Czechosłowacko-polski konflikt o Śląsk Cieszyński: Różnice pomiędzy wersjami

Śląskie księstwo cieszyńskie utworzone zostało w dobie [[Polska w okresie rozbicia dzielnicowego|polskiego rozbicia dzielnicowego]] około 1290 roku rządzone było przez miejscową gałąź [[Piastowie cieszyńscy|Piastów]] do 1653 roku. W traktacie granicznym z 2 sierpnia 1297 pomiędzy [[Mieszko cieszyński|Mieszkiem cieszyńskim]] a biskupem ołomunieckim [[Dytryk z Hradce|Dytrykiem]] prawy brzeg [[Ostrawica|Ostrawicy]] został nazwany ''Polską'', a lewy ''Morawami'' i to zarówno przez księcia jak i biskupa<ref>Język mieszkańców Śląska Cieszyńskiego..., I. Panic, s. 35–36</ref><ref>{{Cytuj książkę|autor=Jarosław Malicki|tytuł=Nazwy miejscowe Śląska w języku czeskim|miejsce=Wrocław|data=2002|strony=68|wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego|isbn=83-229-2338-4}}</ref>. Już od 1327 roku było lennem [[Królestwo Czech|Królestwa Czech]], achoć jeszcze w XIV wieku w Czechach używano przymiotnika ''polski'' do określenia tych terenów,<ref>Język mieszkańców Śląska Cieszyńskiego..., I. Panic, s. 36</ref> w coraz mniejszym stopniu od XV wieku, choć przymiotnik ten utrwalił się w nazwach miejscowości jak np. [[Śląska Ostrawa|Polska Ostrawa]]. Od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez [[Habsburgowie|Habsburgów]] było aż do 1918 roku częścią [[Monarchia Habsburgów|monarchii Habsburgów]] (potocznie Austrii). Początkowo językiem urzędowym był [[łacina|język łaciński]], a od 1331 roku do połowy XV wieku w rosnącym stopniu [[język niemiecki]], który został od drugiej połowy XV wieku w większości wyparty przez [[język czeski]]. Na Śląsku język czeski szczególnie sprawdził się jako język urzędowy w polskim otoczeniu językowym. Na Śląsku Cieszyńskim utrzymywał się po [[Bitwa na Białej Górze|bitwie pod Białą Górą]] nawet dłużej niż we właściwych Czechach, aż do XIX wieku<ref>{{cytuj książkę|autor=Zbigniew Greń|tytuł=Śląsk Cieszyński. Dziedzictwo językowe|wydawca=Towarzystwo Naukowe Warszawskie. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk|miejsce=Warszawa|rok=2000|strony=32-33|isbn=83-86619-09-0}}</ref>. W XVIII wieku władze państwa Habsburgów ponownie wprowadzały język niemiecki na większą skalę w obieg urzędowy, ale też zaczęły posiłkować się językiem polskim, którego znajomości wymagano od urzędników w dobie powstań chłopskich w 1766 roku<ref>{{cytuj książkę | imię = Robert | nazwisko = Mrózek | tytuł = Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego| rozdział=Z dziejów Śląska Cieszyńskiego| wydawca = [[Uniwersytet Śląski w Katowicach]]| miejsce = Katowice| rok = 1984| strony=10| isbn = 82-00-00622-2}}</ref>.

