Wikipedia

Front zachodni (II wojna światowa): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
Anulowanie wersji 53972000 autora 74.75.112.17 (dyskusja) było dobrze, WP:SK+ToS+mSK
Znacznik: Anulowanie edycji
Linia 9:
|terytorium = [[Francja]], [[Belgia]], [[Holandia]], [[Luksemburg]], [[Norwegia]], [[Dania]], [[III Rzesza|Niemcy]]
|przyczyna = '''1939-1940''': dążenie Niemców do zapanowania nad całą Europą<br />'''1944-1945''': dążenie aliantów do utworzenia przeciwwagi dla frontu wschodniego, szybszego pokonania państw Osi i wypełnienia [[Konferencja teherańska|zobowiązań z Teheranu]]
|wynik = '''1940''' – zdecydowane zwycięstwo III Rzeszy<br />'''1945''' – zwycięstwo aliantów, bezwarunkowa kapitulacja i upadek III Rzeszy, której na jej czele stanął właśnie Adolf Hitler
|strona1 = '''1939-1940''':<br />{{państwo|DEU|wariant=III Rzesza}}<br />{{państwo|ITA|wariant=1861}}<br />'''1944-1945''':<br />{{państwo|DEU|wariant=III Rzesza}}
|strona2 = '''1939-1940''':<br />{{Państwo|GBR}}<br />{{Państwo|FRA}}<br />{{państwo|CAN|wariant=1921}}<br />{{Państwo|AUS}}<br />{{Państwo|NZL}}<br />{{państwo|ZAF|wariant=1928}}<br />{{Państwo|DNK}}<br />{{Państwo|NOR}}<br />{{Państwo|NLD}}<br />{{Państwo|BEL}}<br />{{Państwo|2RP}}<ref>Tylko jednostki walczące we Francji w 1940 i w Bitwie o Anglię.</ref><br />{{Państwo|CSK}}<br />'''1944-1945:'''<br />{{państwo|USA|wariant=48}}<br />{{Państwo|GBR}}<br />{{państwo|CAN|wariant=1921}}<br />{{Państwo|AUS}}<br />{{Państwo|NZL}}<br />{{państwo|ZAF|wariant=1928}}<br />{{państwo|FRA|wariant=Wolna Francja}}<br />{{Państwo|2RP}}<br />{{Państwo|CSK}}
|dowódca1 = '''1939–1940''':<br />[[Walther von Brauchitsch]]<br />[[Gerd von Rundstedt]]<br />[[Hermann Göring ]]<br />[[Fedor von Bock]]<br />[[Wilhelm von Leeb]]<br />[[Humbert II|Umberto di Savoia]]<br />'''1944–1945''':<br />[[Adolf Hitler]]<br />[[Erwin Rommel]]<br />[[Walther Model]]†<br />Gerd von Rundstedt<br />[[Gustav-Adolf von Zangen]]<br />[[Albert Kesselring]]
|dowódca2 = '''1939–1940''':<br />[[Maurice Gamelin]]<br />[[Maxime Weygand]]<br />[[John Vereker (6. wicehrabia Gort)|Lord Gort]]<br />[[Henri Winkelman]]<br />[[Carl Gustav Fleischer]]<br />[[Władysław Sikorski]]<br />[[Leopold III Koburg|Leopold III]]<br />'''1944–1945''':<br />[[Dwight Eisenhower]]<br />[[Bernard Law Montgomery|Bernard Montgomery]]<br />[[Jacob Devers]]<br />[[Omar Bradley]]<br />[[George Patton]]
|siły1 = '''1939-1940''':<br />3 350 000 żołnierzy<br />'''1944-1945''':<br />1 500 000 żołnierzy
Linia 22:
|commons = Category:Western Front (World War II)
}}
 
