Wersja z 13:45, 19 maj 2018 edytuj Paweł Ziemian BOT (dyskusja \| edycje) Boty 1 384 060 edycji m Tworzę Szablon:Cytuj ← poprzednia edycja		Wersja z 01:02, 21 lip 2018 edytuj anuluj edycję Wipur (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 25 535 edycji przeredagowanie następna edycja →
Linia 1: [[Plik:Kraków - Church of St. Francis - Stained glass 01.jpg\|mały\|Witraż ''Bóg Ojciec'' z kościoła franciszkanów w ~~[[Kraków\|~~Krakowie]], ~~zaprojektowany przez~~projektu [[Stanisław Wyspiański\|Stanisława Wyspiańskiego]]]] '''Witraż''' – ozdobne wypełnienie okna, wykonane z kawałków kolorowego [[szkło\|szkła]] wprawianych w [[ołów\|ołowiane]] ramki osadzone między żelazne sztaby. Ramki stanowią kontur rysunku, kreskowanie na szkle lub malowanie na nim przeźroczystymi farbami podkreśla charakterystyczne elementy (głowę, oczy, ręce, fałdowanie szat, cieniowanie figur itp.). Witraże stosowano głównie w budownictwie sakralnym. Technika witrażu znana była w starożytności, jednak została rozpowszechniona od wczesnego [[średniowiecze\|średniowiecza]], a rozwinęła się w [[gotyk\|sztuce gotyckiej]]. Renesans witrażownictwa nastąpił na przełomie wieków [[XIX wiek\|XIX]] i [[XX wiek\|XX]] w [[Secesja (sztuka)\|sztuce secesji]]<ref>{{cytuj książkę \|nazwisko = Szolginia\| imię = Witold\| tytuł = Architektura\| wydawca = Sigma NOT\| miejsce = Warszawa\| data = \| rok = 1992\| strony = 175\| isbn = 83-85001-89-1}}</ref>.▼ ▲'''Witraż''' – ozdobne wypełnienie okna, wykonane z kawałków kolorowego [[szkło\|szkła]] wprawianych w [[ołów\|ołowiane]] ramki osadzone między ~~żelazne~~żelaznymi ~~sztaby~~sztabami. Ramki stanowią kontur rysunku, kreskowanie na szkle lub malowanie na nim przeźroczystymi farbami ~~podkreśla~~oddaje charakterystyczne elementy (głowę, oczy, ręce, fałdowanie szat, cieniowanie figur ~~itp.~~). Witraże stosowano głównie w budownictwie sakralnym. Technika witrażu znana była w starożytności, jednak została rozpowszechniona od wczesnego ~~[[średniowiecze\|~~średniowiecza]], a rozwinęła się w [[gotyk\|sztuce gotyckiej]]. Renesans witrażownictwa nastąpił na przełomie wieków [[XIX ~~wiek\|XIX]]~~ i [[XX ~~wiek\|XX]]~~ w [[Secesja (sztuka)\|sztuce secesji]]<ref>{{cytuj książkę \|nazwisko = Szolginia\| imię = Witold\| tytuł = Architektura\| wydawca = Sigma NOT\| miejsce = Warszawa\| data = \| rok = 1992\| strony = 175\| isbn = 83-85001-89-1}}</ref>. Największy w [[Europa\|Europie]] witraż (212 m<sup>2</sup>) znajduje się w [[Kościół Najświętszego Serca Jezusa Chrystusa w Rypinie\|Kościele Najświętszego Serca Jezusa Chrystusa w Rypinie]]<ref>{{Cytuj \| url=http://www.stkostka-rypin.pl/index.php?id=witraz.html \| tytuł=St. Kostka<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> \| opublikowany=www.stkostka-rypin.pl \| data dostępu=2017-11-27}}</ref>.