Epoka wiktoriańska: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m przeniesienie szablon:dopracować (+sekcja) z góry strony do konkretnej sekcji "Sztuka" /teraz już, po dołożeniu przez Zorro2212 kolejnych przypisów źródłowych, można oczyścić reprezentacyjne "czoło" artykułu/
int., poprawa linków, drobne redakcyjne
Linia 6:
 
== Gospodarka ==
W kraju panowała stabilizacja i rósł dobrobyt, a Wielka Brytania stała się największym mocarstwem światowym. [[Imperium brytyjskie]] było wówczas największym państwem w dziejach. W siłę rosła imperialna flota wojenna, przechodząca z żaglowców na parowce (pancerniki). Populacja [[Anglia|Anglii]] i [[Walia|Walii]] prawie podwoiła się: z 16,8 mln w 1851 r. do 30,5 mln w 1901 r.<ref>{{cytuj stronęr| url = http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20060215211500/http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_compendia/fom2005/01_FOPM_Population.pdf | tytuł = The UK population: past, present and future | autor = Julie Jefferies | opublikowany = statistics.gov.uk | data dostępu = 2019-05-26 | język = enstat}}</ref>. Złotą erę przeżywał brytyjski [[kolonializm]], dziś często oceniany negatywnie{{r|Said1991}}. Jednocześnie powiększały się nierówności społeczne. W latach 1848–1849 w [[Irlandia|Irlandii]] [[Wielki głód w Irlandii (1845–1849)|szalał głód]] wywołany [[zaraza ziemniaka|zarazą ziemniaczaną]]{{r|Irlandia}}.
 
[[Lokomotywa]] [[George Stephenson|George’a Stephensona]] i [[maszyna parowa]] [[James Watt|Jamesa Watta]] to symbole ówczesnej Wielkiej Brytanii. Do dzisiaj przetrwały maszyny i metody wytwarzania produktów z tej ery. Niektóre są nadal wytwarzane komercyjnie jak liny z [[Chatham (Anglia)|Chatham]]{{r|Buy Rope for Sale Master}}.
Linia 12:
== Społeczeństwo ==
[[Plik:Queen Victoria 1887.jpg|thumb|left|180px|Królowa [[Wiktoria Hanowerska|Wiktoria]] w jubileuszowym, 50. roku swego panowania (1887)]]
Panowała wówczas rygorystyczna [[moralność]], głosząca potrzebę ukrywania lub wręcz tłamszenia uczuć, przeciw czemu protestował m.in. [[Charles Dickens]]. Wiktorian obowiązywało wiele [[Savoir-vivre|konwenansów społecznych]], do których musieli się dostosowywać. Np. reprezentantce wyższej klasy nie wypadało w towarzystwie zdjąć rękawiczki, gdyż gest ten mógł być uznany za seksualną zachętę; w towarzystwie nie wolno było mówić np. o [[ciąża|ciąży]], a nawet używać niektórych słów (np. „noga”) jako zbyt bezpośrednio opisujących biologiczność człowieka. Ówczesna medycyna traktowała kobiecy [[libido|popęd płciowy]] jako chorobę i zalecała zimne kąpiele. W kodyfikacji odzwierciedleniem tego było rygorystyczne prawo o obscenicznych publikacjach (tzw. ustawa lorda Campbella), uchwalona w 1857 r., które obowiązywała w Wielkiej Brytanii aż do 1959 r.<ref name="news">{{cytuj stronę| url = https://www.newsweek.pl/wiedza/historia/seks-w-epoce-wiktorianskiej/q4qx947 | tytuł = Seks królowej Wiktorii | autor = Tadeusz Cegielski | opublikowany = Newsweek |data = 2016-02-13 | data dostępu = 2019-05-26}}</ref>.
 
Idealna kobieta wiktoriańska to model „anioła w domu” – kobieta zarówno piękna, jak i zaradna, pracowita, odpowiedzialna, będąca strażniczką domowego ciepła i moralności. Panował też model kobiety upadłej (ang. ''fallen woman''), pozbawionej poczucia moralności. To kobieta, która zatraciła się w zbytkach i zgorszeniu cielesnym. Paradoksalnie w epoce wiktoriańskiej bardzo rozwinęła się [[prostytucja]]<ref name="news"/>.
 