{{II wojna światowa}}
'''Front zachodni''' – całokształt działań wojennych w [[Europa Zachodnia|Europie Zachodniej]] podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]], dzielących się na dwa zasadnicze okresy:
# Od 3 września 1939 do 9 maja 1940 – „[[dziwna wojna]]” (w tym ograniczone działania powietrzno-morskie i symboliczna ofensywa francuska w [[zagłębie Saary|zagłębiu Saary]]),
# [[Kampania norweska]] (zajęcie Danii i Norwegii),
# [[kampania francuska 1940|Kampania francuska]] od 10 maja do 22 czerwca 1940 -– (zajęcie Holandii, Belgii, Luksemburga, podbicie Francji),
# Powietrzna b[[bitwa o Anglię|itwa o Anglię]] sierpień -– 31 października 1940 (zahamowanie niemieckich postępów, udaremnione plany inwazji na Wielką Brytanię).
# Od 6 czerwca 1944 do 7 maja 1945 – odtworzenie frontu w [[Normandia (kraina historyczna)|Normandii]], następnie [[Operacja Overlord|wyzwolenie przez aliantów Francji]], marsz przez kraje Beneluksu ([[operacja Market Garden]], odparcie niemieckiej [[Ofensywa w Ardenach|kontrofensywy w Ardenach]]), zajęcie większości obszaru III Rzeszy i przedwojennego terytorium Austrii, okres istnienia frontu zachodniego potocznie określany ''trzecim frontem''.
 
Linia 42 ⟶ 41:
 
== Geneza i strony konfliktu ==
W latach 1939-1940 Niemcy walczyli właściwie samotnie. Włochy uderzyły na Francję dopiero w czerwcu 1940 roku. Przeciwko nim stanęła [[Francja]] i [[Wielka Brytania]] wraz ze swoimi [[Dominium brytyjskie|dominiami]] ([[Kanada]], [[Australia]], [[Nowa Zelandia]] i [[Związek Południowej Afryki]]), a także kilka zaatakowanych państw neutralnych, których słabe armie stawiały opór krótkotrwały ([[Belgia]], [[Holandia]], [[Dania]] i [[Norwegia]]) lub żaden ([[Luksemburg]])<ref>{{Cytuj|autor = Norman Davies |tytuł = Europa walczy 1939-1945. Nie takie proste zwycięstwo |data = 2008 |isbn = 978-83-240-1010-3 |inni = Elżbieta Tabakowska (tłum.) |miejsce = Kraków |wydawca = Wydawnictwo Znak |oclc = 833278412 }}</ref>.
 
Decyzja o odtworzeniu frontu w 1944 roku zapadła podczas [[konferencja teherańska|konferencji teherańskiej]], gdzie Wielka Brytania, ZSRR (zaatakowany w czerwcu 1941) i USA (wciągnięte do wojny w grudniu tego roku), powzięły wobec siebie zobowiązania sojusznicze. Podczas gdy Związek Radziecki miał nadal wiązać walką główne siły niemieckie, dwa mocarstwa zachodnie powinny odstąpić od wyzwolenia Bałkanów z wyjątkiem [[Grecja|Grecji]]<ref>Tak zwana ''serwetka Churchilla'' lub ''miękkie podbrzusze Europy''.</ref> i otworzyć drugi<ref>W rzeczywistości trzeci – walki toczyły się od roku także we [[Włochy|Włoszech]], jednak [[Józef Stalin]] nie był zadowolony z ich rezultatów i dla podkreślenia ofiarności Armii Czerwonej, udawał, że front włoski nie istnieje.</ref> front w Europie, by odciążyć w walkach [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]]<ref>[http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3986008 Konferencja teherańska – Encyklopedia PWN].</ref>.
Linia 49 ⟶ 48:
 