▼ ▲Największy w ~~[[Europa\|~~Europie]] witraż (212 m<sup>2</sup>) znajduje się w [[~~Kościół~~kościół Najświętszego Serca Jezusa Chrystusa w Rypinie\|~~Kościele~~kościele Najświętszego Serca Jezusa Chrystusa w Rypinie]]<ref>{{Cytuj \| url=http://www.stkostka-rypin.pl/index.php?id=witraz.html \| tytuł=St. Kostka<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> \| opublikowany=www.stkostka-rypin.pl \| data dostępu=2017-11-27}}</ref>. == Historia == Do powstania techniki witrażu najprawdopodobniej przyczyniły się [[Sztuka bizantyńska\|bizantyńskie]] [[mozaika\|mozaiki]]. W ~~[[Europa\|~~Europie]] pierwsze witraże pojawiły się w [[architektura średniowiecza\|w średniowieczu]], w [[X ~~wiek\|X]]~~ wieku w [[Reims]] ([[Francja]]), a także w ~~[[Niemcy\|~~Niemczech]], skąd pochodzi najstarszy udokumentowany fragment witrażu – tzw. okrąg z Wissenburga datowany na [[IX wiek~~\|IX]] w~~. Samo użycie barwnych szkieł w oknach miało miejsce już w [[VI ~~wiek\|VI]] w~~wieku.<ref>{{Cytuj\|autor = Maria Rzepińska \|tytuł = Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego \|data = 1989 \|isbn = 83-213-3368-0 \|miejsce = Warszawa \|wydawca = Arkady \|s = 157 \|oclc = 834769983 }}</ref> Rozkwit witrażownictwa nastąpił w okresie ~~[[gotyk]]u~~gotyku. {{fakt\|Do ~~[[Polska\|~~Polski]] technika ta trafiła dopiero w [[XIV ~~wiek\|XIV]] w~~wieku.\|data=2011-06}} Jednym z pierwszych i największych ośrodków produkcji witrażu był Toruń, leżący wtedy w [[Państwo zakonu krzyżackiego\|państwie krzyżackim]]. Witraże wyrabiane od lat. 30. XIV w. w warsztatach toruńskich cechowały się wysokim poziomem artystycznym, powstawały też na zamówienie biskupów, władz zakonu krzyżackiego. Do dziś zachowało się tu wiele przykładów wysokiej klasy artystycznej XIV- i XV-wiecznych kwater witrażowych produkcji toruńskiej, m.in. eksponowanych na stałej wystawie ~~stałej~~ Galerii Sztuki Gotyckiej w [[Ratusz Staromiejski w Toruniu\|Ratuszu Staromiejskim]] - (to największy w Polsce zbiór muzealny ~~zbiór~~witraży gotyckich ~~witraży~~. ~~{{fakt\|~~Najważniejszym ośrodkiem na początku był [[Kraków~~]].\|data=2011-06}}~~, ~~Dziś~~gdzie do dziś zachowały się największe i najcenniejsze zespoły witraży gotyckich w Polsce ~~zachowały się w Krakowie - warsztatów krakowskich:~~– m.in. ok. 115 kwater w oknach absydy [[Kościół ~~Mariacki~~archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie\|kościoła Mariackiego]], ok. 20 szyb z klasztoru dominikańskiego, 45 szyb z [[Bazylika Bożego Ciała w Krakowie\|kościoła Bożego Ciała]],. wW Toruniu -znajduje ~~warsztatów toruńskich:~~się ok. 50 kwater w muzeum w Ratuszu Staromiejskim (pierwotnie w kościołach: franciszkańskim na Starym Mieście ~~w Toruniu~~, dominikańskim na Nowym Mieście ~~w Toruniu~~, farnym w Chełmnie), ~~oraz~~a w katedrze we Włocławku -(także z warsztatów toruńskich) ok. 20 kwater<ref>Frycz Jerzy, Kwiatkowski Edward: ''Średniowieczne witraże warsztatów toruńskich'', AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo VI, Toruń 1977</ref>.▼ ▲{{fakt\|Do [[Polska\|Polski]] technika ta trafiła dopiero w [[XIV wiek\|XIV]] w.\|data=2011-06}} Jednym z pierwszych i największych ośrodków produkcji witrażu był Toruń, leżący wtedy w [[Państwo zakonu krzyżackiego\|państwie krzyżackim]]. Witraże wyrabiane od lat. 30. XIV w. w warsztatach toruńskich cechowały się wysokim poziomem artystycznym, powstawały też na zamówienie biskupów, władz zakonu krzyżackiego. Do dziś zachowało się tu wiele przykładów wysokiej klasy artystycznej XIV- i XV-wiecznych kwater witrażowych produkcji toruńskiej, m.in. eksponowanych na wystawie stałej Galerii Sztuki Gotyckiej w [[Ratusz Staromiejski w Toruniu\|Ratuszu Staromiejskim]] - to największy w Polsce muzealny zbiór gotyckich witraży. {{fakt\|Najważniejszym ośrodkiem na początku był [[Kraków]].