Jugów: Różnice pomiędzy wersjami

|herb wsi =

|flaga wsi =

|herb artykuł =

|dopełniacz wsi =

|sołectwo =

|wysokość = 340-680340–680

|liczba ludności = 3037<ref name=GUS>[http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5670/21/1/1/1_miejscowosci_ludnosc_nsp2011.xlsx GUS: Ludność -– struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.]</ref>

|mapa wsi =

|wikisłownik =

'''Jugów''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Hausdorf''<ref name="MP">Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości ({{Monitor Polski | rok = 1946 | numer = 142 | pozycja = 262}}).</ref>) – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo dolnośląskie|województwie dolnośląskim]], w [[powiat kłodzki|powiecie kłodzkim]], w [[Nowa Ruda (gmina wiejska)|gminie Nowa Ruda]]. Wieś jest siedzibą [[Nadleśnictwo Jugów|nadleśnictwa]].

|+ Integralne części wsi Jugów{{r|Dz.U. 29/2013}}{{r|teryt}}

! SIMC !! Nazwa !! Rodzaj

|0854268 || [[Sobków (powiat kłodzkiJugów)|Sobków]] || część wsi

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) Jugów liczył 3037 mieszkańców<ref name=GUS>< /ref>. Jest największą miejscowością gminy Nowa Ruda.

''Wieś Hugona, tak można przetłumaczyć najstarsze nazwy wsi nad Jugowskim Potokiem. W 1327 roku wymieniona jest Hennigi villa, w 1374 Hugonivilla. Są to oboczności tego samego imienia Hugon. Mamy więc do czynienia z nazwą patriotyczną, wywodzącą się od imienia założyciela, być może pierwszego założyciela wsi. Nazwa Hausdorf (pierwszy raz wymieniona w 1446 roku), wydaje się być skrótem wyżej wymienionego imienia. Właśnie ona przetrwała do 1945 roku. Wówczas, gdy pośpiesznie ustalano polskie nazwy, dosłownie przetłumaczono brzmienie nazwy na Domowice ( od niem. Haus- – dom). W 1947 roku zmieniono Domowice na Jugów. Obecnie obowiązująca nazwa nie ma związku z poprzednimi''<ref> T. Bieda, ''Wśród malowniczych wzgórz nad Włodzicą'', Nowa Ruda 2007, s. 157.</ref>.

Miejscowość przed [[1945]] r. nosiła nazwę Hausdorf. Krótko po 1945 r. nosiła nazwę Domowice, potem nadano jej nazwę Jugów od „Jug” (południe).

