Wersja z 09:23, 29 mar 2018 edytuj L.zurawski (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 71 100 edycji →‎Sport: int. ← poprzednia edycja		Wersja z 11:11, 18 lip 2018 edytuj anuluj edycję Mathieu Mars (dyskusja \| edycje) Operatorzy filtru nadużyć, Redaktorzy, Rewizorzy, Administratorzy 130 286 edycji drobne redakcyjne następna edycja →
Linia 4: \|nazwa = Poddębice \|dopełniacz nazwy = Poddębic \|zdjęcie = \|opis zdjęcia = Pałac, Rynek, Kościół ewangelicki, Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej, Osiedle Północ, Kościół św. Katarzyny \|herb = POL Poddębice COA.svg \|flaga = \|dewiza = \|województwo = łódzkie \|powiat = [[powiat poddębicki\|poddębicki]] \|gmina = [[Poddębice (gmina)\|Poddębice]] \|data założenia = \|prawa miejskie = [[1400]], [[1822]] i [[1934]] \|stanowisko zarządzającego = \|zarządzający = Piotr Sęczkowski \|powierzchnia = 5,89 \|wysokość = \|rok = 30.06.2016 \|liczba ludności = 7675<ref name="populacja2016">[http://www.polskawliczbach.pl/Poddebice http://www.polskawliczbach.pl/Poddebice], w oparciu o dane GUS.</ref> Linia 29: \|TERYT = 1011034 \|SIMC = 0976400 \|slogan = \|adres urzędu miasta = ul. Łódzka 17/21<br />99-200 Poddębice \|commons = Category:Poddębice \|wikipodróże = \|wikinews = \|wikicytaty = \|wikisłownik = \|www = http://www.poddebice.pl \|bip = }} Linia 45: [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)\|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[województwo sieradzkie\|woj. sieradzkiego]]. Były miastem szlacheckim<ref>Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.</ref>. 31 grudnia 2008 miasto liczyło 7840 mieszkańców<ref name="pl-gus6">{{cytuj pismo\| nazwisko=Nowak \|imię=Lucyna \|nazwisko2=Stańczyk \|imię2=Joanna \|nazwisko3=Znajewska \|imię3=Agnieszka \|tytuł=Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.) ~~\|wydawca=[[Główny Urząd Statystyczny]]\|odpowiedzialność=GUS, Departament Badań Statystycznych\|issn=1734-6118\|język=pl\|data=2009~~\|url=http://web.archive.org/web/20131029204614/http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_L_ludnosc_stan_struktura_31_12_2008.pdf\|wydawca=[[Główny Urząd Statystyczny]] \|odpowiedzialność=GUS, Departament Badań Statystycznych \|issn=1734-6118 \|język=pl \|data=2009}}</ref>. == Historia == Pierwsza wzmianka pisana o Poddębicach pochodzi z 1388 r. i zawarta jest w łęczyckich księgach sądowych, wymieniających właścicieli: Wita i Urbana de Podambe. Około 1400 Poddębice otrzymują po raz pierwszy prawa miejskie. W XIV w. należały do [[Wielkopolska\|wielkopolskiego]] rodu Chebdów z pobliskiego [[Niewiesz]]a. W XV w. część Poddębic należała do [[Poddębscy\|Poddębskich]] [[herb]]u [[Pomian (herb szlachecki)\|Pomian]], wywodzących się z Chebdów, a część do [[Oporowscy\|Oporowskich]] herbu [[Sulima (herb szlachecki)\|Sulima]]. W 1518 dobra te przejęli w drodze ożenku [[Grudzińscy]] herbu [[Grzymała (herb szlachecki)\|Grzymała]]. Na początku XVIII w. od Grudzińskich, poprzez [[Duninowie\|Duninów]] Poddębice