Opole: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Fauna: ort. |
|||
Linia 16:
|stanowisko zarządzającego = prezydent
|zarządzający = [[Arkadiusz Wiśniewski (samorządowiec)|Arkadiusz Wiśniewski]]
|powierzchnia = 148,99<ref>{{Cytuj |url = http://www.opole.pl/radni-poparli-projekt-poszerzenia-granic-opola/ |tytuł = Radni poparli projekt poszerzenia granic Opola |opublikowany = opole.pl |data dostępu = 2018-02-27}}</ref>
|wysokość = 151–187
|rok = 31.12.2019
Linia 81:
|-2.4|2.8|39
|float=left
|source=Climate-data<ref name=climatedata>{{cytuj stronę |url = https://pl.climate-data.org/europa/polska/opole-voivodeship/opole-1332/ |tytuł = Klimat: Opole |data dostępu = 2020-03-29}}</ref>
}}
Opole znajduje się w strefie [[Klimat umiarkowany|klimatu umiarkowanego]] przejściowego. Według uaktualnionej klasyfikacji Köppena-Geigera miasto leży w strefie ''Cfb'' – klimatu oceanicznego.
Linia 175:
|Year_Hum= 77.5
|source =<ref>{{cytuj stronę
|accessdate = 2020-03-29
}}
Linia 268:
[[Gród]] i [[podgrodzie]] w miejscu Opola istniały już w IX wieku. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 845 roku z noty anonimowego [[Geograf Bawarski|Geografa Bawarskiego]] ''Descriptio civitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii'', spisanej dla [[Ludwik II Niemiecki|Ludwika II Niemieckiego]]. Teren ten był ośrodkiem plemienia [[Opolanie (plemię)|Opolan]]<ref name="dziewulski">{{Cytuj |autor = [[Władysław Dziewulski (historyk)|Władysław Dziewulski]] |tytuł = Opole. Monografia miasta |data = 1975 |miejsce = Opole |wydawca = [[Instytut Śląski w Opolu]]}}</ref>.
Pod koniec IX wieku terytorium Opolan weszło w skład [[Państwo wielkomorawskie|Państwa wielkomorawskiego]], a później znalazło się w orbicie wpływów politycznych państwa czeskiego. W 990 [[Śląsk]], wraz z Opolem, został przyłączony do Polski przez [[Mieszko I|Mieszka I]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.opole.pl/miasto/artykuly/10082-34624-Article-Kalendarium#paragraph3344 |tytuł = Opole 2.0 |autor = Javatech |data = 2009-07-30 |opublikowany = Urzad Miasta Opola |data dostępu = 2012-10-18}}</ref>. W wyniku [[Najazd Brzetysława|Najazdu Brzetysława]] na [[Monarchia wczesnopiastowska|monarchię wczesnopiastowską]] w 1039<ref name="Manteuffel173">{{cytuj książkę |nazwisko = Manteuffel (red.) |imię = Tadeusz |tytuł = Polska pierwszych Piastów |wydawca = Wiedza Powszechna |miejsce = Warszawa |rok = 1970 |strony = 173 |isbn =}}</ref> Opole trafiło na 11 lat pod panowanie czeskie. Od 1040 [[Kazimierz I Odnowiciel]] próbował zbrojnie wyzwolić zagarnięty przez Czechów Śląsk. Ostatecznie zajął go w 1050<ref>{{Cytuj |tytuł = Kazimierz I Odnowiciel |data dostępu = 2020-03-30 |opublikowany = www.zamki.name |url = http://www.zamki.name/kraje/polska/kazimierz1.php}}</ref>. Śląsk wraz z Opolem pozostał przy Polsce, a Kazimierz Odnowiciel zobowiązał się płacić Czechom coroczny trybut w wysokości 500 grzywien srebra i 30 grzywien złota.
