Wikipedia

Katla: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Ja015jb.jb (dyskusja | edycje)
244 edycje
m Anulowanie wersji 58572549 autorstwa Ja015jb.jb (dyskusja): -nadmierne linki, WP:SK+ToS+mSI
Znacznik: Anulowanie edycji
Linia 1:
{{Góra infobox
|nazwa = Katla
|nazwa oryginalna =
|grafika = Katla 1918.jpg
|opis grafiki = Zdjęcie erupcji w 1918 roku
|państwo = ISL
|położenie =
|pasmo =
|wysokość = 1490
|kod mapy = ISL
|wybitność =
|rok erupcji = 1918
|typ wulkanu =
|aktywność = czynny
|współrzędne = 63°38′N 19°3′W
|commons = Category:Katla
}}
[[Plik:Location of Katlas caldera.png|mały|Położenie wulkanu]]
Linia 20:
 
== Etymologia ==
Według legendy nazwa wulkanu ''Katla'' pochodzi od imienia czarownicy ''Katli'', która rzuciła się do rozpadliny w [[Lodowiec|lodowcu]] Mýrdalsjökull, kiedy miała być ujawniona zbrodnia, której się dopuściła{{r|:7}}. Wkrótce potem miało dojść do ogromnej powodzi lodowcowej – za tę i kolejne powodzie okoliczni mieszkańcy winili czarownicę Katlę{{r|:7}}.
 
Żeńskie imię ''Katla'' to żeńska forma słowa ''kettil'' (pol. „dzbanek”){{r|:8}}.
 
== Opis ==
Wulkan położony jest w południowej części [[Islandia|Islandii]] i znajduje się pod czapą właściwą lodowca [[Mýrdalsjökull]]{{r|:0}}. Zbudowany jest z [[bazalt]]u, [[ryolit]]u i [[dacyt]]u{{r|:0}}. Podlodowcowa [[kaldera]] (10 x  × 14  km) sięga 750 m głębokości{{r|:0}}. Najwyższy punkt jej krawędzi sięga 1380 m n.p.m. a samą krawędź przecinają w trzech miejscach [[Lodowiec wyprowadzający|lodowce wyprowadzające]]{{r|:0}}.
 
Wraz ze [[szpalta wulkaniczna|szpaltami wulkanicznymi]] na północ od kaldery Katla tworzy system wulkaniczny o długości 80 km{{r|:6}}. Aktywność geotermalna wskazuje na płytkie położenie komory magmowej{{r|:6}}.
Linia 34:
Katla jest jednym z najbardziej aktywnych wulkanów Islandii{{r|:0}}. Od momentu zasiedlenia Islandii (870), wybuchała ponad 20 razy{{refn|grupa=uwaga|Inne źródła podają, że Katla wybuchła przynajmniej 21 razy w ciągu ostatnich 1100 lat{{r|:6}}.}}, często powodując powodzie lodowcowe – [[jökulhlaup]]{{r|:1|:2}}. Średnio Katla wybuchała dwa razy na sto lat{{r|:5}}. Powodzie lodowcowe z lat 1660, 1721 i 1755 były szczególnie potężne{{r|:5}}.
 
Większość [[Erupcja wulkanu|erupcji]] miała miejsce w kalderze{{r|:0}}. Potężne erupcje występowały również w [[szpalta wulkaniczna|szpalcie wulkanicznej]] – [[Eldgjá]], która rozciąga się ok. 60 km na północny wschód od krawędzi lodowca w kierunku wulkanu [[Grímsvötn]]{{r|:0}}. Wybuch Eldgjá z 934 roku spowodował strumień lawy o ok. 18 km³ – był to jeden z największych tego typu w okresie [[holocen]]u{{r|:0}}. Erupcje Katli są jednymi z największych na Islandii pod względem wyrzucanego [[Materiał piroklastyczny|materiału piroklastycznego]]{{r|:0}}.
Ostatnia erupcja miała miejsce w 1918 roku{{r|:0}}. 12 października 1918 roku ok. godz. 13:00 doszło do dużego [[trzęsienie ziemi|trzęsienia ziemi]], po którym nastąpiła powódź lodowcowa – [[jökulhlaup]]{{r|:5}}. Erupcja trwała przez 1500 godzin, wyrzucając 0,5 km³ magmy bazaltowej i uwalniając 8 km³ wody i lodu{{r|:5}}. Płynąca woda oderwała od lodowca bloki o średnicy 40–60 m, które zniosła do morza{{r|:5}}. Powódź zalała ok. 370–400 km² [[sandr]]u Mýrdalssandur, a prędkość zalewu szacowana jest na 10–15 m/s{{r|:5}}. Naniesiony materiał utworzył pas nowego lądu pomiędzy [[Kötlutangi]] a [[Vík í Mýrdal|Vik]] o szerokości 2 km{{r|:5}}.
Linia 55:
 
{{Wulkany Islandii}}
 
{{Kontrola autorytatywna}}▼
 
[[Kategoria:Wulkany w Islandii]]
[[Kategoria:Aktywne wulkany]]
[[Kategoria:Szczyty Islandii]]
▲{{Kontrola autorytatywna}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Katla”