== Charakterystyka frontu ==
Front zachodni był całkowitym przeciwieństwem [[Front wschodni (II wojna światowa)|frontu wschodniego]]. Tu liczyła się taktyka pododziałów, siła ognia i życie pojedynczego żołnierza, a nie skala prowadzonych działań. Obie strony konfliktu zazwyczaj przestrzegały [[Konwencje genewskie|konwencji genewskiej]]<ref>[http://www.konflikty.pl/a,1775,Ksiazki,Obywatele_w_mundurach_-_Stephen_E._Ambrose.html Obywatele w mundurach – Stephen E. Ambrose – Książki – Konflikty Zbrojne – www.konflikty.pl<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>. Na tym froncie zaistniało tylko kilka przypadków egzekucji jeńców na dużą skalę. Najbardziej kontrowersyjnym było rozstrzelanie w Ardenach w 1944 roku przez Amerykanów kilkuset dywersantów [[Otto Skorzeny|Otto Skorzennego]]<ref>C. Whiting: Ostatni kontratak Hitlera. Ardeny: tajna wojna. Warszawa: Amber, 2008. {{ISBN|978-83-241-2998-0}}.</ref>. Problem [[dezercja|dezercji]] również był mniejszy, niż na innych frontach. Jego nasilenia następowały, gdy któraś ze strony konfliktu napotykała ciężki opór, lub przegrywała, np. Francuzi pod koniec maja 1940, Amerykanie w Ardenach i Niemcy pod koniec wojny. W latach 1944-1945 Niemcy rozstrzelali pięćdziesiąt tysięcy dezerterów, zaś alianci jednego – szeregowego [[Eddie Slovik|Eddiego Slovika]], który zdezerterował pod [[Bitwa o las Hürtgen|Hürtgen]]. Jego egzekucja miała zapobiec spodziewanej fali dezercji spod Linii Zygfryda<ref>{{Cytuj|autor = William Bradford Huie |tytuł = The Execution of Private Slovik, |data = 2004 |isbn = 1-59416-003-1 |miejsce = Yardley, Pa. |wydawca = Westholme Publishing |oclc = 57243846 }}</ref>.
 
Stosunkowy spokój panował również na terytoriach okupowanych. Niemcy we Francji prawie nigdy nie stosowali zasady [[okupacja wojenna|odpowiedzialności zbiorowej]], co dawało francuskiemu ruchowi oporu pewną swobodę działania. Przez całą wojnę zastosowano w tym kraju tylko cztery razy faktyczny terror okupacyjny. Najbardziej znany przypadek to pacyfikacja wioski [[Oradour-sur-Glane|Oradour]] 10 czerwca 1944 roku w odwecie za zabicie oficera [[Waffen-SS|SS]]<ref>Anthony Beevor: Berlin 1945 Upadek, s. 272.</ref>.
 
Również alianci wkraczający do Niemiec nie terroryzowali ludności cywilnej. Najczęstszymi przestępstwami tam popełnianymi były grabieże. Zanotowano natomiast tylko kilkanaście przypadków pobić, rozbojów i zgwałceń, ale ani jednego morderstwa<ref>Anthony Beevor: Berlin 1945 Upadek, s. 522-525.</ref>. W 1945 tylko raz rozkazem upokorzono niemiecką ludność cywilną. Był to rozkaz generała [[Dwight Eisenhower|Dwighta Eisenhowera]] nakazujący Niemcom pracować przy grzebaniu ciał ofiar [[obóz koncentracyjny|obozów koncentracyjnych]]<ref>{{Cytuj|autor = Stephen Edward Ambrose |tytuł = Kompania braci |data = 2009 |isbn = 978-83-89656-55-1 |inni = Leszek Erenfeicht |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwo Magnum |s = 280-281 |oclc = 750883958 }}</ref>.
 