Na terenie Jugowa od wieków miejscowa ludność trudniła się rzemiosłem, rolnictwem, wydobywaniem węgla kamiennego oraz [[ruda|rud]]: [[miedź|miedzi]] i [[żelazo|żelaza]]. W centrum wsi zachowały się zabudowania dawnej kopalni węgla „Kurtschacht”. Inne ślady działalności jak: przemysłowe obiekty, pokopalniane budowle, [[hałda|hałdy]] i [[sztolnia|sztolnie]] można spotkać wokół wsi i w przyległych do niej przysiółkach. Wiele z nich zasługuje na ochronę jako zabytki techniki. W [[XV wiek|XV w.]] istniała tu [[Hutnictwo|huta]] [[szkło|szkła]], a od [[XV wiek|XV w.]] do [[XIX wiek|XIX w.]] funkcjonowała kopalnia rud miedzi, którą wytapiano w miejscowej hucie. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z [[XIV wiek|XIV w.]], ale znaleziska [[archeologia|archeologiczne]] potwierdzają, że w okresie [[średniowiecze|średniowiecza]] istniał tutaj niewielki [[gród]], będący poprzednikiem obecnej wsi. [[Osada]] rozwijała się bez większych przeszkód aż do czasu [[wojna trzydziestoletnia|wojny 30-letniejtrzydziestoletniej]], kiedy to zniszczeniu uległa nie tylko wieś, ale i istniejąca tu huta szkła. W kolejnych wiekach podstawą rozwoju Jugowa było [[tkactwo]] oraz [[górnictwo]] [[węgiel kamienny|węgla kamiennego]]. Były tu czynne: [[młyn zbożowy|młyn]], [[browar]], [[tkalnia]], [[szwalnia]], [[kopalnia]], [[kuźnia]], wiele zakładów rzemieślniczych oraz kilkanaście sklepów. Z czasem te dziedziny [[przemysł]]u zaczęły słabnąć, a ich miejsce zajmowała [[turystyka]], bowiem wieś była popularnym miejscem startu wycieczek na [[Wielka Sowa|Wielką Sowę]], [[Kalenica (góra)|Kalenicę]] i inne [[szczyt (geografia)|szczyty]] [[Góry Sowie|Gór Sowich]]. W Jugowie przed [[II wojna światowa|II wojną światową]] działała grupa [[Kłodzkie Towarzystwo Górskie|Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego]]), w początkach XX w. był to prężny ośrodek turystyczno-letniskowy, działało tu kilka restauracji i schronisk turystycznych, a we wsi pod koniec lat 30. XX wieku było blisko 120 miejsc noclegowych. Jeszcze do lat 70 XX w. wieś tętniła życiem. Od [[1980]] r. po zamknięciu okolicznych kopalń i fabryk włókienniczych większość młodych wyemigrowała za pracą w inne rejony [[polska|Polski]], a wieś powoli się wyludnia i traci na znaczeniu. Dzisiaj przyciąga przede wszystkim narciarzy, którzy korzystają z kompleksu narciarskiego w pobliżu [[Przełęcz Jugowska|Przełęczy Jugowskiej]] oraz [[lotniarstwo|lotniarzy]], którzy do startów wybrali zbocze [[Żmij (góra)|Żmija]]<ref name="Staffa">redRed. [[Marek Staffa|M. Staffa]], [[Słownik geografii turystycznej Sudetów]], t. 11 „[[Góry Sowie|G. Sowie]], [[Wzgórza Włodzickie]]”, W-w 1995.</ref>.

* 1472-1482 -– Georg I von Stillfried und Rattonitz (zm. 1482)<ref name=geneall.net-3>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1068303/georg-i-von-stillfried-und-rattonitz/| tytuł =Georg I von Stillfried und Rattonitz| data dostępu =14.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-14}}</ref>

* 1482-1492 -– Georg II von Stillfried und Ratienitz (1459-1492)<ref name=geneall.net-2>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1854433/georg-ii-von-ratienitz/| tytuł =Georg II. von Ratienitz| data dostępu =14.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-14}}</ref>

* 1492-1518 -– Georg III von Stillfried

* 1518-1524 Jakob von Stillfried und Rattonitz (1483-1524(9))<ref name=geneall.net-1>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1854436/jakob-von-stillfried-und-rattonitz/| tytuł =Jakob von Stillfried und Rattonitz| data dostępu =14.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-14}}</ref>

* 1524-1518 -– Georg IV von Stillfried

* 1560 -– Georg V von Stillfried

* 1586 -– Georg VI von Stillfried

* 1586-1615 -– Henryk von Stillfried -– Starszy (1519-1615)<ref name=geneall.net0>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1854438/heinrich-count-stillfried-von-rattonitz/| tytuł =Heinrich, count Stillfried von Rattonitz| data dostępu =14.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-14}}</ref>

* 1605-1609 -– Jan (Hans) von Stillfried Rattonitz (1549-1609)<ref name=geni>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1854441/johann-stillfried-von-rattonitz/| tytuł =Johann Stillfried von Rattonitz| data dostępu =13.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-13}}</ref> -– Jugów Górny

* 1609-1620 -– Tobias Stillfried von Rattonitz (1580-1620)<ref name=geneall.net>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1854443/tobias-count-stillfried-von-rattonitz/| tytuł =Tobias, count Stillfried von Rattonitz| data dostępu =13.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-13}}</ref> -– Jugów Dolny