Na mocy [[Ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego|testamentu]] [[Bolesław III Krzywousty|Bolesława III Krzywoustego]] w 1138 Śląsk został przyznany jako dziedziczna dzielnica najstarszemu synowi księcia, [[Władysław II Wygnaniec|Władysławowi II Wygnańcowi]], który dał początek linii [[Piastowie śląscy|Piastów śląskich]]<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Dworsatschek |imię = Mariusz |tytuł = Władysław II Wygnaniec |rok = 2009 |wydawca = Universitas |miejsce = Kraków |strony = |isbn = 978-83-242-0814-2 |seria = Władcy polscy}}</ref>. W 1179 Śląsk podzielony został na 3 dzielnice, m.in. wyodrębnione zostało [[księstwo opolskie]], którego pierwszym władcą został książę [[Jarosław opolski]]<ref name="dziewulski" /><ref>''Dolny Śląsk''. Pod redakcją W. Wrzesińskiego, Wrocław 2006, s. 57–58.</ref>. W latach 1211–1230 w Opolu rządy sprawował [[Kazimierz I opolski]], który jako pierwszy zatytułował się [[Książęta opolscy|księciem opolskim]].
Syn Kazimierza, [[Mieszko II Otyły]] przed 1217 uzyskał dla Opola [[Lokacja (historia)|lokację miasta]] na [[Najstarsze lokacje miast w Polsce na prawie niemieckim|prawie niemieckim]]. W 1228 Kazimierz I opolski rozpoczął w miejscu grodu rozpoczął budowę murowanego [[Zamek Piastowski w Opolu|zamku]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Według archeologów Wieża Piastowska jest młodsza, niż sądzono |data dostępu = 2020-03-30 |opublikowany = Nauka w Polsce |url = http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C400014%2Cwedlug-archeologow-wieza-piastowska-jest-mlodsza-niz-sadzono.html |język = pl}}</ref>. W XIII wieku zamek był rozbudowywany przez [[Piastowie opolscy|Piastów opolskich]], w szczególności przez [[Bolko I opolski|Bolka I opolskiego]] w latach 1273–1289. W tym czasie powstało [[palatium]], a w połowie XIV wieku wzniesiono zachowaną do dzisiaj [[Wieża Piastowska w Opolu|Wieżę Piastowską]]<ref>{{Cytuj |autor = Urszula Zajączkowska |tytuł = Zamek piastowski w 1903 |data = 2002-05-19 |data dostępu = 2020-03-30 |opublikowany = Nowa Trybuna Opolska |url = https://nto.pl/zamek-piastowski-w-1903/ar/3956321 |język = pl}}</ref>.
Linia 281:
[[Plik:Oppeln 1535.jpg|mały|235px|Najstarszy znany widok ogólny miasta Opola, widok z południowego wschodu (1535 r.) '' „Historyczne Widoki z czterech stuleci” [[Wilhelm Gottlieb Korn]] (oryginalny obraz znajduje się w Bibliotece [[Uniwersytet w Würzburgu|Uniwersyteckiej w Würzburgu]])'' (Niemcy)]]
[[Plik:Mury miejskie 39675 Fotopolska-Eu.jpg|mały|lewo|Zarys Opola z XVII wieku]]
W 1474 nastąpiło oblężenie Opola przez wojska polskiego króla [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza IV Jagiellończyka]], za poparcie udzielone przez [[Mikołaj I opolski|Mikołaja I opolskiego]] królowi węgierskiemu [[Maciej Korwin|Maciejowi Korwinowi]]<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Kwestia Śląska w polityce Jagiellonów |data = |data dostępu = 2020-06-12 |opublikowany = Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej |url = http://edus.ibrbs.pl/kwestia-slaska-w-polityce-jagiellonow/}}</ref>. W czasach [[Księstwo opolsko-raciborskie|księstwa opolsko-raciborskiego]] Opole wraz z [[Racibórz|Raciborzem]], [[Prudnik]]iem, [[Gliwice|Gliwicami]], [[Żory|Żorami]] i [[Koźle (Kędzierzyn-Koźle)|Koźlem]] było własnością króla Czech<ref>{{Cytuj |autor = [[Jan Kwak]] |tytuł = Miasta księstwa opolsko-raciborskiego w XVI-XVIII wieku |data = 1977 |miejsce = Opole |wydawca = Instytut Śląski |s = 68–70}}</ref>. Wraz ze Śląskiem w 1526 Opole trafiło pod panowanie [[Monarchia Habsburgów|Monarchii Habsburgów]]. Po śmierci ostatniego Piasta opolskiego [[Jan II Dobry (książę opolski)|Jana II Dobrego]] w 1532 król czeski [[Ferdynand I Habsburg]] oddał Opolszczyznę na 20 lat we władanie [[Hohenzollernowie|Hohenzollernom]] z linii [[ansbach]]skiej, a następnie księstwo przeszło pod bezpośrednie rządy habsburskie. W 1552 królowa węgierska [[Izabela Jagiellonka]] (córka króla polskiego [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I Starego]] i [[Bona Sforza|Bony Sforzy]]) została nową władczynią Opola, jako [[Lenno|lenniczka]] cesarza Ferdynanda I Habsburga.
