Mońki: Różnice pomiędzy wersjami

Spis ludności z 1921 wyodrębniał folwark, stację i wieś o nazwie Mońki, które łącznie liczyły 212 mieszkańców i 35 budynków mieszkalnych<ref>Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. [Dokument elektroniczny]. T. 5, Województwo białostockie / Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. http://statlibr.stat.gov.pl/F/JIKGQ27TAU1SNJ2B38NHU152YUTU2NRCTCTDSC798GHQ8VHS5J-47259?func=full-set-set&set_number=144744&set_entry=000012&format=999.</ref>. W [[Historia Polski (1918–1939)|okresie międzywojennym]] Mońki znalazły się w [[gmina Kalinówka|gminie Kalinówka]] w [[Powiat białostocki#W II Rzeczypospolitej|powiecie białostockim]]. Stały się siedzibą parafii, a w latach 1921–1935 wybudowano [[Architektura neobarokowa|neobarokowy]] kościół projektu [[Stefan Szyller (architekt)|Stefana Szyllera]]. Pierwszym proboszczem został od 22 grudnia 1920 r. [[Mieczysław Małynicz-Malicki|ks. Mieczysław Małynicz-Malicki]]. Powstał dworzec kolejowy, działała szkoła powszechna oraz rozwijał się handel i przetwórstwo spożywcze. Wzrost osady skutkował pomysłem uporządkowania jej zabudowy, a także uwzględnianiem w rozważaniach nad przyszłością województwa białostockiego<ref>{{Cytuj |autor = |redaktor = Przemysław Borowik |tytuł = Domy, które mówią. Obrazy z życia dawnych Moniek |data = 2018 |miejsce = Mońki |s = s. 9, 10-11 i 18}}</ref>. Wraz z wybuchem [[II wojna światowa|II wojny światowej]] i zajęciem wschodnich ziem Polski przez ZSRR, w Mońkach utworzono wydział NKWD. Wieś stała się też siedzibą rejonu, jednak wkrótce przeniesiono ją do [[Knyszyn]]a. W czasie okupacji [[Niemcy|niemieckiej]] zainstalowano tu jeden z punktów dowodzenia. Podczas wycofywania się z tego rejonu, hitlerowcy wysadzili moniecki [[kościół parafialny]]. Mońki zostały zdobyte 12 sierpnia 1944 roku przez wojska 49 Armii gen. lejt. I. Griszina w ramach tzw. „operacji osowieckiej”<ref>„Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” Sport i Turystyka 1988, {{ISBN|83-217-2709-3}}, s. 70.</ref>.

Po wojnie w miejscowości znalazły tymczasową siedzibę władze gminy Goniądz, mimo że osada była częścią gminy Kalinówka<ref>{{Cytuj |redaktor = Przemysław Borowik |tytuł = Domy, które mówią... |data = 2018 |miejsce = Mońki |s = s. 15}}</ref>. W latach 1954–1975 Mońki były siedzibą [[Powiat (Polska)|powiatu]], mimo że [[prawa miejskie]] uzyskały dopiero 1 stycznia 1965 r. W 1958 roku Przewodniczącym Prezydium Powiatowej Rady Narodowej został [[Czesław Gartych]]. Wraz ze stworzeniem w Mońkach centrum powiatowego, rozpoczął się ich szybszy rozwój. Rozpoczęto brukowanie ulic, wznoszenie bloków i budynków użyteczności publicznej. Od 1964 w mieście funkcjonuje liceum ogólnokształcące. W maju 1972 powstała z połączenia spółdzielni mleczarskich w Dolistowie i Krypnie, [[Moniecka Spółdzielnia Mleczarska w Mońkach|Moniecka Spółdzielnia Mleczarska]]<ref>http://www.msm-monki.pl/o,firmie.</ref>. W 1983 roku powstał Zakład Montażu Elementów Dyskretnych [[Unitra|UNITRA]] [[CEMI]]. W 1987 roku miały miejsce uroczystości diecezjalnego przyjęcia kopii cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej z udziałem kardynałów i biskupów<ref name="ReferenceA">[[Józef Maroszek (historyk)|Józef Maroszek]], Arkadiusz Studniarek – Szkic historyczny miasta i gminy Mońki, {{ISBN|83-88097-82-2}}.</ref>. Od reformy administracyjnej w 1999 r. stanowią ponownie siedzibę powiatu<ref name="ReferenceA" />.