trafiają w ręce [[Barbara Sanguszkowa\|Barbary Sanguszkowej]]. Ostatnimi posiadaczami tych dóbr byli (od 1787) [[Wyssogota]]-Zakrzewscy – aż do [[II wojna światowa\|II wojny światowej]].wiki W listopadzie 1939 Niemcy [[Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej anektowane przez III Rzeszę\|wcielili Poddębice do Rzeszy Niemieckiej]] pod nazwą ''Wandalenbrück'' . Wojska radzieckie zajęły miasto 18 stycznia 1945. W 1981 oddano do użytku Kombinat Przemysłowej Produkcji Jaj na licencji [[Niemiecka Republika Demokratyczna\|NRD-owskiej]] z [[wylęgarnia\|wylęgarnią]] kurcząt w [[Chropy\|Chropach]] i [[Ferma drobiu\|fermą niosek]] w [[Bałdrzychów\|Bałdrzychowie]]. Tuż po oddaniu obiektu do użytku był on krytykowany za wyjątkowo niestaranne wykonanie, brak zaplecza [[pasza\|paszowego]] i koncepcji usuwania odchodów<ref name=wute>~~stad~~Stad, ''100 mln jaj z Poddębic'', [[Słowo Powszechne]], PAX, Warszawa, nr 180/1981, s. 9.</ref>. === Historia Żydów poddębickich === Dzieje osadnictwa żydowskiego w Podddębicach sięgają XVIII stulecia. Tutejsi Żydzi podlegali pod kahał łęczycki. W 1789 roku w mieście żyło 65 Żydów, stanowiąc 23 procent ogółu mieszkańców. W 2. połowie [[XIX wiek]]u powstała samodzielna gmina żydowska. W [[Historia Polski (1918–1939)\|okresie międzywojennym]], w 1921 roku w Poddębicach mieszkało już 1333 Żydów (42 procent ogółu mieszkańców). W 1934 roku Poddębice odzyskały prawa miejskie. W 1939 roku miasteczko zamieszkiwało około 1600 Żydów. W 1940 roku Niemcy utworzyli w Poddębicach (w obrębie ulic Sienkiewicza -– Ogrodowa -– Pułaskiego) getto, w którym uwięziono około 1,5 tysiąca Żydów. W kwietniu 1942 roku zostało ono zlikwidowane, a wszystkich jego więźniów wymordowano w [[Obóz zagłady w Chełmnie nad Nerem\|obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem]]. == Demografia == * Piramida wieku mieszkańców Poddębic w 2014 roku <ref name="populacja2016" />. <br />[[Plik:~~Piramida_wieku_Poddebice~~Piramida wieku Poddebice.png\|600x400px]] == Zabytki == [[Plik:Poddębice, pałac.JPG\|thumb\|240px\|Pałac w Poddębicach]] [[Plik:Poddębice - Kościół pw.św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy (2).jpg\|thumb\|240px\|[[Kościół św. Katarzyny Męczennicy w Poddębicach\|Kościół pw. św. Katarzyny]]]] * Pałac – z epoki [[renesans]]u, wzniesiony przed 1617 z fundacji [[Zygmunt Grudziński (wojewoda rawski)\|Zygmunta Grudzińskiego]], [[Wojewoda\|wojewody]] [[Wojewodowie rawscy\|rawskiego]], jednego z przywódców [[Rokosz Zebrzydowskiego\|rokoszu Zebrzydowskiego]], na fundamentach XV-wiecznego dworu<ref>Ustalono to na podstawie prac archeologiczno-konserwatorskich w latach 2011–2012. Przy okazji zostały odkryte polichromie na jego wschodniej ścianie, które zostaną odrestaurowane ((JAZ), ''Pałac starszy o 200 lat.'', [w:] „Express Ilustrowany” [Łódź], 24 IX 2012, nr 223, s. 7).