W 1565 z Opola została wypędzona ludność [[Żydzi|żydowska]]<ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Cmentarz żydowski w Opolu Jewish cemetery in Opole |data dostępu = 2020-03-30 |opublikowany = cmentarze-zydowskie.pl |url = http://cmentarze-zydowskie.pl/opole.htm}}</ref>. W 1600 w wyniku wielkiej powodzi Odra przeniosła swój nurt na zachodni brzeg [[Wyspa Pasieka|Pasieki]]. 28 sierpnia 1615 pożar zniszczył dużą część miasta<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Kto winien najstraszniejszego pożaru? |data = |data dostępu = 2020-03-30 |opublikowany = opole.wyborcza.pl |url = https://opole.wyborcza.pl/opole/1,35086,4534487.html?disableRedirects=true}}</ref>. Opole w 1632 zostało zdobyte przez oddziały [[Saksonia|saskie]] i [[Szwecja|szwedzkie]]. Okupacja trwała 2 lata i kosztowała miasto blisko 10 tys. [[floren]]ów. W 1645 wraz z całym [[Księstwo opolsko-raciborskie|księstwem opolsko-raciborskim]] przeszło, tytułem zastawu, we władanie polskiej dynastii [[Wazowie|Wazów]].
Linia 319:
W 1920 w mieście z inicjatywy [[Szymon Koszyk|Szymona Koszyka]] powstało [[Towarzystwo Skautów Opolskich]], które podporządkowało się wkrótce [[Związek Harcerstwa Polskiego w Niemczech|Związkowi Harcerstwa Polskiego w Niemczech]]. W 33 regionalnych kołach m.in. w [[Grudzice|Grudzicach]], [[Gosławice (Opole)|Gosławicach]], [[Szczedrzyk]]u organizacja skupiała kilkuset członków. Działała do 1939<ref>Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982, s. 566, hasło „Towarzystwo Skautów Opolskich”.</ref>. W związku z przygotowaniami do [[Plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscytu górnośląskiego]] do Opola przybyła [[Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku|Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa]] w składzie: gen. [[Henri Le Rond]] (przewodniczący), płk [[Harold Percival]] i gen. [[Andreo de Marinis]]. Od 1 kwietnia 1920 do 1922 roku w budynku Banku Rolników przy dzisiejszej ul. Książąt Opolskich działał [[Konsulat RP w Opolu|Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej]]. 25 kwietnia 1920 odbyła się wielka manifestacja ludności polskiej na [[Zaodrze|Zaodrzu]] przeciw antypolskiej działalności administracji i policji niemieckiej, w której ludność domagała się rozwiązania [[Sicherheitspolizei|Sipo]]. Demonstracja została spacyfikowana przez niemieckie bojówki. 28 kwietnia do Opola przybył [[Wojciech Korfanty]] co spowodowało kolejne antypolskie rozruchy w mieście. Niemieckie bojówki zerwały godło państwowe z gmachu konsulatu RP, zaatakowały drukarnię „Gazety Opolskiej”. Do akcji weszły francuskie wojska, które ochroniły przed zniszczeniem siedzibę założonego przez Bronisława Koraszewskiego opolskiego oddziału Banku Ludowego<ref name="Opolu 1982">„Encyklopedia powstań śląskich”, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982, s. 356, hasło „Opole”.</ref>.
