Szamotuły: Różnice pomiędzy wersjami

 

== Położenie ==

[[Plik:Szamotuly7.jpg|mały|Rynek]]

 

== Historia ==

Przełom XIX i XX wieku to okres uprzemysłowienia miasta<ref name=":0" />. W 1892 roku zawiązano spółkę „Cukrownia Szamotulska – Zuckerfabrik Samter G.m.b.H.”, którą kierował hrabia Twardowski z [[Kobylniki (powiat szamotulski)|Kobylnik]]. W 1894 roku spółka kupiła 50 [[Morga|mórg magdeburskich]] pod budowę fabryki, która została ukończona w 1895 roku. Wykonawcą robót była firma Halleska Fabryka Maszyn. Dyrektorem cukrowni do 1899 roku był największy udziałowiec – Nord, a następnie jego zięć.<ref name=":1">{{Cytuj |autor=Paweł Mordal, Marek Krygier |tytuł=Inwentaryzacja Krajoznawcza Miasta i Gminy Szamotuły |data=1989 |miejsce=Szamotuły |wydawca=Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze}}</ref><ref name=":12">{{Cytuj |tytuł=Nowa strona 62 |data dostępu=2016-09-06 |opublikowany=www.eszkola-wielkopolska.pl |url=http://www.eszkola-wielkopolska.pl/eszkola/projekty/liceum-wronki/1_powazny_projekt/php/62.php}}</ref> W 1897 roku bracia Koerpel założyli przy ulicy Dworcowej meblarnię, która do wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] pozostawała pod nazwą „Meblarnia braci Koerpel” (budynki meblarni częściowo rozebrane, na ich miejscu w XXI wieku wybudowano supermarket, pozostała część meblarni sprzedana)<ref name=":1" /><ref name=":13">{{Cytuj |tytuł=Nowa strona 61 |data dostępu=2016-09-06 |opublikowany=www.eszkola-wielkopolska.pl |url=http://www.eszkola-wielkopolska.pl/eszkola/projekty/liceum-wronki/1_powazny_projekt/php/61.php}}</ref><ref name=":2">{{Cytuj |autor=Studio Fabryka |tytuł=Meblarnia sprzedana! |data dostępu=2016-09-06 |opublikowany=www.powiat-szamotuly.pl |url=http://www.powiat-szamotuly.pl/Meblarnia_sprzedana!,11887.html}}</ref>. W 1905 roku Gorzelańczyk zbudował [[Młyn Żytni w Szamotułach|młyn żytni]] przy ulicy Młyńskiej (w 2014 roku budynek dawnego młyna zaadaptowano na mieszkania)<ref name=":1" /><ref name=":0" /><ref name=":14">{{Cytuj |tytuł=Młyn żytni w Szamotułach – mieszkania Szamotuły sprzedaż, młyn żytni. |data dostępu=2016-09-06 |opublikowany=mlynzytni.pl |url=http://mlynzytni.pl/}}</ref><ref name=":15">{{Cytuj |tytuł=Młyn Żytni. Lofty na każdą kieszeń [ZDJĘCIA PRZED I PO] |data dostępu=2016-09-06 |url=http://www.bryla.pl/bryla/1,85301,17700398,Mlyn_Zytni__Lofty_na_kazda_kieszen__ZDJECIA_PRZED.html |język=pl}}</ref>. W 1910 roku przy ulicy Dworcowej powstała olejarnia (rozebrana w XXI wieku i przeniesiona na ulicę Bolesława Chrobrego)<ref name=":1" />. W 1927 roku bracia Koerpel zbudowali młyn parowy przy ulicy Bolesława Chrobrego. Młyn składał się z dwóch części – ośmio (niektóre źródła podają dziewięcio) i sześcio-kondygnacyjnej (obecnie funkcjonuje tylko elewator zbożowy). W 1905 roku wybuchł strajk cieśli, w 1907 strajkowali pracownicy cukrowni, w 1908 – pracownicy fabryki mebli i młynów, a w 1911 roku robotnicy budowlani<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /><ref name=":7" /><ref name=":2" /><ref>{{Cytuj |autor=PSNC, Poznan Supercomputer and Networking Center |tytuł=Gazeta Szamotulska: niezależne pismo narodowe, społeczne i polityczne 1933.08.01 R.12 Nr88 |data=1933-08-01 |data dostępu=2016-09-06 |url=http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-content?id=248673}}</ref>

