Bachplatz z [[1905]]
* domy przy Bachstraße 4 i 6, odpowiednio z [[1920]] i [[1905]]
* willa przy Brunnenstraße 86 z [[1924]], projekt: Fritz Voggenberger, rozbudowana w [[1933]] przez Richarda Müllera
* dawny browar zamkowy z wyposażeniem, z [[1928]]
* dwór przy Eisenbahnstraße 18-22 z XVI w., przebudowany w [[1745]]
* pomnik ''Matka i dziecko'' z [[1955]], Bogler
* stajnia przy Goethestraße 12 z [[1906]], projekt: Fritz Mundorf
* willa przy Goethestraße 27 z [[1906]], projekt: Ernst Brück
* kirkut przy Hermannstraße z [[1831]],
* dom przy Heizengasse 7 z [[1779]]
* kościół pw. św. Wincentego (''(St. Vinzenz)'') i dom dziecka z [[1909]]-[[1910]]1909–1910, projekt: Peter Marx i Raimund Ostermaier
* kościół ewangelicki przy Homburger Straße z [[1756]], projekt Carla Abrahama Dodela
* fontanna ''Eisengießer'' przy Hüttenbergstraße z [[1938]]
* budynki mieszkalne i handlowe przy Hüttenbergstraße 6-13, z lat [[1899]]-[[1904]]1899–1904
* pozostałości po południowo-zachodniej wieży renesansowego zamku przy Irrgartenstraße z [[1570]]/[[1585]]
* kaplica [[Gebrüder Stumm|Stummów]] przy Lindenallee z [[1852]]-[[1853]]1852–1853, projekt Mathiasa Josepha Mußweilera
* bunkier z [[1939]]-[[1940]]1939–1940
* willa przy Lindenallee 2b z [[1921]], projekt August Rahfeld
* katolicki kościół parafialny pw. św. Marii (''(St. Marien)'') z [[1885]], projekt Schorbacha
* budynek sądu rejonowego (Amtsgericht) przy Marienstraße 2 z [[1883]], przebudowywany w latach [[1896]] i [[1931]]/[[1933]]
* dom dziecka przy Norduferstraße 8 z [[1928]]
* piwnice byłego renesansowego pałacu przy Oberer Markt 4 z [[1570]]/[[1585]], projekt Christmanna Stromeyera
* piwnice byłego renesansowego pałacu przy Rödelgasse 3a z [[1570]]/[[1585]], projekt Christmanna Stromeyera
* willa z parkiem przy Ringstraße 25 z [[1924]], projekt: Wilhelm Werner
* lochy przy Rombachstraße z [[1816]]
* dom przy Rombachstraße 3 z XVIII w.
* dawna stadnina rodziny Stumm przy Saarbrücker Straße, obecnie odrestaurowana, odbywają się tam przedstawienia
* willa przy Saarbrücker Straße z [[1921]]
* wieża ciśnień huty z [[1936]]
* szkoła hutnicza przy Saarbrücker Straße 39 z [[1850]]-[[1851]]1850–1851
* zamek Jägersberg z [[1752]]-[[1765]]1752–1765, projekty Friedricha Joachima Stengela
* pomnik barona Stumm z [[1902]] przy Stummstraße
* domy przy Stummstraße 2 i 17, odpowiednio z [[1896]], [[1928]]
* kaplica cmentarna przy Unterer Friedhofsweg z [[1894]]-[[1895]]1894–1895
* budynek szkolny przy Unterer Friedhofsweg 2 z [[1881]]-[[1882]]1881–1882
* dawny budynek urzędu gminy przy Vogelstraße 6 z [[1911]]-[[1913]]1911–1913, projekt Otto Kuhlmanna, później przebudowany na dom i sklep
 
'''Wiebelskirchen'''
* gospodarstwa rolne przy Im Stauch 2, 6/8 i 10 z XVIII i XIX w.
* ewangelicki kościół parafialny z [[1860]]-[[1863]]1860–1863, projekt Neufanga
* plebania z [[1820]]
* szkoła przy Martin-Luther-Straße 16 z [[1732]]
* domy przy Martin-Luther-Straße 17, 19, 23 i 25/27, odpowiednio z [[1782]], [[1820]], [[1813]] i 1820
* szkoła przy Römerstraße 14 z [[1852]]
* katolicki kościół parafialny pw. Trójcy Świętej (''(Hl. Dreifaltigkeit)'')z [[1914]]-[[1916]]1914–1916, według projektów Petera Marxa
* leśniczówka z [[1890]]
 
== AtrakcjeKultura ==
=== Wydarzenia ===
* pochód w Rosenmontag (ostatni poniedziałek karnawału), największy pochód w Saarze, corocznie zbiera się tutaj około 100 tysięcy odwiedzających
* Marzec
Linia 227 ⟶ 228:
** Bieg św. Mikołaja w Furpach
 
=== TargTargi ===
* Krammarkt: pierwszy poniedziałek miesiąca
* Flohmarkt: drugi poniedziałek miesiąca
Linia 234 ⟶ 235:
 
=== Muzea ===
* Galeria Miejska (''(Städtische Galerie)'')
 
=== Zoo ===
Linia 245 ⟶ 246:
| || [[Socjaldemokratyczna Partia Niemiec|SPD]] || [[Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (Niemcy)|CDU]] || [[Wolna Partia Demokratyczna|FDP]]/DPS || [[Związek 90/Zieloni|Zieloni]] || '''Razem'''
|- align="center"
| rowspan=2 |[[ 2004]] || 27 || 18 || 3 || 3 || 51 miejsc
|- align="center"
| -4 || -2 || +3 || +3
Linia 264 ⟶ 265:
* od 2010 Jürgen Fried
 