Podczas plebiscytu na Górnym Śląsku w 1921 w Opolu za przyłączeniem do [[II Rzeczpospolita|Polski]] głosowało 1098 osób, a za pozostaniem w Niemczech – 20816. Wśród głosujących było 25% tzw. emigrantów plebiscytowych (ściągniętych na tereny plebiscytowe w celu podniesienia końcowego rezultatu<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Borowicz |imię = Dorota |tytuł = Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II Wojny Światowej |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego |miejsce = Wrocław |rok = 2004 |strony = 39 |isbn = 83-229-2569-7}}</ref>; wniosek o prawo głosu dla emigrantów złożyła Polska, ale w praktyce znaczna większość z nich głosowała na Niemcy). Walki [[III powstanie śląskie|III powstania śląskiego]] nie toczyły się w okolicy miasta. Po decyzji [[Rada Ambasadorów|Rady Ambasadorów]] i podziale obszaru plebiscytowego Opole pozostało w granicach [[Republika Weimarska|Rzeszy Niemieckiej]]. W 1922 do miasta wróciła administracja niemiecka i garnizon wojskowy. Opole zostało siedzibą władz rejencji i zarazem [[Górny Śląsk (prowincja)|prowincji górnośląskiej]] (do 1938 roku). W latach 1923–1933 obowiązki [[Landrat (Prusy)|landrata]] pełni [[Michael von Matuschka|Michael Graf von Matuschka]] – ostatni nienazistowski starosta Opola, oskarżony później o udział w zamachu na [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Przywrócili pamięć o niezwykłym Niemcu |data dostępu = 2020-06-12 |opublikowany = Panorama Opolska |url = http://panoramaopolska.pl/artykul/opolszczyzna/116,przywrocili-pamiec-o-niezwyklym-niemcu}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Świadek tamtego Śląska |data = 2009-04-28 |data dostępu = 2020-06-12 |opublikowany = www.tygodnikpowszechny.pl |url = https://www.tygodnikpowszechny.pl/swiadek-tamtego-slaska-135534 |język = pl}}</ref>.
W 1928 zburzono Zamek Piastowski na Pasiece. Wskutek emigracji do [[Palestyna|Palestyny]] społeczność żydowska w Opolu liczyła jedynie 430 osób (w 1922 mieszkało w mieście około tysiąca Żydów)<ref name=":1" />. 28 kwietnia 1929 do Opola po raz pierwszy przyjechał polski teatr (''Teatr Polski z Katowic''). W sali ratusza wystawił operę [[Stanisław Moniuszko|Stanisława Moniuszki]] ''[[Halka (opera)|Halka]]''. Po przedstawieniu aktorzy zostali pobici przez niemiecką bojówkę<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Osmańczyk |imię = Edmund |autor link = Edmund Osmańczyk |tytuł = Wisła i Kraków to Rodło |wydawca = Nasza Księgarnia |miejsce = Warszawa |rok = 1985 |isbn = 83-10-08675-X}}</ref><ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Simonides |imię = Dorota |autor link = Dorota Simonides |nazwisko2 = Zaremba |imię2 = Jan |tytuł = Śląskie miscellanea: literatura-folklor |rok = 2006 |strony = 82 |rozdział = …napad na artystów Teatru Polskiego z Katowic w Opolu 28 kwietnia 1929, kiedy to grupy narodowych socjalistów i konserwatywnego Stahlhelmu zaatakowały i dotkliwie pobiły, po odbytym przedstawieniu, zmierzających na dworzec artystów polskich.}}</ref><ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Lehr |imię = Helena |nazwisko2 = Osmańczyk |imię2 = Edmund |autor link2 = Edmund Osmańczyk |tytuł = Polacy spod znaku Rodła |wydawca = MON |rok = 1972}}</ref><ref>Tablica pamiątkowa na budynku: ''W Sali Teatralnej opolskiego Ratusza 28 kwietnia 1929 r. Teatr Polski w Katowicach wystawił operę St. Moniuszki ''Halka''. Po przedstawieniu przy ul. Krakowskiej, przed dworcem i w tunelu dworcowym nacjonalistyczne bojówki niemieckie zmasakrowały aktorów opery i baletu z Katowic przy milczącej aprobacie policji. Tablicę tę odsłonięto w Międzynarodowym Dniu Teatru w kwietniu 1967 roku. Towarzystwo Przyjaciół Opola''.</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = http://opole.naszemiasto.pl/artykul/aktorzy-pobici-trudno-uwierzyc,2514074,art,t,id,tm.html |tytuł = Aktorzy pobici? Trudno uwierzyć |autor = Teraz Opole |nazwisko2 = Janowski |imię2 = Artur |data = 2011-02-11 |opublikowany = Pro Media sp. z o.o. w Opolu |język = pl |data dostępu = 2012-10-18}}</ref>.
