Samuel Eilenberg: Różnice pomiędzy wersjami

|opis grafiki = FotografiaSamuel zEilenberg (1970)

|data urodzenia = [[30 września]] [[1913]]

|data śmierci = [[30 stycznia]] [[1998]]

|okres zatr1 =

|doktorat data = [[1936]]

|status pan = członek zagraniczny

'''Samuel Eilenberg''' (ur. [[30 września]] [[1913]] w [[Warszawa|Warszawie]], zm. [[30 stycznia]] [[1998]] w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]]) – polski i amerykański [[matematyka|matematyk]] żydowskiego pochodzenia, jeden z czołowych przedstawicieli [[warszawska szkoła matematyczna|warszawskiej szkoły matematycznej]], członek zagraniczny [[Polska Akademia Nauk|PAN]].

z obywatelstwa polskiego w 1948 roku i przyjął obywatelstwo USA.<ref>{{Cytuj |autor = Stefan Jackowski ''|tytuł = Samuel Eilenberg –- wielki matematyk z Warszawy'' [w:]|czasopismo = "Wiadomości Matematyczne" wyd.|data 2013= 2015|wolumin = 50 |numer = 1 |s = 21–43 |doi = 10.1-2314708/wm.v50i1.651 |dostęp=o}}</ref>. [[topologia|Topolog]], współtwórca [[teoria kategorii|teorii kategorii]], [[algebra homologiczna|algebry homologicznej]] (z [[Henry Cartan|Henrym Cartanem]])<ref name="EilAHom">{{Cytuj | autor = Henry Cartan and, Samuel Eilenberg, ''| tytuł = Homological Algebra'', | wydawca = [[Princeton University Press,]]| data = 1956 | seria= Princeton Mathematical Series, vol. 19| język = en}}</ref> &nbsp;i nowoczesnej (aksjomatycznej) [[topologia algebraiczna|topologii algebraicznej]] (z [[Norman Steenrod|Normanem Steenrodem]])<ref name="ESaxP">Samuel{{Cytuj Eilenberg|autor &= NormanS. Eilenberg, N. E. Steenrod, ''|tytuł = Axiomatic approachApproach to homologyHomology theory'',Theory Proc.|czasopismo Nat.= Acad.Proceedings Sci.of U.the S.National A.Academy 31,of Sciences |data = (1945). 117--120|wolumin = 31 |numer = 4 |s = 117–120 |doi = 10.1073/pnas.31.4.117 |pmid = 16578143 |pmc = PMC1078770|język = en}}</ref><ref name="ESaxM">{{Cytuj | autor = Samuel Eilenberg &, Norman E. Steenrod, ''| tytuł = Foundations of algebraic topology'', | wydawca = [[Princeton University Press]], Princeton,| Newdata Jersey,= 1952. xv+328| pp.język = en}}</ref>. Miał zasadniczy wpływ na rozwój i język matematyki [[XX wiek]]uwieku. Wniósł wkład do teorii automatów<ref name="EilAuto">{{Cytuj|autor = Samuel Eilenberg |tytuł = Automata, Languages and Machines |data = 1974-761976 |isbn = 0-12-234001-9 |miejsce = New York, |wydawca = Academic Press |oclc = 915666| język = en}}</ref>. Był pierwszym i przez dłuższy czas jedynym niefrancuskim uczestnikiem słynnej grupy matematyków, publikującej pod pseudonimem [[Nicolas Bourbaki]]. 17 maja 1991 został powołany na członka zagranicznego PAN. W W 1996 roku Eilenberg doznał udaru mózgu,po. Po kolejnym udarze 2 lata później zmarł w Nowym Jorku.

ZRazem nazwiskiemz Eilenberga[[Saunders związaneMac sąLane|Saundersem międzyMac innymiLanem]] pracował nad [[Przestrzeń topologiczna|przestrzeniami topologicznymi]], znanymi obecnie jako [[przestrzenie Eilenberga-McLane’aSaunders MacLane’a]]<ref name="EMsp">{{Cytuj |autor = Samuel Eilenberg &, Saunders MacMacLane Lane,|tytuł „Relations= betweenRelations homologyBetween Homology and homotopyHomotopy groupsGroups of spaces”,Spaces |czasopismo = The ''[[Annals of Mathematics]]'' '''46'''|data = (1945), 480–509|wolumin = 46 |numer = 3 |s = 480 |doi = 10.2307/1969165 |jstor= 1969165|dostęp=r|język = en}}</ref><ref name="WMsp2">{{Cytuj |autor = Samuel Eilenberg &, Saunders MacMacLane Lane,|tytuł „Relations= betweenRelations homologyBetween Homology and homotopyHomotopy groupsGroups of spacesSpaces. II”,II |czasopismo = The Annals of Mathematics '''51'''|data = (1950), 514–533|wolumin = 51 |numer = 3 |s = 514 |doi = 10.2307/1969365 |jstor= 1969365|dostęp=r|język = en}}</ref>,. Efekty innych jego prac to ścisła definicja homologii singularnej, [[ciągi spektralne Eilenberga-Moore'a]] (z [[John Coleman Moore|Johnem Moorem]]), twierdzenie o przeszkodach (metoda), [[Aksjomaty Eilenberga-Steenroda|aksjomatyka Eilenberga-Steenroda]] teorii homologicznych i kohomologicznych (z Normanem Steenrodem), wyniki z topologicznej teorii wymiaru, oraz z teorii węzłów.

* {{Cytuj |autor = Samuel Eilenberg &, Tudor Ganea, [http://links.jstor.org/sici?sici|tytuł =0003-486X%28195705%292%3A65%3A3%3C517%3AOTLCOA%3E2.0.CO%3B2-J ''On the Lusternik-Schnirelmann categoryCategory of abstractAbstract groups''],Groups |czasopismo = The ''Annals of Mathematics'', 2nd|data Ser.,= 1957 |wolumin = '''65''' (1957),|numer no.= 3, |s = 517 –|doi = 10.2307/1970062 |jstor= 1970062|dostęp=r|język = 518en}}

* {{Cytuj |autor = Samuel Eilenberg and, John C. Moore, ''|tytuł = Limits and spectral sequences'', |czasopismo = Topology '''1'''|data = (1962), |wolumin = 1 |numer = 1 |s = 1–23 |doi = 10.1016/0040-239383(62)90093-9 |dostęp=o|język = en}}