* 1628-1658 -– Hans Bernhard Stillfried von Rattonitz (1615-1658)<ref name=geneall.net1>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1854445/hans-bernhard-count-stillfried-von-rattonitz/| tytuł =Hans Bernhard, count Stillfried von Rattonitz| data dostępu =13.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-13}}</ref> -– Jugów Dolny

* 1628 -– Dietrich von Haugwitz -– Jugów Górny

* 1658-1669 -– Bernhard II von Stillfried

* 1669-1702 -– Bernhard III von Stillfried und Rattonitz (1641-1702)<ref name=geneall.net2>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1068289/bernhard-iii-von-stillfried-und-rattonitz/| tytuł =Bernhard III von Stillfried und Rattonitz| data dostępu =13.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-13}}</ref> -– Jugów Dolny

* 1702-1720 -– Raymund Erdmann Anton Freiherr Stillfried von Rattonitz (1672-1720)<ref name=geneall.net3>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1854449/raymund-erdmann-anton-freiherr-stillfried-von-rattonitz/| tytuł =Raymund Erdmann Anton Freiherr Stillfried von Rattonitz| data dostępu =14.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-14}}</ref> -– Jugów Dolny

* 1720-1739 -– Johann Joseph I baron Stillfried von Rattonitz (zm. 1739)<ref name=geneall.net4>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1854450/johann-joseph-i-freiherr-stillfried-von-rattonitz/| tytuł =Johann Joseph I. Freiherr Stillfried von Rattonitz| data dostępu =14.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-14}}</ref> -– Jugów Dolny

* 1739-1761 -– Anna von Stillfried hrabina von Salburg (1703-1761)<ref name=geneall.net44>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1854451/anna-von-salburg/| tytuł =Anna von Salburg| data dostępu =14.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-14}}</ref>, żona Johanna Josepha I

* 1761-1796 -– Michael Raymund baron Stillfried und Rattonitz (1730-1796)<ref name=geneall.net5>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1854453/michael-raymund-freiherr-stillfried-und-rattonitz/| tytuł =Michael Raymund Freiherr Stillfried und Rattonitz| data dostępu =14.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-14}}</ref> -– Jugów Dolny, od 1787 -– Jugów Górny

* 1765-1787 -– Haugwitz -– Jugów Górny

* 1790-1808 -– Friedrich Stillfried und Rattonitz<ref name=geneall.net6>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1854495/friedrich-stillfried-und-rattonitz/| tytuł =Friedrich Stillfried und Rattonitz| data dostępu =14.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-14}}</ref> (ur. przed 1790-1808) -– Jugów Górny, od 1796 Jugów Dolny

* 1796-1805 -– Johann Joseph II, hrabia Stillfried und Rattonitz (1762-1805)<ref name=geneall.net7>{{Cytuj stronę | url =http://geneall.net/en/name/1854460/johann-joseph-ii-count-stillfried-und-rattonitz/| tytuł =Johann Joseph II., count Stillfried und Rattonitz| data dostępu =14.04.2015| opublikowany = www.geneall.net| data dostępu =2015-04-14}}</ref>

* 1832-1865 -– Ludwik von Pfeil

* 1865-1901 -– Eberhard von Pfeil und Klein Ellguth (1839–1901)

* 1865-1914 -– Marie von Pfeil, żona Eberharda

* 1914-1945 -– Friedrich Albrecht von Pfeil und Klein-Ellguth (1890-1945)<ref name=geni1>{{Cytuj stronę | url =http://www.geni.com/people/Friedrich-Albrecht-Graf-von-Pfeil-und-Klein-Ellguth/6000000024849317791| tytuł =Friedrich-Albrecht, Graf von Pfeil und Klein-Ellguth| data dostępu =13.04.2015| opublikowany = www.geni.com| data dostępu =2015-04-13}}</ref>

Według rejestru zabytków [[Narodowy Instytut Dziedzictwa|Narodowego Instytutu Dziedzictwa]] na listę zabytków wpisane są obiekty<ref name="nid">{{cytuj stronę|url=http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf|tytuł=Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego|opublikowany=[[Narodowy Instytut Dziedzictwa|NID]]|strony=78|data dostępu=2.08.2012|strony=78-08-02}}</ref>:

* [[Kościół (budynek)|kościół]] [[parafia]]lny pw. [[Katarzyna Aleksandryjska|św. Katarzyny]], [[barok]]owy, z ciekawą [[polichromia|polichromią]], znajduje się w centrum wsi. Zbudowany został w latach 1718-17221718–1722 na miejscu poprzedniego (również pw. św. Katarzyny), który istniał już w 1374 r., potem zniszczony, a na jego miejscu powstała drewniana kaplica. Kościół był kilkakrotnie remontowany i rozbudowany z powodu pęknięć, jakie ujawniły się w wyniku szkód górniczych, dzięki czemu posiada oryginalną bryłę. Wnętrze wypełniają elementy [[barok]]owebarokowe. Do najcenniejszych należą: [[ołtarz]] główny stworzony przez [[Michael Klahr (starszy)|Michała Ignacego Klahra]], obraz przedstawiający patronkę świątyni, [[ambona (architektura)|ambona]] z wizerunkami ewangelistów oraz ołtarze boczne

* figurka św. [[Jan Nepomucen|Jana Nepomucena]] z [[1796]] r. stoi przy kościele

* otwarta kapliczka z przedstawieniem [[Jezus Chrystus|Chrystusa]] na [[krzyż]]u znajduje się na miejscowym cmentarzu parafialnym przy wejściu, upamiętniająca największą [[katastrofa|katastrofę]] górniczą na tamte czasy w [[Europa|Europie]], jaka wydarzyła się w 9 lipca [[1930]] w [[Kopalnia WenceslausWacław|kopalni Wenceslaus]]<ref>[http://dolny-slask.org.pl/503574,Katastrofa_gornicza_w_kopalni_Waclaw_przy_szybie_Kurt.html Katastrofa górnicza w kopalni Wacław przy szybie Kurt].</ref>. Zginęło wtedy 151 górników. Wałbrzyski architekt PietruskiPietrusski zaprojektował [[pomnik]] i [[Rzeźba|figurę]] [[Jezus Chrystus|Chrystusa]] „zwisającego na krzyżu, który jakobyjakby nosił na barkach cały ciężar górniczej niedoli”, którą wykonał w drzewie, noworudzki rzeźbiarz August Wittig. Jeszcze do lat 80. [[XX wiek]]u na cmentarzu po prawej stronie kapliczki znajdowała się wydzielona kwatera z grobami poległych górników; dziś nie ma po niej już śladu{{r|kapl}}

* jeden z liczniejszych w Górach Sowich zespołów zabudowy mieszkalnej złożony z okazałych, wielorodzinnych domów ([[portal]]e, opaski okienne, szczyty, [[pilaster|pilastry]], [[tympanon]]y), jak i mniejszych, ale równie reprezentacyjnych willi i pensjonatów, po małe chaty murowane, a nawet drewniane o [[konstrukcja wieńcowa|konstrukcji wieńcowej]] lub mieszanej, jak również budynki z tzw. [[mur pruski|murem pruskim]]

* kilka mostów, przejazdów i przepustów kamiennych, w większości sklepionych z drugiej poł. [[XIX wiek]]u, zachowało się na [[Jugowski Potok|Jugowskim Potoku]]<ref name="Staffa" />.

* do 1352 r. Jugów należy do rodziny von WusthubówWustehubów.

* w 1352 r. od rodu von WusthubWustehube dobra noworudzkie w tym Jugów nabywa rodzina [[Ród Dohnów|Donynów]], pochodząca z pogranicza czesko-łużyckiego. Dokument tej transakcji podaje, iż głównym nabywcą był Hensel von Donyn, syn Ottona.

* w 1360 r. cesarz [[Karol IV Luksemburski|Karol IV]] potwierdza transakcję i nadaje dobra noworudzkie w tym Jugów jako [[lenno]] rycerskie Jarosławowi von DonynDonynowi.