Front zachodni nazwany został ''wojną bez nienawiści''. Jednym z powodów humanitarnego charakteru walk było osobiste nastawienie żołnierzy. W latach 1944-1945 około jedna trzecia żołnierzy Armii Amerykańskiej była niemieckiego pochodzenia<ref>Stephen E. Ambrose: ''Obywatele w mundurach'', s. 206. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2004. {{ISBN|83-89656-01-9}}.</ref>. Takie nastawienie dało się wyczuć także z drugiej strony frontu. W obozach jenieckich w Europie Środkowej znacznie lepiej traktowano żołnierzy z krajów anglosaskich, niż Francuzów, Polaków, czy Holendrów, a zwłaszcza Włochów i obywateli Związku Radzieckiego. Dało się jednak zauważyć także lepsze odnoszenie się do podoficerów niż szeregowych. Dlatego też każdy amerykański pilot bombardujący Niemcy od 1944 roku dostawał stopień [[sierżant]]a<ref>Stephen E. Ambrose: ''Obywatele w mundurach'', s. 321.</ref>.
Linia 107 ⟶ 106:
Atak na Norwegię nastąpił niemal równolegle z inwazją na Danię<ref>W rzeczywistości działania wojenne przeciwko Norwegii rozpoczęły się już 8 kwietnia, kiedy to zatopiony został norweski okręt Pol III.</ref>. Na południu kraju wylądował desant morski, a w okolicach [[Oslo]], [[Kristiansand]] i [[Stavanger]] wylądowały z powietrza oddziały [[Fallschirmjäger]]. Południa Norwegii broniło głównie [[pospolite ruszenie]], niedostatecznie uzbrojone, niewyszkolone, często [[mundur wojskowy|nieumundurowane]]{{r|J. Kynoch}}. Opór, choć zacięty, był bezskuteczny. Niemcy wciąż posuwali się naprzód, ale gdy do Norwegii przybyły oddziały brytyjskie, francuskie i polskie, udało się spowolnić ofensywę na północ od Oslo. Również sama stolica twardo opierała się niemieckim atakom{{r|J. Kynoch}}.
 
Tymczasem na morzu stoczony został szereg [[Bitwy morskie pod Narwikiem|Bitew morskich o Narwik]]. Pierwsza z nich rozegrała się 9 kwietnia, druga 10, a trzecia 13 kwietnia. Pierwsza została wygrana przez Niemców, przegrana zaś przez samotnych jeszcze Norwegów, a dwie ostatnie wygrane przez Brytyjczyków. Zwycięstwa okupiono jednak ciężkimi stratami, a poskutkowały one jedynie umożliwieniem wojskom lądowym odwrotu na północ Norwegii<ref>{{Cytuj|autor = Andrzej Perepeczko |tytuł = Burza nad Atlantykiem. Tom I |data = 1999 |isbn = 83-86776-45-5 |miejsce = Warszawa |wydawca = „Lampart” |s = 256 |oclc = 749284958 }}</ref>.
 
Nie powiodły się dwa główne niemieckie cele całej kampanii, czyli pojmanie króla [[Haakon VII|Haakona VII]], któremu udało się 29 kwietnia uciec wraz z księciem Olafem i całym rządem do Wielkiej Brytanii, i skradzenie złota ze Skarbca Królewskiego, które również zostało wywiezione z kraju. Dzięki temu Norwegia ''de facto'' nigdy się nie poddała i stała się członkiem koalicji antyhitlerowskiej<ref>Grzegorz Jankowski: Historia II wojny światowej. Warszawa: Fakt, 2007, s. 81, {{ISBN|83-89371-64-2}}.</ref>
Linia 125 ⟶ 124:
Tymczasem Brytyjczycy duże siły wysłali do Holandii, aby przeciwstawić się niemieckiej Grupie Armii B. Dzięki temu postępy wroga zostały zahamowane. Jednak 14 maja, po [[terroryzm|terrorystycznym]] nalocie na [[Rotterdam]] rząd holenderski podpisał akt kapitulacji.
 
Jednocześnie przez [[Ardeny]] ruszyła niemiecka pięść pancerna [[Heinz Guderian|Guderiana]]. Francuska 9 Armia stawiała bardzo słaby opór, opuściła góry właściwie bez walki. Żołnierze 7 Dywizji Pancernej [[Erwin Rommel|Rommla]] jako pierwsi przekroczyli [[Moza|Mozę]]. Francuzi przypuścili kontratak. Niemcy, przy silnym wsparciu z powietrza, utrzymali się na przyczółku<ref name="Manteuffel">{{Cytuj|autor = Hasso von Manteuffel |tytuł = 7 Dywizja Pancerna Wehrmachtu |data = 2009 |isbn = 978-83-11-11607-8 |inni = Marcin Sacher (tłum.) |miejsce = Warszawa |wydawca = Bellona |oclc = 750520669 }}</ref>.
 
