Falanga: Różnice pomiędzy wersjami

{{Inne znaczenia|szyku bojowego|[[Falanga (ujednoznacznienie)|inne znaczenia słowa „Falanga”]]}}

'''Falanga''' ({{greka|φάλαγξ}} ''phalanks'', dopełniacz {{grc|φάλαγγος}} ''phalangos'') – zwarty oddział bojowy [[Piechota|piechoty]] [[Starożytna Grecja|greckiej]], a potem [[Starożytna Macedonia|macedońskiej]] i [[Epoka hellenistyczna|hellenistycznej]]. Powstała w [[VII wiek p.n.e.|VII wieku p.n.e.]]

 

== Falanga grecka ==

Tworzyli ją [[hoplici]], ustawieni w 8–16 [[Szereg (wojsko)|szeregach]] jeden za drugim. Gdy zginął hoplita z pierwszego szeregu, na jego miejsce wchodził [[żołnierz]] z drugiego. Falanga najczęściej przystępowała do bitwy w [[Szyk (ustalony porządek)|szyku]] zamkniętym, gdzie każdy z hoplitów osłaniał lewą połową swojej [[Tarcza (uzbrojenie)|tarczy]] (tak zwanym [[hoplon]]em) swojego towarzysza. Podczas starcia walczyły tylko dwa pierwsze szeregi, pozostali zaś nadawali impet natarciu, pchając swych poprzedników do przodu oraz uniemożliwiając im ucieczkę.

 

 

== Falanga macedońska ==

Używała [[Włócznia|włóczni]] (tak zwana [[sarisa]]) dłuższych niż greckie i dzięki temu miała nad nimi przewagę. Użycie dłuższej włóczni, trzymanej oburącz, wiązało się z użyciem znacznie mniejszej i lżejszej tarczy zawieszanej na szyi. Pierwsze cztery szeregi trzymały sarisy poziomo, tworząc zaporę ostrzy. Pozostałe szeregi trzymały sarisy pod kątem 45°, by w razie ostrzału pociski traciły impet odbijając się od włóczni – dla zwiększenia skuteczności tej osłony [[sarissoforoi]] poruszali nimi na boki. Doskonałe wyszkolenie umożliwiało macedońskiej piechocie dokonywanie skomplikowanych manewrów (na przykład obrotu o 90 lub 180 stopni), bez obaw o rozerwanie szyku.

 

 

== Ciekawostki ==

W [[Anatomia|anatomii]] kości palców, czyli tak zwane [[paliczki]], noszą łacińską nazwę ''phalanx'' (liczba mnoga ''phalanges''), czyli ''falanga''. Nazwa ta pierwotnie została nadana przez [[Arystoteles]]a, któremu uszykowanie paliczków w trzy rzędy skojarzyło się z ustawieniem hoplitów w falandze<ref>[[Krzysztof Zieliński (lekarz)|Krzysztof Włodzimierz Zieliński]]: ''Słownik pochodzenia nazw i określeń medycznych'', Bielsko-Biała 2004, s. 440.</ref>.