* w 1428 r. w Jugowie dochodzi do spotkania Vogelsangu. Spotykają się: [[Reynevan]], Rzehors, Bisclavert i inni agenci grupy z grupą zabójców przyprowadzonych przez Urbana Horna z Czech. (Wydarzenie zostało opisane w powieści [[Andrzej Sapkowski|Andrzeja Sapkowskiego]] „[[Boży bojownicy]]” i jest oczywiście fikcją literacką.)

* w 1472 r. ks. [[Henryk I Starszy z Podiebradów|Henryk Podiebradowicz Starszy]] przekazał „państewko noworudzkie”, w tym Jugów jako dobra lenne Georgowi von Stillfredowi z Ratenitz na Łużycach, dobra w rękach Stillfredów są do pocz. XIX w.

* w 1580 r. wybuchają zamieszki chłopskie w dobrach Stillfredów wybuchły zamieszki chłopskie.

* 11 maja 1807 r. mjr v. Losthin, najlepszy dowódca generała Götzena, na czele starannie wybranych oddziałów [[Królestwo Prus|pruskich]] w sile ośmiu kompanii strzelców (1130 bagnetów) i trzech szwadronów kawalerii (230 szabel) z dwoma działami z twierdzy w [[Twierdza Srebrnogórska|Srebrnej Górze]] przechodzi przez Jugów, [[Sokolec (województwo dolnośląskie)|Sokolec]], [[Głuszyca|Głuszycę]], by dopiero z rejonu [[Świebodzice|Świebodzic]] przebić się w kierunku [[Kąty Wrocławskie|Kątów Wrocławskich]] luką między [[Strzegom]]iem a [[Świdnica|Świdnicą]].

* w 1898 r. kopalnie jugowskie przechodzą pod gwarectwo Neurode Kohlen- und Tonwerke<ref name="Staffa" />.

*<ref name = "Dz.U. 29/2013">{{cytuj pismo | tytuł = Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części |url = http://dziennikustaw.gov.pl/du/2013/200/D2013000020001.pdf |czasopismo = [http://dziennikustaw.gov.pl/DU/2013/200/2 Dziennik Ustaw] | wydawca = Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji |oznaczenie = nr 29, poz. 200, s. 1867 | data = 2013–02–15 | url = http://dziennikustaw.gov.pl/du/2013/200/D2013000020001.pdf-02-15 | data dostępu = 2014–03–092014-03-09}}</ref>

* <ref name = "teryt">{{cytuj stronę| url = http://www.stat.gov.pl/broker/access/performSearch.jspa;jsessionid=078BEE1E8E80CDEC59BD7163FD3E9B85?searchString=*&level=miejscSkl&wojewodztwo=2221&powiat=5241&gmina=5679&miejscowosc=468&advanced=true |tytuł=TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju)|opublikowany=Główny Urząd Statystyczny |data dostępu=2015-11-18.11.2015}}</ref>

* ''Praca zbiorowa''; mapa turystyczna ; „Góry Sowie”; skala 1:35&nbsp;000; Wyd. „Plan”; J. Góra 2007/8r.;, {{ISBN|978-83-60975-44-2}}.

* ''Słownik geografii turystycznej Sudetów. Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie'', T. 11, pod red. [[Marek Staffa|M. Staffy]], Wrocław: Wyd. I-Bis 1995, sss. 175-183175–183.

* K.W. Bryger, T. Śnieżek; Przewodnik turystyczny: ''Góry Sowie''; Wyd. „Plan”; J.Góra 2006 r.;, {{ISBN|83-60044-74-0}}.

* [[Krzysztof Radosław Mazurski|K.R. Mazurski]]; ''Przewodnik turystyczny: Góry Sowie''; Wyd. Sudety; Wrocław 1996 r.;, {{ISBN|83-85550-84-4}}.

* Joseph Wittig, ''Kronika miasta Nowa Ruda. Kolebka i rozwój przestrzenny miasta Nowa Ruda'', Cz. 1, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: „Maria”, 2004, {{ISBN|83-88842-66-8}}.