\|data=2011-06}} Dziś największe i najcenniejsze zespoły witraży gotyckich w Polsce zachowały się w Krakowie - warsztatów krakowskich: m.in. ok. 115 kwater w oknach absydy [[Kościół Mariacki w Krakowie\|kościoła Mariackiego]], ok. 20 szyb z klasztoru dominikańskiego, 45 szyb z [[Bazylika Bożego Ciała w Krakowie\|kościoła Bożego Ciała]], w Toruniu - warsztatów toruńskich: ok. 50 kwater w muzeum w Ratuszu Staromiejskim (pierwotnie w kościołach: franciszkańskim na Starym Mieście w Toruniu, dominikańskim na Nowym Mieście w Toruniu, farnym w Chełmnie) oraz w katedrze we Włocławku - warsztatów toruńskich ok. 20 kwater<ref>Frycz Jerzy, Kwiatkowski Edward: ''Średniowieczne witraże warsztatów toruńskich'', AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo VI, Toruń 1977</ref>. Za najbardziej znanych polskich twórców witraży uznawani są [[Józef Mehoffer]] i [[Stanisław Wyspiański]]. Pierwszy z nich dzięki wygraniu konkursu na projekt witraży do szwajcarskiej katedry we [[Fryburg (miasto w Szwajcarii)\|Fryburgu]]. W XX wieku witraże tworzyli m.in. [[Jerzy Nowosielski]], [[Adam Stalony-Dobrzański\|Adam Stalony Dobrzański]], Edward Kwiatkowski, Teresa Maria Reklewska, Wiktor Ostrzołek. ~~{{fakt\|~~Technika konserwacji zabytkowych witraży została opracowana przez Edwarda Kwiatkowskiego na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i opublikowana w 1956 r.~~\|data=2016-01}}~~ == Technika == W pierwszym okresie rozwoju witrażownictwa – od [[X ~~wiek\|X]]~~ do [[XVI ~~wiek\|XVI]]~~wieku ~~w.,~~– posługiwano się ~~[[szkło\|~~szkłem]] barwionym przez topienie masy szklanej razem z [[Tlenki\|tlenkami]] ~~[[metale\|~~metali]]. Pierwotnie –, w okresie antycznym, barwione szkło miało naśladować [[~~Kamienie~~kamienie ~~szlachetne\|~~szlachetne]] i [[Kamienie szlachetne\|półszlachetne ~~kamienie~~]], a jego cena była porównywalna z wartością klejnotów<ref>Maria Rzepińska, [[op. cit.]], s. 158.</ref>. Szklane elementy wycinano za pomocą rozgrzanego metalowego pręta. Proces produkcji szklanych tafli jest w niezmienionej formie stosowany do dzisiaj, a polega na ręcznym wydmuchaniu dużej bańki szkła a następnie rozcięciu jej i rozciągnięciu do odpowiedniego rozmiaru. Szkła wykonywane ręcznie, zwłaszcza te z wczesnego okresu średniowiecza charakteryzują się smugami, niejednorodnością oraz zróżnicowaną grubością tafli. W okresie drugim, od XVI w.wieku do czasów współczesnych, rozpowszechniło się malowanie szkła farbami szkliwnymi, niskotopliwymi, utrwalanymi poprzez wypalanie ~~[[Barwa\|kolory]] i~~ [[farba\|farby]]. Technika ta pozwalała na osiągnięcie pełnej gamy barw oraz precyzyjnego rysunku przedstawienia. Na przełomie XIX i XX w.wieku [[Louis Comfort ~~Tiffany\|L.C.~~ Tiffany]] ~~zastosował~~wynalazł nowy rodzaj ~~szkieł~~szkła, ~~tzw.