</ref>. Budowę kontynuowała jego żona Barbara z [[Karśniccy\|Karśnickich]] herbu [[Jastrzębiec (herb szlachecki)\|Jastrzębiec]] (zm. po 1625), a następnie syn Stefan (zm. w 1640), [[starosta]] ujski, pilski i bolimowski. Według informacji z 1928 r., jego właścicielem w tym czasie był prezes miejscowego [[Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”\|„Sokoła”]] -– Wł. Wyssogota-Zakrzewski<ref>„Łódź w Ilustracji”, nr 36, 2 IX 1928, s. 3.</ref>. Jest to budynek piętrowy o [[dach]]u dwuspadowym, zamkniętym z dwóch stron dekoracyjnymi szczytami. Od wschodu do głównego budynku przylega wieża o wysokości 17 ~~[[Metr\|~~m]]. Od zachodu przed 1690 dobudowano ośmioboczną kaplicę z piękną dekoracją wnętrza. Najciekawszym elementem arch. są arkadowe [[Krużganek\|krużganki]] filarowe, wbudowane w pd. elewację pałacu. [[Loggia]], zbudowana około 1750 została ponownie odkryta w 1952. Na uwagę zasługuje sklepienie loggi – krzyżowe z pseudożebrami i dekoracją w postaci wytłaczanych pereł i jajowników z maszkaronami w zwornikach. Na ścianie południowej odkryto pod tynkiem bardzo interesujące fragmenty dekoracji sgraffitowej o motywach figuralnych. Pałac rozbudowano w XIX w. W pałacowej kaplicy, pokrytej fragmentami XVII-wiecznych [[fresk]]ów, znalazła pomieszczenie izba regionalna. Bogate zdobieniami późnorenesansowych stiuków sklepienie kaplicy przedstawia herby dawnych właścicieli: [[Pomian (herb szlachecki)\|Pomian]], [[Grzymała (herb szlachecki)\|Grzymała]], [[Rola (herb szlachecki)\|Rola]] i [[Jastrzębiec ~~(herb szlachecki)\|Jastrzębiec]]~~. W izbie mieści się stała wystawa obrazująca dzieje Poddębic i okolicy. * 100 rocznicę przybycia [[Maria Konopnicka\|Marii Konopnickiej]] do [[Bronów (powiat poddębicki)\|Bronowa]] upamiętniono w 1962 ustawieniem w pobliżu bramy głazu, pod którym umieszczono garść ziemi z Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie, gdzie poetka została pochowana, zaś na głazie umieszczono tablicę z [[wiersz]]em poetki: : ''W kamieniu polnym...<br />Niech mi kamieniarz lireczkę wyryje,<br />A niechaj na nim napisu nie kładzie,<br />Tylko w zakątku, gdzie brzoza szum niesie...''. * W centrum miasta stoi [[Kościół św. Katarzyny Męczennicy w Poddębicach\|kościół św. Katarzyny]] z ok. 1610 r. fundowany przez Barbarę z Karśnickich Grudzińską „białogłowę cnót wysokich i jałmużnicę wielką” (K. Niesiecki), wzniesiony na miejscu poprzedniego, który już istniał w 1400 r. Budowę ukończył syn Barbary i Zygmunta wojewody rawskiego, Stefan. Kościół pierwotnie jednonawowy, z nawami dobudowanymi w 1895 r. posiada cechy renesansowej architektury sakralnej. Na uwagę zasługuje stiukowa dekoracja wnętrza, złożona z cienkich wałków i [[Rozeta (architektura)\|rozet]]. W kartuszach narożnych monogramy [[Jezus Chrystus\|Jezusa]] i [[Maria z Nazaretu\|Marii]] oraz herby fundatorów: [[Grzymała (herb szlachecki)\|Grzymała]], [[Lubicz (herb szlachecki)\|Lubicz]], [[Pomian (herb szlachecki)\|Pomian]] i [[Poraj (herb szlachecki)\|Poraj]]. [[Ołtarz]] główny z 1 poł. XVII w. z rzeźbami świętych, wysokiej wartości artystycznej. [[ambona (architektura)\|Ambona]] intarsjowana z postaciami 4 ewangelistów oraz