 

 

=== Dwudziestolecie międzywojenne ===

Szamotulanie aktywnie uczestniczyli w [[Powstanie wielkopolskie|powstaniu wielkopolskim]]. 28 grudnia 1918 roku miasto mieszkańcy sami odbili miasto z niemieckich rąk. Ponadto szamotulanie uczestniczyli w odbiciu poligonu w Biedrusku, jak również wyzwoleniu Sierakowa, Czarnkowa oraz Wronek<ref name=":1" /><ref name=":0" />.

 

 

=== II wojna światowa ===

7 września 1939 roku wojska niemieckie zajęły miasto. Od 13 września w mieście funkcjonował posterunek niemieckiej grupy operacyjnej [[Einsatzgruppe VI]] prowadzącej akcje eliminacyjne w ramach [[Intelligenzaktion]] oraz [[Operacja Tannenberg|operacji Tannenberg]]{{odn|Böhler|Mallmann|Matthäus|2009|s=56–57}}. W latach 1939–1941 polska ludność została niemal całkowicie wysiedlona z miejscowości w ramach czystek etnicznych w czasie tworzenia przez Niemców [[Kraj Warty|Kraju Warty]]. W zamian osiedlano Niemców w ramach akcji [[Heim ins Reich]]. Okupacja trwała do 27 stycznia 1945<ref name=":4" />. Przy ul. Powstańców Wielkopolskich w okresie powojennym ustawiono obelisk ku czci żołnierzy radzieckich poległych podczas wyzwalania ziemi szamotulskiej (w tym miejscu były groby 66 żołnierzy radzieckich)<ref>Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, {{ISBN|83-217-2709-3}}, s. 575.</ref>.

 

Przełom XIX i XX wieku to okres uprzemysłowienia miasta. W tym czasie powstało wiele zakładów przemysłowych – dwa młyny, olejarnia, cukrownia i meblarnia.

 

 

„Meblarnia braci Koerpel” została założona w 1897 roku. Po drugiej wojnie światowej zakład został upaństwowiony, działał najpierw jako Szamotulska Fabryka Mebli, a następnie jako spółka-córka Wielkopolskich Fabryk Mebli z siedzibą w [[Oborniki Wielkopolskie Miasto|Obornikach]]. Fabryka mebli pod koniec lat 80. zatrudniała około 450 osób, a ponad 80% produkcji stanowił eksport, głównie do [[Republika Federalna Niemiec (1949–1990)|Republiki Federalnej Niemiec]] i [[Szwecja|Szwecji]]. Spółka WFM od 1998 roku notowała straty, została wdrożona restrukturyzacja, której elementem była likwidacja szamotulskiej meblarni w wyniku czego pracę straciło około 120 osób. Po zamknięciu fabryki część terenów sprzedano, a w miejscu fabrycznych budynków powstał supermarket [[Tesco]]<ref name=":1" /><ref name=":13" /><ref name=":2" /><ref>{{Cytuj |autor=Magda Prętka |tytuł=Słów kilka o meblarni, która dawała pracę znacznej części społeczności |data=2011-09-20 |data dostępu=2016-09-10 |url=http://szamotuly.naszemiasto.pl/artykul/slow-kilka-o-meblarni-ktora-dawala-prace-znacznej-czesci,1087413,artgal,t,id,tm.html |język=pl}}</ref>.

 

== Kultura ==

[[Plik:Szamotuły, szopka bożonarodzeniowa na rynku.jpg|mały|Szamotuły, szopka bożonarodzeniowa na rynku zbudowana z drewnianych rzeźb stworzonych w trakcie szamotulskiego V pleneru rzeźbiarskiego Wielki Powrót Rzeźb 2015]]