~~tak zwane szkło ~~opalizowanych~~opalizowane. Wprowadził on także nową, trwalszą i bardziej finezyjną, technikę łączenia ~~wszelakich~~ szkieł witrażowych – ~~przy~~przez ~~pomocy owijania~~owijanie elementów folią miedzianą i ~~lutowania~~lutowanie ~~[[cyna\|~~cyną]]. == Galeria == <gallery> Plik:Muzeum Sułkowskich - Zabytkowy Witraż.jpg\|Witraż na [[Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej -– Zamek książąt Sułkowskich\|zamku książąt Sułkowskich w Bielsku-Białej]]▼ Plik:2016 Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim 14.jpg\|Witraż z portretem [[Marianna Orańska\|Marianny Orańskiej]] w [[~~Pałac~~pałac w Kamieńcu Ząbkowickim\|~~Pałacu~~pałacu w Kamieńcu Ząbkowickim]]▼ Plik:2015 Kościół św. Marii Magdaleny w Ścinawce Średniej 12.JPG\|Witraż w kościele w [[Ścinawka Średnia\|Ścinawce Średniej]] Plik:2014 Nysa, Bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki, witraż 01.jpg\|Witraż w [[Bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie\|nyskim kościele św. Jakuba i św. Agnieszki]] Plik:2014 Nysa, Bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki, witraż.jpg\|Witraż w [[Bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie\|nyskim kościele św. Jakuba i św. Agnieszki]] ▲Plik:Muzeum Sułkowskich - Zabytkowy Witraż.jpg\|Witraż na [[Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej - Zamek książąt Sułkowskich\|zamku książąt Sułkowskich w Bielsku-Białej]] Plik:2014 Kłodzko, kościół Matki Bożej Różańcowej.jpg\|Witraż nad głównym wejściem w [[Kościół Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku\|kościele Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku]] Plik:Rzeszów,_Ratusz,_Witraż.jpg\|Witraż w [[Ratusz w Rzeszowie\|ratuszu w Rzeszowie]]▼ Plik:Rymanów, kościół witraż 01.jpg\|Witraż w kościele św. Wawrzyńca w Rymanowie Plik:Linzer Dom - Fenster - Immaculata.jpg\|[[Nowa Katedra w Linzu\|Nowa Katedra]] w [[Linz]]u: ~~Archanioł~~archanioł Michał, ~~święta~~święci {{nowrap\|Agnieszka i ~~święty~~ Maksymilian,}} w centrum – Maryja ~~Dziewica~~▼ Plik:Kamienna Góra, ratusz, witraż - tzw. Pruskie Termopile - 15.12.2010.JPG\|Witraż w [[Ratusz w Kamiennej Górze\|ratuszu w Kamiennej Górze]]▼ ▲Plik:2016 Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim 14.jpg\|Witraż z portretem [[Marianna Orańska\|Marianny Orańskiej]] w [[Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim\|Pałacu w Kamieńcu Ząbkowickim]] File:Marcin Luter kościół Mariacki w Legnicy.JPG\|Witraż w [[Kościół Marii Panny w Legnicy\|kościele Marii Panny]] w Legnicy File:Wrocław, kościół pw. Ducha Świętego, witraż(MW).jpg\|Witraż w [[Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu\|kościele Ducha Świętego]] we Wrocławiu Plik:2016 Kościół Matki Bożej Różańcowej w Radomierzu 12.jpg\|Witraż w kościele w [[Radomierz (województwo dolnośląskie)\|Radomierzu]] ▲Plik:Kamienna Góra, ratusz, witraż - tzw. Pruskie Termopile - 15.12.2010.JPG\|Witraż w [[Ratusz w Kamiennej Górze\|ratuszu w Kamiennej Górze]] ▲Plik:Linzer Dom - Fenster - Immaculata.jpg\|[[Nowa Katedra w Linzu\|Nowa Katedra]] w [[Linz]]u: Archanioł Michał, święta Agnieszka i święty Maksymilian, w centrum – Maryja Dziewica ▲Plik:Rzeszów,_Ratusz,_Witraż.jpg\|Witraż w [[Ratusz w Rzeszowie\|ratuszu w Rzeszowie]] </gallery> {{commons\|stained glass}}▼ {{Wikisłownik\|witraż}}▼ == Przypisy == Linia 41 ⟶ 45: * [http://www.turystyka.torun.pl/art/124/witrazownictwo-i-witraze-torunskie.html Witrażownictwo i witraże toruńskie] * [http://barwyszkla.pl/historia-witrazy/ Historia witraży] __notoc__ ▲{{commons\|stained glass}} ▲{{Wikisłownik\|witraż}} [[Kategoria:Techniki malarskie]] [[Kategoria:Detale architektoniczne]]

Witraż: Różnice pomiędzy wersjami