|
|dewiza =
|1. tytuł = [[Władcy Niemiec|Król Niemiec]]
|1. od = [[22 grudnia]] [[1636]]
|1. do = [[2 kwietnia]] [[1657]]
|1. koronacja =
|1. poprzednik = [[Ferdynand II Habsburg]]
|1. następca = [[Leopold I Habsburg]]
|2. tytuł = [[Święty Cesarz Rzymski]]
|2. od = [[15 lutego]] [[1637]]
|2. do = [[2 kwietnia]] [[1657]]
|2. koronacja =
|2. poprzednik = [[Ferdynand II Habsburg]]
|2. następca = [[Leopold I Habsburg]]
|3. tytuł = [[Władcy Węgier|Król Węgier i Chorwacji]]
|3. od = [[1625]]
|3. do = [[2 kwietnia]] [[1657]]
|3. koronacja =
|3. poprzednik = [[Ferdynand II Habsburg]]
|3. następca = [[Leopold I Habsburg]]
|4. tytuł = [[Władcy Czech|Król Czech]]
|4. od = [[1627]]
|4. do = [[2 kwietnia]] [[1657]]
|4. koronacja =
|4. poprzednik = [[Ferdynand II Habsburg]]
|4. następca = [[Leopold I Habsburg]]
|5. tytuł = [[Władcy Austrii|Arcyksiążę Austrii]]
|5. od = [[15 lutego]] [[1637]]
|5. do = [[2 kwietnia]] [[1657]]
|5. koronacja =
|5. poprzednik = [[Ferdynand II Habsburg]]
|5. następca = [[Leopold I Habsburg]]
|6. tytuł = [[Książęta cieszyńscy|Książę cieszyński]]
|6. od = [[1654]]
|6. do = [[1657]]
|6. koronacja =
|6. poprzednik = [[Ferdynand IV Habsburg]]
}}
'''Ferdynand III Habsburg''' (ur. [[13 lipca]] [[1608]] w [[Graz]]u, zm. [[2 kwietnia]] [[1657]] w [[Wiedeń|Wiedniu]]) – [[władcy Węgier|król Węgier i Chorwacji]] w latach [[1637]]-[[1657]]1637–1657 (koronowany w [[1625]] r.) oraz [[Władcy Czech|Czech]] w latach [[1637]]-[[1657]]1637–1657 (koronowany w [[1627]]), [[Święty Cesarz Rzymski|wybrany cesarz rzymski]] w latach [[1637]]-[[1657]]1637–1657 (król rzymski od [[1636]]) z dynastii [[Habsburgowie|Habsburgów]].
== Rodzina ==
Syn [[Święty Cesarz Rzymski|cesarza]], króla Czech i Węgier [[Ferdynand II Habsburg|Ferdynanda II Habsburga]] i księżniczki bawarskiej [[Maria Anna Bawarska (1574-1616)|Marii Anny Bawarskiej]].
[[20 lutego]] [[1631]] roku poślubił [[Maria Anna Habsburg|Marię Annę Habsburg]], córkę króla Hiszpanii [[Filip III Habsburg|Filipa III Habsburga]] i [[Małgorzata Austriaczka (1584-1611)|Małgorzaty Habsburg]]. Para miała szóstkę dzieci:
* [[Ferdynand IV Habsburg|Ferdynand]] (1633-16541633–1654) -– wraz z ojcem król Czech i Węgier
* [[Marianna Habsburg|Marianna]] (1635-16961635–1696) -– żona króla Hiszpanii [[Filip IV Habsburg|Filipa IV Habsburga]]
* Filip August (1637-16391637–1639)
* Maksymilian Tomasz (1638-16391638–1639)
* [[Leopold I Habsburg|Leopold]] (1640-17051640–1705) -– cesarz rzymski
* Maria Habsburg (1646)
[[3 lipca]] [[1648]] roku poślubił [[Maria Leopoldyna Austriaczka|Marię Leopoldynę Habsburg]], córkę księcia Tyrolu Leopolda Habsburga i [[Klaudia Medycejska|Klaudii Medycejskiej]]. Para miała jednego syna: [[Karol Józef Habsburg (1649–1664)|Karola Józefa]], [[Wielcy mistrzowie zakonu krzyżackiego|wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego]] i [[Biskupi wrocławscy|biskupa wrocławskiego]].