== WspółpracaPrzedsiębiorstwa ==
Poniższe firmy w Neunkirchen posiadają swoje fabryki:
Neunkirchen posiada trzy [[miasta partnerskie]]:
* [[Saarstahl]]
* {{Flaga|DEU}} [[Lubin (Niemcy)|Lubin]], [[Brandenburgia]], od [[1986]]
* [[Eberspächer]] (wcześniej Menesa)
* {{Flaga|FRA}} [[Mantes-la-Ville]], [[Francja]], od [[3 października]] [[1970]]
* {{Flaga|POL}} [[Wolsztyn]], [[Polska]], od [[2011]]
 
== Infrastruktura ==
=== KomunikacjaTransport ===
Neunkirchen jest otoczone przez [[Autostrada A6 (Niemcy)|autostradę A6]] ([[Saarbrücken]] [[Waidhaus]]), [[Autostrada A8 (Niemcy)|A8]] ([[Perl (gmina)|Perl]] [[Bad Reichenhall]]) i [[Droga krajowa B41 (Niemcy)|drogę krajową B41]] ([[Saarbrücken]] [[Bad Kreuznach]]).
 
Miasto zlokalizowane jest przy skrzyżowaniu linii kolejowych: [[Primstalbahn|Primstal]] (Neunkirchen–[[Lebach]]), [[Nahetalbahn|Nahetal]] ([[Bingen am Rhein]] [[Saarbrücken]]) i [[Pfälzische Ludwigsbahn|Pfälzische Ludwig]] ([[Saarbrücken]] [[Ludwigshafen am Rhein]]).
 
Stacje i przystanki kolejowe:
Linia 281:
* [[Wiebelskirchen (przystanek kolejowy)|Wiebelskirchen]]
 
[[Plik:Straßenbahn Neunkirchen Wehmingen.jpg|thumb|250px|Tramwaj z Neunkirchen w Hanowerskim Muzeum Tramwajów]]
 
[[13 września]] [[1907]] w mieście uruchomiono ruchsystem tramwajów,tramwajowy. któreTramwaje jeździły również do [[Elversberg]]a, [[Spiesen]] (dzisiaj [[Spiesen-Elversberg]]) i [[Wiebelskirchen]]. Odcinek torów na Hüttenberg (wówczas ''Haupteinkaufsstraße'') z nachyleniem 11% był najbardziej stromym odcinkiem tramwajowym w Niemczech. Od [[1 sierpnia]] [[1953]] do [[31 marca]] [[1964]] transport publiczny został uzupełniony przez [[trolejbus]]y. W tych latach zostały zredukowane połączenia tramwajowe na linii Steinwald–HauptbahnhofSteinwald – Hauptbahnhof z odgałęzieniem do Schlachthof. Od [[1961]] zaczął jeździć czteroosiowy, [[Stuttgart|stuttgarcki]] tramwaj [[GT 4]].
 
[[10 lipca]] [[1978]] działalność tramwajów została zakończona, ostatnie wagony zostały przetransportowane latem [[2003]] do [[Hanowerskie Muzeum Tramwajów|Hanowerskiego Muzeum Tramwajów]]. Od tego czasu w komunikacji miejskiej wykorzystywane są jedynie autobusy.
 
=== Zdrowie ===
Linia 303:
* 16 aptek
 
=== PrzedsiębiorstwaSport ===
Poniższe* firmy w[[Borussia Neunkirchen]] – posiadająklub swoje[[Piłka fabryki:nożna|piłkarski]]
* [[Saarstahl]]
* [[Eberspächer]] (wcześniej Menesa)
 
== Osoby ==
=== urodzone w Neunkirchen ===
* [[Julius Adler]] (ur. 23 stycznia 1894;, zm. 8 kwietnia 1945), polityk
* [[Ferdinand Selgrad]] (ur. 1927), artysta, malarz szkła
* [[Raimund Becker]] (ur. 29 stycznia 1959), członek zarządu Federalnego Biura Pracy
* [[Shanta Ghosh]] (ur. 3 stycznia 1975), lekkoatletka
* [[Friedrich Carl Glaser]] (ur. 20 kwietnia 1843;, zm. 10 sierpnia 1910), inżynier
* [[Peter Hans]] (ur. 1 czerwca 1950;, zm. 27 lipca 2007), polityk ([[Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (Niemcy)|CDU]])
* [[Erich Honecker]] (ur. 25 sierpnia 1912;, zm. 29 maja 1994), polityk
* [[Stefan Kuntz]] (ur. 30 października 1962), piłkarz
* [[Walter Rilla]] (ur. 22 sierpnia 1894;, zm. 21 listopada 1980), aktor
* [[Erich Schwertner]] (ur. 10 października 1918;, zm. 9 stycznia 1965), polityk, minister budownictwa Saary
* [[Gerhard Theobald]] (ur. 27 grudnia 1949), piłkarz, sędzia piłkarski
 
== SportWspółpraca ==
* [[Borussia Neunkirchen]] -posiada klubtrzy [[Piłkamiasta nożna|piłkarskipartnerskie]]:
* {{Flaga|DEU}} [[Lubin (Niemcy)|Lubin]], [[Brandenburgia]], od [[1986]]
* {{Flaga|FRA}} [[Mantes-la-Ville]], [[Francja]], od [[3 października]] [[1970]]
* {{Flaga|POL}} [[Wolsztyn]], [[Polska]], od [[2011]]
 
== Linki zewnętrzne ==
Linia 329 ⟶ 330:
 
{{powiat Neunkirchen DEU}}
{{ka}}
 
[[Kategoria:Neunkirchen (Saara)| ]]
[[Kategoria:Powiat Neunkirchen (Niemcy)]]
[[Kategoria:Miasta w Saarze]]