|
=== Zjednoczenie wyspy po 1772 roku ===
[[Plik:Bezirk Bielitz Sprachinsel 1910.jpg|thumb|{{Legenda|#E1A696|Gminy z przewagą mieszkańców niemieckojęzycznych w powiatach [[Bezirk Bielitz|bielskim]] i [[Powiat bialski (województwo krakowskie)|bialskim]] w 1910 roku}}]]
Od [[I rozbiór Polski|I rozbioru Polski]] w 1772 obie części wyspy językowej znalazły się w obrębie [[Monarchia Habsburgów|habsburskiej Austrii]] a granica na Białej stała się wewnętrzną granicą międzypaństwa [[ŚląskHabsburgów. Austriacki|ŚląskiemFormalnie Austriackim]]ziemie adawnego księstwa oświęcimsko-zatorskiego włączono ponownie do Korony Czeskiej, jednak administracyjnie stały się częścią [[Królestwo Galicji i Lodomerii|GalicjąGalicji]]<ref (1772–1918)name=autonazwa2>{{Cytuj|autor = Renata Pysiewicz-Jędrusik; Andrzej Pustelnik; Beata Konopska |tytuł = Granice Śląska |data = 1998 |isbn = 83-911532-0-7 |miejsce = Wrocław |wydawca = Rzeka |s = 28 |oclc = 43216062 }}</ref>. W 1860 reaktywowano [[Śląsk Austriacki]] jako kraj koronny.
W dobiepierwszej połowie XIX wieku rozpoczęła się doba industrializacji i nastąpił dużystopniowy rozwój demograficzny Bielska i Białej. DoWzrastała liczba osób przyjezdnych i do 1890 odsetek mieszkańców Bielska z prawem pobytu (''miejscowych'') spadł do 31,6%<ref>{{Cytuj książkę | inni = [[Idzi Panic]] (redakcja) | tytuł = Bielsko-Biała. Monografia miasta| wydanie = drugie| wydawca = Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej | miejsce = Bielsko-Biała| rok = 2011 |tom=III | isbn = 978-83-60136-26-3| strony = 138|język = pl}}</ref>. WTuż 1860po reaktywowaniu Śląska Austriackiego uznano język polski za jeden z jego języków krajowych reaktywowanego [[Śląsk Austriacki|Śląska Austriackiego]], co umożliwiło od dawna niemożliwy jego swobodny rozwój w regionie. Miejscowi działacze niemieccy poczuli się zagrożeni utratą niemieckiego charakteru obu miast. Ograniczali osiedlanie się robotników, głównie pochodzących z katolickiej Galicji, którzy z konieczności osiedlali się w podbielskich wsiach. Jednocześnie starali się stwarzać jak najlepsze warunki dla imigracji ludności niemieckiej. Przyjezdni Żydzi i wielu Polaków traktowało przyjazd do miasta jako drogę do awansu ekonomicznego i społecznego, chętnie asymilując się. Deklaracje językowe w spisach z lat 1880 do 1910 nie zmieniły się znacznie w śląskim mieście znacznie, przewagę 4/5 posiadał język niemiecki,. kilkanaścieKilkanaście procent mieszkańców deklarujący język polski w większości stanowili zasiedziałazasiedziałe od kilku pokoleń rodziny<ref>Bielsko-Biała. Monografia miasta, 2011, tom III, s. 140</ref>.
Gorsze warunki dla zachowania języka i kultury niemieckiej były po wschodniej stronie tej granicy, gdzie znajdowały się cztery niemieckie miejscowości – Biała, Lipnik, Hałcnów i Wilamowice, zwłaszcza po wprowadzeniu [[autonomia galicyjska|autonomii galicyjskiej]] w latach 60. XIX wieku i daleko idącej polonizacji życia publicznego w tej prowincji, spowodowały, że jedynie cztery z trzynastu wyżej wymienionych miejscowości – Biała, Lipnik, Hałcnów i Wilamowice – znajdowały się w części galicyjskiej.
Sytuacja językowa w Białej była jednakże bardziej skomplikowana niż w Bielsku: około 1/3 mieszkańców stanowili świadomi Niemcy, podobną liczebnie część tworzyli świadomi Polacy, pozostali natomiast, w głównej mierze osoby polskiego pochodzenia, deklarowali się różnie z przyczyn koniunkturalnych bądź aspiracji społecznych. Podobnie wyglądała sytuacja w Lipniku. W Hałcnowie rodowici mieszkańcy byli prawie wyłącznie Niemcami. Stanowiąca około 20% mniejszość polska pojawiła się najpierw w połowie XIX wieku i pochodziła głównie z [[Podhale|Podhala]]. Strach przed polonizacją galicyjskiej części wyspy prowadził do prób oderwania tego przygranicznego obszaru od Galicji i przyłączenia do Śląska. Dwukrotnie, w 1879 i 1916, wystosowano w tej sprawie oficjalne petycje<ref name="ReferenceA">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wnętrzak| imię = Grzegorz| tytuł = Stosunki polityczne i narodowościowe na pograniczu Śląska Cieszyńskiego i Galicji Zachodniej w latach 1897–1920| wydawca = adam marszałek| miejsce = Toruń| rok = 2014| strony = 241–255| isbn = 978-83-7780-882-5| język = pl}}</ref>.
|