[[30 kwietnia]] [[1651]] roku poślubił [[Eleonora Gonzaga (1630-1686)|Eleonorę Gonzaga]], córkę księcia [[Karol II Gonzaga|Karola II Gonzaga]] i Marii Gonzaga. Ferdynand i Eleonora mieli razem syna i trzy córki:
* Teresa Maria Józefa (1652-16531652–1653)
* [[Eleonora Habsburżanka|Eleonora Maria Józefa]] (1653-16971653–1697) -– żona [[Władcy Polski|króla polskiego]] [[Michał Korybut Wiśniowiecki|Michała Korybuta Wiśniowieckiego]] i [[władcy Lotaryngii|księcia Lotaryngii]] [[Karol V Leopold|Karola V Leopolda]]
* [[Maria Anna Józefa Habsburg|Maria Anna Józefa]] (1654-16891654–1689) -– żona [[Jan Wilhelm Wittelsbach|Jana Wilhelma]], [[Palatynat|elektora Palatynatu Reńskiego]]
* Ferdynand Józef Alojzy (1657-16581657–1658)
== Polityka ==
Aby zapewnić sukcesję synowi, cesarz Ferdynand II już w [[1625]] roku przeprowadził wybór i koronację Ferdynanda na króla Węgier (tron był tam formalnie elekcyjny). W [[1627]], po wprowadzeniu w Czechach monarchii dziedzicznej, Ferdynand został także koronowany w [[Praga|Pradze]]. Także za życia ojca w [[1636]] elektorzy Rzeszy Niemieckiej zebrani w Ratyzbonie [[Elekcja cesarska|wybrali go na króla rzymskiego (niemieckiego)]].
=== Wojna trzydziestoletnia ===
Po śmierci ojca w [[1636]] roku został [[Święty Cesarz Rzymski|cesarzem]]. Wówczas w [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętym Cesarstwie]] toczyła się [[wojna trzydziestoletnia]] (1618 - 1648 r.1618–1648). Starał się opanować sytuację w [[Niemcy|Niemczech]], ratować pogrążony w ruinie kraj i pozycję polityczną Habsburgów. We wrześniu [[1640]] r. Ferdynand III zwołał Sejm Cesarstwa w Ratyzbonie. Przywrócono wtedy funkcjonowanie organów centralnych Rzeszy.
W [[1643]] r. rozpoczął negocjacje pokojowe ze Szwedami, Holendrami i Francuzami w Münster i Osnabrück. Ambasadorem cesarza został Maksymilian hrabia von Trauttmansdorff. Pod wrażeniem pogarszającej się sytuacji obozu katolickiego, upadku władzy cesarskiej i ruiny [[Niemcy|Niemiec]], w [[1644]] r. Ferdynand III przyznał książętom i stanom [[Rzesza|Rzeszy]] prawo do samodzielnego zawierania traktatów i prowadzenia wojen (''ius belli ac pacis''). Liczył na to, że głosy książąt wesprą go podczas negocjacji pokojowych w toczącej się wojnie trzydziestoletniej. Decyzja Ferdynanda przyczyniła się do osłabienia władzy centralnej w [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętym Cesarstwie Rzymskim]].
Stopniowo kolejni książęta podpisywali pokoje lub rozejmy z Francją i Szwecją. W [[1645]] r. armia szwedzka marszałka [[Lennart Torstensson|Lennarta Torstenssona]] pokonała siły cesarskie pod Jüteborgiem i Jankowicami. W 1648 r. pod Zursmarshausen wojska francuskie (Tureniusz) i szwedzkie (gen. [[Karol Gustaw Wrangel]]) po raz kolejny odniosły zwycięstwo nad armią cesarza. Droga do [[Austria|Austrii]] i Wiednia już wcześniej stała otworem, a na zachodzie kolejne klęski ponosili Hiszpanie. Cesarz musiał zgodzić się na podpisanie [[pokój westfalski|traktatu westfalskiego]] (24 października 1648 r.). W marcu [[1650]] r. Ferdynand III wydał specjalny edykt regulujący egzekucję postanowień pokoju w Niemczech. W [[1653]] r. zwołał jeszcze Sejm Cesarstwa dla rozpatrzenia spraw wykonania postanowień pokoju.
=== Sprawy niemieckie po 1648 r. ===
W [[1653]] r. Sejm Cesarstwa zakazał cesarzowi nadawania statusu stanu Rzeszy oraz godności książęcych i elektorskich bez zgody elektorów i książąt.
W [[1654]] r. Ferdynand III zaakceptował ustawę Sejmu Cesarstwa pozwalającą książętom i stanom Rzeszy na samodzielne zbieranie podatków na cele obronne. Wzmocniło to pozycję książąt zarówno wobec cesarza, jak i wobec poddanych.
=== Sprawy ziem dziedzicznych ===
W [[1641]] r. jako król czeski wydał edykt wprowadzający ''placetum regium'', czyli zakaz publikacji [[bulla papieska|bulli]] i listów papieskich bez zgody cesarza (króla).