W 1931 do Opola przeniesiony został z [[Bytom]]ia [[Urząd konsularny|Konsulat]] Generalny Rzeczypospolitej Polskiej, zlokalizowany w budynku przy dzisiejszej ul. Konsularnej. W 1936 w obszar Opola włączone zostały [[Szczepanowice (Opole)|Szczepanowice]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://silesia.arcaion.pl/wojewodztwo-opolskie/szczepanowice/szczepanowice-zarys-dziejow-miejscowosci/ |tytuł = Szczepanowice – zarys dziejów miejscowości |autor = Henryk Niestrój |opublikowany = Arcaion |język = pl |data dostępu = 2014-09-23}}</ref> i [[Półwieś (Opole)|Półwieś]].
Podczas [[Noc kryształowa|nocy kryształowej]] z 9 na 10 listopada 1938, bojówki [[Narodowy socjalizm|hitlerowskie]] zmusiły rabina [[Nowa Synagoga w Opolu|Nowej Synagogi]] przy Hafenstrasse (dzisiejszej ul. Piastowskiej) Hansa Hirschberga do rozlania benzyny wewnątrz świątyni i podpalenia jej. W tym czasie straż pożarna pilnowała, aby ogień nie przeniósł się na sąsiednie budynki. Równocześnie żołnierze [[Sturmabteilung]] otoczyli synagogę kordonem, uniemożliwiając wszelkie próby jej ugaszenia<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Listopadowa noc wstydu prudniczan |data = |data dostępu = 2020-03-30 |opublikowany = Tygodnik Prudnicki |url = http://www.tygodnikprudnicki.pl/tygodnik-arty-1956-listopadowa_noc_wstydu_prudniczan.html}}</ref>. Zniszczono także 13 żydowskich sklepów, a ich rodziny pobito, po czym nałożono na nich karne kontrybucje. Rozpoczęła się emigracja pozostałej ludności żydowskiej z miasta (głównie do [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]]).
Linia 332:
W 1939 Opole stało się miejscem koncentracji sił [[10 Armia (III Rzesza)|10 Armii Niemieckiej]] i kwatery jej dowództwa. Nastąpiło aresztowanie aktywistów [[Związek Polaków w Niemczech|Związku Polaków w Niemczech]] i transporty aresztowanych Polaków z Dworca Głównego do [[Obóz koncentracyjny|obozów koncentracyjnych]] [[Buchenwald (KL)|Buchenwald]] i [[Ravensbrück]]. W latach 1939–1945 w Opolu funkcjonowały [[Obóz pracy|obozy pracy przymusowej]] i oddziały robocze jeńców wojennych. Liczba mieszkańców wzrosła do ok. 60 tysięcy wskutek napływu migrujących ludzi z bombardowanych rejonów [[III Rzesza|III Rzeszy]]. Od 1942 do 1943 Żydzi z Opola i okolic, którzy nie zdążyli wyemigrować przed wojną, zostali deportowani do [[Terezin]]a (''KL Theresienstadt'') oraz [[Auschwitz-Birkenau|Brzezinki]] (''KL Birkenau'')<ref name=":1" />.
W 1944 Opole ogłoszone zostało miastem-[[Twierdza|twierdzą]] (niem. ''Festung Oppeln'') w związku z krytyczną sytuacją [[Wehrmacht]]u na [[Front wschodni (II wojna światowa)|froncie wschodnim]] i przygotowaniami do obrony na linii Odry. Dowódcą twierdzy został hrabia von Pfeil. 18 grudnia nastąpiło bombardowanie miasta przez lotnictwo amerykańskie. Celem był [[Opole Główne|dworzec główny]] (bomby spadły na pola Zaodrza) oraz mosty. Przeprawy nad Odrą ocalały, bomby spadły na budynki na dzisiejszym placu Józefa Piłsudskiego, budynek sądu oraz hotel przy dzisiejszej ulicy Marii Konopnickiej, w którym odbywało się [[Przyjęcie weselne|wesele]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://opole.wyborcza.pl/opole/1,88318,12489873,Amerykanskie_bombowce_nad_slaskimi_rafineriami.html |tytuł = Amerykańskie bombowce nad śląskimi rafineriami |nazwisko = Stecki |imię = Krzysztof |data = 2012-09-15 |opublikowany = Gazeta Wyborcza Opole |język = pl |data dostępu = 2012-10-18}}</ref>.