W ramach Szamotulskiego Ośrodka Kultury działa 30 sekcji – muzycznych, tanecznych, sportowych czy fotograficznych. Ośrodek organizuje ponadto liczne koncerty, festyny, a także co roku (od 2011) roku wielki plener rzeźbiarski, który jest kontynuuje tradycje szamotulskich plenerów rzeźbiarskich z lat 70. Co roku impreza ma inny motyw przewodni, a rzeźby z niej ustawiane są w innej części miasta. W 2016 roku motywem przewodnim były bajki, a rzeźby zostały ustawione na skwerze [[Maksymilian Ciężki|Maksymiliana Ciężkiego]]. Z kolei w 2015 roku rzeźbiarze tworzyli figury do szopki bożonarodzeniowej, która stanęła na szamotulskim rynku. Szamotulski Ośrodek Kultury jest właścicielem Kina Halszka, bardzo popularnego w latach 60, 70 i 80. Lata 90 to okres powolnego zamierania kina, które z uwagi na brak odpowiednich finansów i popularność multipleksów nie wytrzymywało konkurencji. XXI wiek to czas powrotu widzów do kin studyjnych, w 2012 roku przeprowadzono duży remont w szamotulskim kinie, wręcz rewolucję. W kinie zamontowano projektor 3D, kino zyskało cyfrowy dźwięk i obraz. W 2013 roku wyremontowano klatkę schodową i górny hol oraz zainstalowano klimatyzację w sali kinowej, a dwa lata wcześniej salę kinową i hol wejściowy. Dzięki tym wszystkim zmiano „Halszka” znów tętni życiem. W 2012 roku od maja do grudnia kino odwiedziło 23 tysiące widzów. Podczas gdy w całym 2011 roku było to zaledwie 6,3 tys. osób. Z kolei od stycznia do maja 2013 roku było to 10 tys. widzów<ref>{{Cytuj |tytuł=Szamotulski Ośrodek Kultury – Instytucja Kultury |data dostępu=2016-09-11 |opublikowany=Szamotulski Ośrodek Kultury |url=http://szok.info.pl/ |język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł=Sekcje – Szamotulski Ośrodek Kultury |data dostępu=2016-09-11 |url=http://szok.info.pl/sekcje/ |język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor=Magda Prętka |tytuł=Plener rzeźbiarski w Szamotułach przeszedł do historii [DZIEŃ CZWARTY I PIĄTY] |data=2015-09-01 |data dostępu=2016-09-11 |url=http://szamotuly.naszemiasto.pl/artykul/plener-rzezbiarski-w-szamotulach-przeszedl-do-historii,3495527,artgal,t,id,tm.html |język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor=Magda Prętka |tytuł=Plener rzeźbiarski w Szamotułach dobiegł końca [ZDJĘCIA] |data=2016-08-29 |data dostępu=2016-09-11 |url=http://szamotuly.naszemiasto.pl/artykul/plener-rzezbiarski-w-szamotulach-dobiegl-konca-zdjecia,3840126,gal,t,id,tm.html |język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł=Wyborcza.pl |data dostępu=2016-09-11 |opublikowany=poznan.wyborcza.pl |url=http://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,36001,13776253,Male_kina_odzyskaly_blask__I_widzow.html?disableRedirects=true}}</ref><ref>{{Cytuj |autor=Magda Prętka |tytuł=Cyfrowe kino „Halszka” z roczkiem na karku! |data=2013-05-23 |data dostępu=2016-09-11 |url=http://szamotuly.naszemiasto.pl/artykul/cyfrowe-kino-halszka-z-roczkiem-na-karku,1868029,art,t,id,tm.html |język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor=Magda Prętka |tytuł=Szamotulskie kino objęte projektem ogólnopolskim „W małym kinie”! |data=2012-07-20 |data dostępu=2016-09-11 |url=http://szamotuly.naszemiasto.pl/artykul/szamotulskie-kino-objete-projektem-ogolnopolskim-w-malym,1483517,art,t,id,tm.html |język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor=Magda Prętka |tytuł=Z sentymentem o kinie „Halszka” |data=2012-02-09 |data dostępu=2016-09-11 |url=http://szamotuly.naszemiasto.pl/artykul/z-sentymentem-o-kinie-halszka,1273961,artgal,t,id,tm.html |język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł=Kino Halszka z 3D – Szamotulski Ośrodek Kultury |data=2012-05-16 |data dostępu=2016-09-11 |url=http://szok.info.pl/kino-halszka-z-3d/ |język=pl}}</ref>.

 

{{Powiat szamotulski}}

{{Powiat szamotulski (dawny)}}

{{Kontrola autorytatywna}}