Po zabezpieczeniu przyczółków na Mozie Niemcy mogli bez przeszkód ominąć [[Linia Maginota|Linię Maginota]] i błyskawicznie nacierać ku zachodowi i północy. 19 maja zapadła decyzja o wycofaniu wojsk na [[Wielka Brytania|Wyspy Brytyjskie]]. W dniach 22-24 maja toczyła się bitwa pancerna pod [[Arras (Pas-de-Calais)|Arras]], w której Francuzi użyli najlepszego sprzętu i doborowych oddziałów. Szalę zwycięstwa na korzyść Niemców przechylił Rommel używając armat przeciwlotniczych 88 mm jako dział przeciwpancernych{{r|Manteuffel}}. Dzięki tej bitwie zyskał sobie sławę, zarówno wśród swoich żołnierzy, jak i u nieprzyjaciela. Żołnierze Rommla jako pierwsi dotarli też do kanału [[La Manche]] i błyskawicznie, pomimo przewagi liczebnej i lepszego ustawienia wroga, zdobyli [[Cherbourg-Octeville|Cherbourg]]{{r|Manteuffel}}.
Linia 155 ⟶ 154:
Drugą fazą bitwy był bój o właściwe Wyspy Brytyjskie. Luftwaffe od połowy sierpnia intensywnie bombardowało cele wojskowe, głównie radary i lotniska. Zadawali Brytyjczykom tak ciężkie straty, że fabryki nie nadążały z produkcją samolotów<ref>Eugeniusz Banaszczyk: ''W bitwie o Anglię''. Warszawa: Książka i Wiedza, 1973.</ref>. Bombardowania nie przynosiły jednak spodziewanych efektów. Dowódca RAF-u, [[Hugh Dowding]], zastosował umiejętny system reperacji zniszczeń, a także dobrze wykorzystywał w boju [[radar]], w porę podrywając myśliwce do walki. Sytuacja Brytyjczyków stawała się co prawda coraz cięższa, ale Niemcy płacili za to zbyt wysoką cenę w ludziach i samolotach. Pod koniec sierpnia Luftwaffe zmieniła taktykę, skupiając się na bombardowaniu fabryk. Brytyjskie straty stały się jeszcze dotkliwsze<ref>John Ellis: ''Brute Force: Allied Strategy and Tactics in the Second World War.'' Londyn: Andre Deutsch, 1990. {{ISBN|0-8264-8031-4}}.</ref>.
 
Przełomowym momentem bitwy był pierwszy w tej wojnie nalot na [[Berlin]], wykonany w nocy z 25 na 26 sierpnia przez 9 bombowców. Jego skutki materialne były znikome, jednak efekt psychologiczny odwrócił wynik tej bitwy. Hitler osobiście nakazał Göringowi zarzucenie nalotów na cele wojskowe na rzecz bombardowania [[Londyn]]u. Ten uległ. Rozpoczęła się trzecia faza bitwy. Odtąd Brytyjczycy ponosili straty głównie w ludności cywilnej i zabudowie stolicy. To pozwoliło fabrykom na odrobienie strat w szeregach RAF-u, na front trafiali lepsi, bo dłużej przytrzymani na szkoleniu piloci. Niemcy ponosili coraz dotkliwsze straty. RAF powoli wypracowywał sobie przewagę. Dnia 15 września doszło do decydującego starcia, w którym Brytyjczycy zatrzymali niemiecką armadę powietrzną zajmującą 50 kilometrów kwadratowych nieba<ref>{{Cytuj|autor = Arkady Fiedler |tytuł = Dywizjon 303 |data = 1983 |isbn = 83-210-0378-8 |miejsce = Poznań |wydawca = Wydawnictwo Poznańskie |oclc = 830222110 }}</ref>. Straty wojskowe malały, a w Londynie zadziałał umiejętny system przeciwdziałania skutkom nalotów, na który składało się np. zaciemnienie i wybudowanie podziemnych schronów dla cywilów. Dobrze spisywali się też obserwatorzy, obsługujący [[szperacz]]e, i [[obrona przeciwlotnicza]]<ref>Milton Shulman: ''Defeat in the West.'' Londyn: Cassell, 2004. {{ISBN|0-304-36603-X}}.</ref>.
 