motywami roślinnymi. Szereg rzeźb i obrazów z XVII w. do początku XIX w. [[Dzwonnica]] murowana z XVII w. * Na obrzeżach parku miejskiego, przy ulicy [[Adam Mickiewicz\|Adama Mickiewicza]], stoi [[Kościół ewangelicko-augsburski w Poddębicach\|kościół ewangelicki]], zbudowany w 1871 r. Jest kościołem [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Poddębicach\|parafialnym]]. Linia 76 ⟶ 77: Rzeka [[Ner]], w której do 1958 istniało bogate życie biologiczne, stanowiła problem dla miasta, ponieważ była ściekiem przemysłowym i asenizacyjnym Łodzi i Pabianic. Rzeka powoli oczyszcza się, co roku na początku wiosny można zaobserwować [[Łabędź niemy\|łabędzie nieme]] (''cyngus olor''). Miasto leży w niecce kredowej, która w tym miejscu jest wybrzuszona. Zalegający w okolicy płytko [[Kreda (skała)\|kamień kredowy]] używany był jeszcze w latach powojennych jako materiał budowlany. {{Osobny artykuł\|Park miejski w Poddębicach}} Wokół pałacu Zygmunta Grudzińskiego znajduje się [[park]] przylegający do Neru, o powierzchni 3,6 ~~[[Hektar\|~~ha]], z pomnikowymi okazami drzew tworzącymi efektowne skupiska. W pn.-zach. części parku wznosi się wyraźny stok porośnięty [[sosna zwyczajna\|sosną zwyczajną]] z domieszką rzadkiego gatunku [[sosna czarna\|sosny czarnej]]. Do niedawna była tu też [[lipa]] o obwodzie pnia prawie 6 m, kępa [[modrzew europejski\|modrzewia europejskiego]], płaczące odmiany [[wierzba biała\|wierzby białej]], [[jesion wyniosły\|jesionu wyniosłego]] i [[brzoza brodawkowata\|brzozy brodawkowatej]]. Ciekawym fragmentem parku jest wysoka kamienna grota z okazałym jesionem na zapleczu. Park wraz z Bulwarem nad Nerem stanowią od 2007 roku [[Poddębicki Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy]]. Linia 109 ⟶ 110: Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe: * [[Kościół katolicki w Polsce\|Kościół Rzymskokatolicki]] ** [[Parafia św. Katarzyny w Poddębicach\|Parafia Świętej Katarzyny w Poddębicach]] * [[Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP\|Kościół Ewangelicko-Augsburski]] ** [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Poddębicach]] * [[Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego]] ** [[Zbór Kościoła Chrześcijan Dnia Sobotniego w Poddębicach]] * [[Świadkowie Jehowy\|Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy]] ([[Sala królestwa\|Sala Królestwa]])<ref>Dane według raportów [https://apps.jw.org/P_CONGSHARE?g=E7533602-5024-4398-BF0D-8823860E962E wyszukiwarki zborów] (www.jw.org) z 4 czerwca 2014.</ref>. == Edukacja == Linia 126 ⟶ 127: == Przypisy == {{Przypisy}} == Bibliografia == * J. Pietrzak, Potyczka pod Poddębicami, [w:] „Na sieradzkich szlakach”, nr 4/II/ 1986, s. ~~8-9~~8–9. * J. Pietrzak, Kościół św. Katarzyny w Poddębicach, [w:] „Na sieradzkich szlakach”, nr 1/1988, s.~~8-9,~~ 8–9. * A. Ruszkowski, „Sieradz i okolice”, Sieradz 2000,. * M. Urbański, Wykopaliska archeologiczne w Poddębicach, [w:] „Na sieradzkich szlakach” nr 1/1998, s. 19

Poddębice: Różnice pomiędzy wersjami