Rozróżnienie osadnictwa ludności czeskiej od polskiej w średniowieczu na podstawie analizy [[Toponimia|toponimii]] jest z racji zachodniosłowiańskiego pokrewieństwa trudne, aczkolwiek zagadnienie to budziło od dawna zainteresowanie czeskich i polskich badaczy<ref>{{cytuj książkę | imię = Robert | nazwisko = Mrózek | tytuł = Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego| rozdział=Polsko-czesko-słowackie stosunki nazewnicze| wydawca = [[Uniwersytet Śląski w Katowicach]]| miejsce = Katowice| rok = 1984| strony=263-274| isbn = 82-00-00622-2}}</ref>. Do najłatwiejszych w rozróżnieniu w zachowanych źródłach cech fonetycznych należały [[Samogłoska nosowa|samogłoski nosowe]], których typowo czeski brak potwierdzony jest do XV wieku tylko w dwóch toponimach, mianowicie pierwszej i jednorazowej wzmiance [[Dąbrowa|Dąbrowy]] w postaci ''Dubrowa'' (1229)<ref group=uwaga name=dubrowa>W 1268 odnotowanej formie z nosówką jako ''Dambrowa''</ref>, i w nazwie ''Bludowicze'' dla [[Błędowice|Błędowic]]<ref group=uwaga name=bluda>Jej założenie przypisuje się czeskiemu rycerzowi Bluda z Jiczyna; nazwa z czasem uległa polskiej adaptacji fonetycznej (''Blandowicze'', ''Blendowicze'', ''Blendowice'')</ref><ref>R. Mrózek, Nazwy miejscowe..., 1984, s. 306.</ref>. Takie i inne cechy, jak występująca od XIII wieku i XIV wieku [[spirantyzacja]] g ≥ h, posłużyły również lingwistom do rozgraniczenia miejscowej polskiej [[Gwara cieszyńska|gwary cieszyńskiej]] i czeskich [[Gwary laskie|gwar laskich]]<ref group=uwaga name=gwary>Choć oczywiście są one bardziej do siebie podobne niż języki standardowe, wykazują cechy przejściowe i współdzielą słownictwo.</ref>. Zdaniem [[Idzi Panic|Idziego Panica]] osadnictwo etnicznie czeskie rozpoczęło się najwcześniej pod koniec średniowiecza, kiedy na Śląsku Cieszyńskim pojawili się pierwsi przedstawiciele szlachty czeskiej, którzy mogli zagospodarowywać niezaludnione jeszcze obszary osadnikami z własnych własności w głębi Moraw lub Czech, szczególnie w wyodrębnionym z Księstwa Cieszyńskiego frydeckim państwie stanowym i w okolicach Polskiej Ostrawy<ref>Język mieszkańców Śląska Cieszyńskiego..., I. Panic, s. 220</ref>.

Miejscowe dokumenty w języku czeskim przesiane były regionalizmami, a teksty ludowe, sporządzone przez autorów starających się w nim pisać, ale w zasadzie nie znających go, można uznać za teksty polskie (np. dokument ślusarza frysztackiego z 1589)<ref>Z. Greń, Śląsk..., 2000, 51</ref>. XVII-wieczne raporty z [[wizytacja|wizytacji biskupich]] z [[Wrocław]]ia odbytych po okresie [[Reformacja|reformacji]] wykazują między parafiami granicę językową niepokrywającą się z granicami dekanatów, a podobną w swoim przebiegu do późniejszego w XIX wieku (największą różnicą było stosowanie [[język morawski|języka morawskiego]] w [[Parafia św. Michała Archanioła w Trzycieżu|parafii w Trzycieżu]])<ref name="panic2011">{{cytuj książkę | inni = [[Idzi Panic]] (redakcja)| tytuł = Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528–1653)| wydawca = Starostwo Powiatowe w Cieszynie| miejsce = Cieszyn| rok = 2011| strony=191| isbn = 978-83-926929-5-9}}</ref><ref>[http://tinypic.com/view.php?pic=dylnxh&s=7 Zasięg mowy polskiej na Śląsku około połowy XVII wieku. Opracował Tadeusz Ładogórski w: Historia Śląska pod redakcją Karola Maleczyńskiego, Wrocław 1966, Tom 1, cz. 3.]