Wikipedia

Patriarcha Konstantynopola: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Historia: Drobne merytoryczne
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
poprawa przek., drobne techniczne
Linia 1:
[[Plik:Ayasofya-Innenansicht.jpg|thumb|[[Hagia Sophia|Hagia Sofia]] – była katedrą patriarchy Konstantynopola od 537 do 1453, kiedy to po zdobyciu miasta przez Turków została zamieniona na meczet. Do dnia dzisiejszego widoczne są mozaiki z postaciami [[święty]]ch.]]
'''Patriarcha Konstantynopola''' ([[język grecki|gr.]] Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως), oficjalnie: '''Arcybiskup Konstantynopola, Nowego Rzymu i Patriarcha Ekumeniczny''' (gr. Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης) – jeden z patriarchów [[prawosławie|prawosławnych]] oraz duchowy zwierzchnik całej [[Cerkiew prawosławna|Cerkwi]]. Stoi na czele [[Patriarchat Konstantynopolitański|Patriarchatu Konstantynopolitańskiego]].
 
== Historia ==
Konstantynopol stał się siedzibą patriarchy w 381, gdy do czterech dotychczasowych stolic [[patriarcha|patriarszych]] – [[Rzym]]u, [[Aleksandria|Aleksandrii]], [[Antiochia Syryjska(Turcja)|Antiochii]] i [[Jerozolima|Jerozolimy]] – [[Sobór konstantynopolitański I]] dodał piątą: Nowy Rzym ([[język grecki|gr.]] ''Νέα Ῥώμη''), czyli [[Konstantynopol]], sytuując ją jako drugą w hierarchii patriarchatów. Ustanowienie stolicy patriarszej w Konstantynopolu było wynikiem zabiegów [[biskup]]ów tego miasta, dotychczas skromnych [[biskup sufragan|sufraganów]] [[Heraklea Pontyjska|Heraklei]]. Wśród hierarchii, wiernych i cesarzy przeważył pogląd, że skoro dotychczasowe [[cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]], którego znaczenie wynikało „tylko” z ruchu handlowego przez [[Bosfor]], stało się stolicą wschodniej części Cesarstwa, to powinno zostać wyniesione do rangi równej Rzymowi – starej stolicy. Mimo przeciwdziałania [[papież]]y kolejne [[sobór powszechny|sobory powszechne]] przyznały biskupom Konstantynopola godność patriarszą i wydzieliły im kanoniczne terytorium, składające się ostatecznie z całej europejskiej części [[Cesarstwo Bizantyńskie|Cesarstwa Wschodniorzymskiego]], diecezji [[Iliria|Ilirii]] (należącej do [[cesarstwo zachodniorzymskie|cesarstwa zachodniorzymskiego]]) i całej [[Anatolia|Azji Mniejszej]].
 
Patriarchowie Konstantynopola objęli przewodnią rolę w kościele wschodniej części [[Cesarstwo Rzymskie|cesarstwa rzymskiego]], który później stał się [[Cerkiew prawosławna|Kościołem Prawosławnym]]. Na osiągnięcie tej pozycji złożyło się kilka czynników. Pierwszym (chronologicznie) było to, że cesarze imperium wschodniorzymskiego faworyzowali patriarchów rezydujących w ich stolicy, którzy też naturalną koleją rzeczy mieli największe możliwości działania u tronu. Dalej: pozostałe patriarsze stolice Wschodu, Aleksandria, Antiochia i Jerozolima, wcześnie znalazły się pod władzą [[islam|muzułmanów]], co automatycznie odebrało im wiele z ich pierwotnego znaczenia – przestały być jakakolwiek konkurencją dla Konstantynopola. Po upadku Konstantynopola znaczenie jego patriarchów, paradoksalnie, jeszcze wzrosło, ponieważ w systemie ''[[millet]]'', zgodnie z którym [[Imperium Osmańskie|Turcy osmańscy]] urządzili swoje państwo, patriarcha konstantynopolitański został uznany za głowę całego ''[[rum millet]]'' („narodu rzymskiego” – wiernych Kościoła Prawosławnego), z czym wiązała się pewna władza świecka, a przede wszystkim fiskalna i finansowa. Uzależnienie patriarchów Antiochii, Aleksandrii i Jerozolimy od patriarchy Konstantynopola doszło do tego stopnia, że niektórzy z nich rezydowali w Konstantynopolu, a nie w swoich stolicach.
 