W [[1648]] r. Ferdynand III ustanowił jednostki stałej armii dla obrony granic ziem dziedzicznych Habsburgów. W [[1651]] r. cesarz ostatecznie zerwał z tolerancyjną polityką w krajach naddunajskich. Ogłosił wyznanie rzymskokatolickie za jedyne dozwolone na obszarach swojej monarchii.
== Pełna tytulatura ==
|'''Prapradziadkowie'''
|colspan="1"|
król <br />[[Filip I Piękny|Filip I Habsburg]]<br />(1478-15061478–1506)<br />
∞1496<br />
[[Joanna Szalona]]<br />(1479-15551479–1555)
|colspan="1"|
król Czech i Węgier<br />[[Władysław II Jagiellończyk]]<br />(1456-15161456–1516)<br />
∞1502<br />
[[Anna de Foix-Candale|Anna de Foix–Candale]]<br />(1484-15061484–1506)
|colspan="2"|
książę Bawarii<br />[[Wilhelm IV z Bawarii|Wilhelm IV Wittelsbach]]<br />(1493-15501493–1550)<br />
∞1522<br />
Maria Badeńska<br />(1507-15801507–1580)
|colspan="2"|
cesarz rzymski<br />[[Ferdynand I Habsburg]]<br />(1503-15641503–1564)<br />
∞1521<br />
[[Anna Jagiellonka (1503-1547)|Anna Jagiellonka]]<br />(1503-15471503–1547)
|colspan="1"|
Anton II Lotaryński<br />(1489-15441489–1544)<br />
∞1515<br />
Renata Burbon-MontpensierBurbon–Montpensier <br />(1494–1539)
|colspan="1"|
król Danii, Szwecji i Norwegii<br />[[Chrystian II Oldenburg]]<br />(1481-15591481–1559)<br />
∞1515<br />
[[Izabela Habsburg]]<br />(1501-15261501–1526)
|-
|'''Pradziadkowie'''
|colspan="2"|
cesarz rzymski<br />[[Ferdynand I Habsburg]]<br />(1503-15641503–1564)<br />
∞1521<br />
[[Anna Jagiellonka (1503-1547)|Anna Jagiellonka]]<br />(1503-15471503–1547)
|colspan="4"|
książę Bawarii<br />[[Albrecht V Bawarski|Albrecht V Wittelsbach]]<br />(1528-15791528–1579)<br />
∞1546<br />
[[Anna Habsburg (1528-1590)|Anna Habsburg]]<br />(1528-15901528–1590)
|colspan="2"|
Franciszek Lotaryński<br />(1517-15451517–1545)<br />
∞1541<br />
Krystyna Oldenburg<br />(1521-15901521–1590)
|-
|'''Dziadkowie'''
|colspan="4"|
[[Karol Styryjski]]<br />(1540-15901540–1590)<br />
∞1571<br />
[[Maria Anna Bawarska (1551-1608)|Maria Anna Wittelsbach]]<br />(1551-16081551–1608)
|colspan="4"|
[[Wilhelm V Pobożny|Wilhelm V Wittelsbach]]<br />(1548-16261548–1626)<br />
∞1568<br />
Renata Lotaryńska<br />(1544-16021544–1602)
|-
|'''Rodzice'''
|colspan="8"|
cesarz rzymski<br />[[Ferdynand II Habsburg]]<br />(1578-16371578–1637)<br />
∞1600<br />
[[Maria Anna Bawarska (1574-1616)|Maria Anna Wittelsbach]]<br />(1574-16161574–1616)
|- bgcolor="#FFD700"
|colspan="9"|
'''Ferdynand III Habsburg (1608-16571608–1657), ''cesarz rzymski'''''
|}
== Bibliografia ==
* W. Felczak, ''Historia Węgier'', Ossolineum, Wrocław-Warszawa-KrakówWrocław–Warszawa–Kraków 1983.
* J. Krasuski, ''Historia Niemiec'', Ossolineum, Wrocław-Warszawa-KrakówWrocław–Warszawa–Kraków 2002. {{ISBN|83-04-04422-6}}
* {{Cytuj|tytuł = Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej |data = 2002 |isbn = 83-7177-118-5 |wydanie = Wyd. 2 |inni = Józef Dobosz; Maciej Serwański; Ilona Czamańska |miejsce = Poznań |wydawca = Wydawnictwo Poznańskie |oclc = 749651157 }}
* H. Wereszycki, ''Historia Austrii'', Ossolineum, Wrocław-Warszawa-KrakówWrocław–Warszawa–Kraków 1986.
* Z. Wójcik, ''Historia powszechna XVI-XVIIXVI–XVII wieku'', PWN, Warszawa 2001. {{ISBN|83-01-12920-4}}
{{Królowie niemieccy}}
| 