Dopełnienie (językoznawstwo): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Matekm (dyskusja | edycje)
m Wycofano edycje użytkownika 37.30.22.68 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Pawmak.
Znacznik: Wycofanie zmian
m WP:SK+ToS+mSI+Bn+mSK, drobne redakcyjne
Linia 1:
'''Dopełnienie''' – [[część zdania]] oznaczająca przedmiot czynności wyrażonej [[orzeczenie (językoznawstwo)|orzeczeniem]] zdania w [[strona (językoznawstwo)|stronie czynnej]] w sposób bezpośredni bądź pośredni{{odn|Klemensiewicz|1953|s=27}}.
 
W [[język polski|języku polskim]] występuje '''[[dopełnienie bliższe]]''' (zwykle w [[biernik]]u, lub w zdaniach zanegowanych w [[dopełniacz (przypadek)|dopełniaczu]], rzadziej w [[narzędnik]]u), oraz '''[[dopełnienie dalsze]]''' (w [[celownik (przypadek)|celowniku]], [[narzędnik]]unarzędniku lub [[miejscownik]]u){{odn|Klemensiewicz|1953|s=28}}.
 
Przykłady:
* ''Kot pije '''mleko''''' - dopełnienie bliższe w bierniku.
* ''Pies nie pije '''''mleka''''' - dopełnienie bliższe w dopełniaczu.
* ''Dziecko daje '''''mamie''''' '''''prezent''''' - «prezent» to dopełnienie bliższe w bierniku, «mamie» to dopełnienie dalsze w celowniku.
* ''Marcin kieruje '''''ciężarówką''''' - dopełnienie bliższe w narzędniku.
* ''Adam zjada dużo '''''chleba''''' - dopełnienie bliższe w dopełniaczu.
 
Przy zamianie [[zdanie|zdania]] na [[Strona (językoznawstwo)|stronę bierną]], dopełnienie bliższe staje się [[podmiot (językoznawstwo)|podmiotem]], a dotychczasowy podmiot jest wprowadzany przez konstrukcje ''przez(e) + biernik''{{odn|Nagórko|2007|s=105}}, np.:
Linia 15:
Zdania takie nie mają dopełnienia bliższego, dopełnienie dalsze nie ulega zmianie.
 
W zależności od wzajemnego położenia podmiotu ('''S'''), orzeczenia ('''V''') i dopełnienia ('''O''') w typowym zdaniu, klasyfikuje się języki do jednej z sześciu grup<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.pnas.org/content/108/42/17290.full | tytuł = The origin and evolution of word order | nazwisko = Gell-Mann | imię = Murray | nazwisko2 = Ruhlen | imię2 = Merritt | praca = National Academy of Science | data dostępu = 2017-12-05}}</ref>:
* [[SVO (Subject Verb Object)|SVO]], [[SOV (Subject Object Verb)|SOV]], [[VSO]], [[OVS]], [[OSV]], [[VOS]]
{{wikisłownik|dopełnienie}}
Linia 23:
 
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | odn = tak| nazwisko = Klemensiewicz | imię = Zenon | tytuł = Zarys składni polskiej | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1953 | strony = | isbn = |odn = tak}}
* {{Cytuj książkę | odn = tak| nazwisko = Nagórko | imię = Alicja | tytuł = Zarys gramatyki polskiej | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 2007 | strony = | isbn = 978-83-01-15390-8 |odn = tak}}
 
{{Kontrola autorytatywna}}
 
[[Kategoria:Dopełnienie|* ]]