Wszystko to działo się w warunkach nieustannego konfliktu z Rzymem, który tlił się od początku istnienia patriarchatu, niekiedy otwarcie, innym razem tylko w formie nieprzychylnej postawy wobec „łacinników”. Przejawami tego konfliktu były zwłaszcza [[schizma|schizmy]]: [[schizmaSchizma Akacjuszaakacjańska|akacjańska]] (484–519), [[schizma Focjusza|focjańska]] (867–893) i ostatnia, nie zakończona jak dotąd, wielka [[Wielka schizma wschodnia|schizma wschodnia]] (1054). Patriarchowie Konstantynopola konsekwentnie odmawiają papieżom w Kościele prymatu innego, niż honorowy, uważając siebie, patriarchów ekumenicznych, za równych „papieżom rzymskim”.
 
Zarówno wrogość wobec Rzymu, jak i władza nad całym prawosławiem wydają się słabnąć od początku XX wieku. Po upadku [[Imperium Osmańskie]]go upadła świecka władza patriarchów. W obecnej strukturze Kościoła prawosławnego dominują lokalne [[cerkiew autokefalicznaAutokefalia|Kościoły autokefaliczne]], niezależne jurysdykcyjnie od patriarchy ekumenicznego, a tylko uznające jego zwierzchnictwo duchowe. W słowiańskich Kościołach lokalnych osłabł wpływ kultury greckiej, a i Konstantynopol przestał być jej ośrodkiem. 7 grudnia 1965 papież [[Paweł VI]] i patriarcha [[Atenagoras I (patriarcha Konstantynopola)|Atenagoras I]] odwołali wzajemne klątwy rzucone jeszcze w 1054. Stosunki między Rzymem a Konstantynopolem uległy po tym fakcie ogólnemu ociepleniu, choć nie doszło jeszcze do [[interkomunia|interkomunii]] ani do wypracowania wspólnego stanowiska w sprawach wiary. Najdalszym krokiem w tym kierunku pozostaje prawosławno-katolicka [[Deklaracja z Balamand]] z 1993.
 
Poza patriarchą prawosławnym, od 1461 w Konstantynopolu rezyduje jeszcze [[ormiański patriarcha Konstantynopola]], jeden ze zwierzchników [[Apostolski Kościół Ormiański|Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego]]. Nie ma natomiast w Konstantynopolu patriarchy łacińskiego (katolickiego). Jedynym okresem w dziejach, gdy w Konstantynopolu rezydowali patriarchowie łacińscy, pozostaje okres [[Cesarstwo Łacińskie|Cesarstwa Łacińskiego]] (1204–1261) (prawosławni patriarchowie konstantynopolitańscy rezydowali wtedy, wraz z dworem cesarskim, w [[İznik|Nicei]]). Później był to urząd tytularny, sprawowany przez jednego z urzędników [[Kuria Rzymska|Kurii Rzymskiej]], zniesiony w 1964.
Linia 738:
| [[Teofan I Karikes]] || align="right" | 1597
|-
| [[Melecjusz I Pigas|Melecjusz I Pegas]]
| align="right" | 1597–1598, 1601
|-
Linia 798:
| align="right" | 1668–1671
|-
| [[Dionizy IV Muzułmanin|Dionizy IV Muselimes]]
| align="right" | 1671–1673, 1676–1679, 1682–1684, 1686, 1687, 1693–1694
|-
Linia 1002:
== Bibliografia ==
* [[Venance Grumel]], ''Traité d'études byzantines'', t. 1: ''La chronologie'', Paris: Presses universitaires de France 1958, s. 434-440.
* [[Steven Runciman]], ''Wielki Kościół w niewoli. Studium historyczne patriarchatu konstantynopolitańskiego od czasów bezpośrednio poprzedzających jego podbój przez Turków aż do wybuchu greckiej wojny o niepodległość'', przeł. [[Stanisław Łoś|Jan Stanisław Łoś]], Warszawa: Pax 1973.
* {{Cytuj książkę |nazwisko= |imię= |tytuł= Encyklopedia Katolicka |wydawca= Towarzystwo Naukowe KUL |miejsce= Lublin |rok=1983 |rozdział=Ekumeniczny Patriarchat Prawosławny |nazwisko r= Weiss |imię r= A. |odn=tak}}
 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Patriarcha_Konstantynopola”