W epoce tej dominowali mężczyźni, panował wręcz kult męskości, w konsekwencji czego z wyrozumiałością traktowano męskie potrzeby cielesne, w tym także [[homoseksualizm]] – w teorii karany więzieniem, w praktyce zakazy dotyczyły klas niższych. Główną cechą prawdziwego [[dżentelmen]]a epoki wiktoriańskiej była powściągliwość i opanowanie w każdej sytuacji. W tamtych czasach dżentelmenem określano osobę, która nie musiała pracować, a utrzymywała się z dochodów z posiadłości ziemskich. Zajęciem godnym dżentelmena była np. [[polityka]], ale nie [[handel]]. Dżentelmeni wolny czas spędzali w męskich klubach, na [[polowanie|polowaniach]] i tym podobnych rozrywkach<ref name="news"/><ref name="histmag.org-koniec-swiata-dzentelmenow-wielka-brytania-przed-I-wojna-swiatowa-9631">{{cytuj stronę| url = https://histmag.org/Koniec-swiata-dzentelmenow.-Wielka-Brytania-przed-I-wojna-swiatowa-9631 | tytuł = Koniec świata dżentelmenów. Wielka Brytania przed I wojną światową | autor = Michał Gadziński | opublikowany = Histmag |data = 2014-06-24 | data dostępu = 2019-05-26}}</ref>.
 
== Sztuka ==
Linia 30:
== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name="Buy Rope for Sale Master">{{cytuj|url=https://www.master-ropemakers.co.uk/|tytuł=Buy Rope for Sale - Master Ropemakers Limited|opublikowany=master-ropemakers.co.uk|język=en|data dostępu=2019-03-21}}</ref>
<ref name="Said1991">{{cytuj książkę|nazwisko=Said|imię=Edward|autor link=Edward Said|tytuł=Orientalizm|inni=przeł. W. Kalinowski|wydawca=PIW|miejsce=Warszawa|rok=1991}}</ref>
<ref name="stat">{{cytuj stronę| url = http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20060215211500/http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_compendia/fom2005/01_FOPM_Population.pdf | tytuł = The UK population: past, present and future | autor = Julie Jefferies | opublikowany = statistics.gov.uk | data dostępu = 2019-05-26 | język = en}}</ref>
<ref name="Buy Rope for Sale Master">{{cytuj|url=https://www.master-ropemakers.co.uk/|tytuł=Buy Rope for Sale - Master Ropemakers Limited|opublikowany=master-ropemakers.co.uk|język=en|data dostępu=2019-03-21}}</ref>
<ref name="Irlandia">{{cytuj stronę | url = https://www.rp.pl/Rzecz-o-historii/305039930-Ziemniaczana-apokalipsa-Milion-ofiar-glodu-w-Irlandii.html | tytuł = Ziemniaczana apokalipsa: Milion ofiar głodu w Irlandii | autor = Piotr Bożejewicz | opublikowany = Rzeczpospolita | język = pl | data = 2018-05-06 | data dostępu = 2019-08-24}}</ref>
<ref name="news">{{cytuj stronę| url = https://www.newsweek.pl/wiedza/historia/seks-w-epoce-wiktorianskiej/q4qx947 | tytuł = Seks królowej Wiktorii | autor = Tadeusz Cegielski | opublikowany = Newsweek |data = 2016-02-13 | data dostępu = 2019-05-26}}</ref>
<ref name="histmag">{{cytuj stronę| url = https://histmag.org/Koniec-swiata-dzentelmenow.-Wielka-Brytania-przed-I-wojna-swiatowa-9631 | tytuł = Koniec świata dżentelmenów. Wielka Brytania przed I wojną światową | autor = Michał Gadziński | opublikowany = Histmag |data = 2014-06-24 | data dostępu = 2019-05-26}}</ref>
}}