Ogromne zasługi w Bitwie o Anglię mieli także Polacy. [[Dywizjon 303]] był najskuteczniejszym alianckim dywizjonem tej kampanii i jednym z najlepszych w II wojnie światowej, który w samej Bitwie o Anglię zestrzelił 126 niemieckich samolotów<ref>{{Cytuj|autor = Wacław Król |tytuł = Zarys działań polskiego lotnictwa w Wielkiej Brytanii 1940-1945 |data = 1990 |isbn = 83-206-0852-X |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwa Komunikacji i Łączności |oclc = 69479327 }}</ref>.
 
Od 15 września tempo niemieckich nalotów osłabło. RAF przywracał swoją siłę bojową z początku wojny, odpierając sporadyczne ataki. Z końcem września Brytyjczycy całkowicie panowali w powietrzu nad swoją ojczyzną. Dzień 31 października przez zachodnich historyków uważany jest za koniec bitwy o Anglię i tym samym pierwszego okresu istnienia frontu zachodniego. Jednak historycy niemieccy optują za wersją, jakoby kampania lotnicza nad Wielką Brytanią została wstrzymana dopiero 22 czerwca 1941 roku. Wtedy to Niemcy całkowicie zarzucili wszelkie loty nad Anglię na rzecz [[Atak Niemiec na ZSRR|inwazji na ZSRR]]. Oznaczało to przyjęcie polityki, że Wielka Brytania padnie na skutek niemieckiego zwycięstwa nad Związkiem Radzieckim i dalszego zatapiania konwojów z zaopatrzeniem na Atlantyku<ref>Praca zbiorowa: ''Wielka encyklopedia lotnictwa''. Poznań: Oxford Educational. {{ISBN|978-83-7425-645-2}}.</ref>. Tak się jednak nie stało.
Linia 166 ⟶ 165:
Równolegle z działaniami lądowymi na froncie zachodnim toczyła się również wojna na wodach przybrzeżnych Europy Zachodniej.
 
14 października 1939 roku do brytyjskiej bazy [[Royal Navy]] w [[Scapa Flow]] na [[Orkady|Orkadach]] przedarł się niemiecki [[okręt podwodny]] [[U-16 (1936)|U-16]], który przekazał dane o obronności bazy. Tego samego dnia [[U-47 (1937)|U-47]] zatopił stary brytyjski [[pancernik]] [[HMS Royal Oak (1914)|HMS Royal Oak]]. 17 października 23 niemieckie samoloty zbombardowały bazę, uszkadzając jeden okręt liniowy. Ponadto na minach uszkodzeń doznały jeszcze dwie jednostki morskie. Atak był dla Brytyjczyków dotkliwym ciosem propagandowym – pokazał, jak słaba jest ich obrona przez tego typu wrogimi operacjami<ref>{{Cytuj|autor = Krzysztof Kubiak |tytuł = Scapa Flow: akwen wojennych skarbów |data = 2006 |isbn = 83-05-13429-6 |miejsce = Warszawa |wydawca = Książka i Wiedza |oclc = 749750320 }}</ref>.
 
Najwięcej działań morskich w tamtym okresie przeprowadzono podczas ataku na Norwegię. Patrz: sekcja ''Kampania norweska''.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Front_zachodni_(II_wojna_światowa)”