</ref>. Rozpoznanie sytuacji językowej dla wizytatorów było wówczas o tyle ważne, gdyż chcieli jak najskuteczniej przeprowadzić kontrreformację. Nastąpił wówczas szczególnie wśród ludności polskojęzycznej wyraźny podział na katolików i ewangelików, a tożsamość religijna stała się przez długi czas ważniejsza od tożsamości etnicznej, co doprowadziło do ograniczenia wzajemnych kontaktów między oboma społecznościami<ref name=palka125>{{cytuj|odn=tak|autor=E. Pałka|tytuł=Śląski Kościół Ewangelicki Augsburskiego Wyznania na Zaolziu. Od polskiej organizacji religijnej do Kościoła czeskiego|wydawca=Wydawnictwo [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]]|miejsce=[[Wrocław]]|data=2007|s=125-126|issn=0239-6661}}</ref>. W 1790 na Śląsku Cieszyńskim mieszkało 86 108 katolików (70,72%) i 35 334 protestantów (29,02%)<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Morys-Twarowski| imię = Michael| tytuł = Z dziejów kontrreformacji na Śląsku Cieszyńskim albo jak Suchankowie z Brzezówki w XVII i XVIII wieku wiarę zmieniali| url = https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/16022/Morys-Twarowski%2c%20Z%20dziej%c3%b3w%20kontrreformacji.pdf?sequence=1&isAllowed=y | czasopismo = Časopis Historica. Revue pro historii a příbuzné vědy| adres czasopisma = http://katedry.osu.cz/khi/historica/index.html| wolumin = 2018| strony = 84| rok = 2018| issn = 1803-7550| data dostępu = 2019-02-02}}</ref>. W 1800 73% mieszkańców Śląska Cieszyńskiego była zaliczana do polskiej grupy narodowej<ref name=mmt>{{Cytuj książkę|autor=Michael Morys-Twarowski|tytuł=Śląsk Cieszyński – fałszywe pogranicze?|strony=78|url=https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/5975/Morys-Twarowski,%20%20l%20sk%20Cieszy%20ski%20pogranicze.pdf?sequence=1}}</ref>, która przed masowym wykształceniem się tożsamości narodowościowych określana była terminem [[Wasserpolen|Wasserpolaken]]<ref>[[:Plik:Ethnographische Karte der Oesterreichischen Monarchie von Carl Freiherr von Czoernig 1855 Blatt B-Ost Schlesien.jpg|Ethnographische Karte der Österreichischen Monarchie von Carl Freiherr von Czörnig]]</ref> i była narodowo indyferentna<ref name=palka125/>. Niemcy choć obecni od średniowiecza<ref name="mrózek">{{cytuj książkę | imię = Robert | nazwisko = Mrózek | tytuł = Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego| rozdział=Nazwy obce na tle polsko-niemieckich stosunków nazewniczych| wydawca = [[Uniwersytet Śląski w Katowicach]]| miejsce = Katowice| rok = 1984| strony=263-274| isbn = 82-00-00622-2}}</ref>, do XVII wieku ulegli w większości asymilacji i byli w zdecydowanej mniejszości<ref name=mmt/>. Dominowali jedynie w [[Bielsko-bialska wyspa językowa|bielskiej wyspie językowej]]. Kultura niemiecka zdobyła pod koniec XVIII wieku dominującą rolę również w Cieszynie, w okresie reform [[Maria Teresa Habsburg|Marii Teresy Habsburg]] i jej syna [[Józef II Habsburg|Józefa II]]. Od tej pory dobrze zintegrowana z niemiecką była również społeczność żydowska, która zaczęła powoli powiększać się po wydaniu patentu tolerancyjnego w 1713<ref>[http://www.cieszyn.pl/?p=categoriesShow&iCategory=2291 Zarys historii Żydów w Cieszynie]</ref>. Czesi (Morawianie, Lasi) pod względem etnicznym dominowali w zachodniej części regionu, przede wszystkim w [[frydeckie państwo stanowe|frydeckim państwie stanowym]]. Pod względem wyznaniowym pozostali katolikami.