17 stycznia 1945 komunikaty nadawane w opolskim radiu nakazały ewakuacji kobiet, dzieci i chorych. Trzy dni później wydany został nakaz ewakuacji dla wszystkich mieszkańców. Z dzisiejszego placu Mikołaja Kopernika autobusami odwożono ich na dworzec w Groszowicach, skąd pociągami uciekali w stronę [[Kłodzko|Kłodzka]]. Pieszo ewakuowano w tę samą stronę więźniów oraz robotników przymusowych z 26 istniejących obozów pracy. W ciągu 4 dni miasto opuściło 58 tys. osób. 21 lub 22 stycznia generał von Pfeil, wobec niemożności utrzymania Opola, popełnił samobójstwo. Dowództwo nad załogą ''Festung Oppeln'', liczącą jedynie 10 tys. obrońców (w tym oddział polskich [[Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa|granatowych policjantów]], wycofujących się z [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnego Gubernatorstwa]]), przejął generał Fritz Gräser. Anulował on rozkaz obrony miasta do ostatniego żołnierza i nakazał wycofać się za Odrę, na nową linię obrony<ref>{{Cytuj stronę |url = http://opole.wyborcza.pl/opole/1,35086,1882372.html |tytuł = Ostatnie chwile Festung Oppeln |nazwisko = Frelich |imię = Leszek |nazwisko2 = Wodecka-Lasota |imię2 = Dorota |data = 2004-01-23 |opublikowany = Gazeta Wyborcza Opole |język = pl |data dostępu = 2011-01-25}}</ref>.
24 stycznia 1945 oddziały 6 Korpusu Pancernego Gwardii 3 Armii Pancernej Gwardii, 15 Dywizji Piechoty Gwardii i 118 Dywizji Piechoty 34 Korpusu Piechoty Gwardii 5 Armii Gwardii oraz 120 Dywizji Piechoty 21 Armii ze składu [[1 Front Ukraiński|1 Frontu Ukraińskiego]] Armii Czerwonej zdobyły prawy brzeg Opola. Podczas walk zginęło 218 żołnierzy radzieckich<ref>Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ''Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945''. Sport i Turystyka 1988, {{ISBN|83-217-2709-3}}, s. 296.</ref>. Dochodziło do gwałtów i mordów, głównie na terenach dzisiejszych przedmieść (w prawobrzeżnej części miasta pozostało zaledwie 300–600 mieszkańców)<ref>{{Cytuj stronę |url = http://opole.wyborcza.pl/opole/1,35086,8999895,I_nadeszli_barbarzyncy__REPORTAZ_.html |tytuł = I nadeszli barbarzyńcy |nazwisko = Wodecka |imię = Dorota |data = 2011-01-25 |praca = Gazeta Wyborcza |język = pl |data dostępu = 2011-01-25}}</ref>. 13 lutego w podopolskich wsiach (m.in. [[Kolonia Gosławicka]], obecnie dzielnica Opola) rozpoczęła się deportacja miejscowej ludności do obozów pracy w Związku Radzieckim<ref>[http://www.ngopole.pl/2015/06/07/czerwony-swit-1945-r-walki-sowiecko-niemieckie-na-slasku-opolskim-i-ich-ofiary/#more-73747. Czerwony świt 1945 r. Walki sowiecko-niemieckie na Śląsku Opolskim* i ich ofiary] Niezależna Gazeta Obywatelska nie tylko w Opolu.</ref>. Lewobrzeżna część Opola została ''obszarem umocnionym'' pod dowództwem mjra Matthiasa Wensauera. Niemcom udało się utrzymać tę pozycję do marca.
=== Polska Ludowa ===
Linia 345:
[[Plik:Skutki wybuchu w auli WSP w Opolu 6 X 1971.JPG|mały|Skutki wybuchu w auli WSP 6 października 1971]]
[[Plik:Cementownia Odra 996624 Fotopolska-Eu.jpg|mały|lewo|Cementownia „Odra” (1951)]]
Radziecka komendantura wojenna przekazała władzę polskiej administracji. Do Opola przybyły pierwsze transporty przymusowych polskich wysiedleńców zza [[Bug]]a<ref>{{Cytuj stronę |url = http://wiadomosci.gazeta.pl/kraj/1,34309,2680708.html |tytuł = Kresowiacy. Mija 60 lat od ich przyjazdu do Opola |autor = las |data = 2005-04-28 |opublikowany = Gazeta Wyborcza |język = pl |data dostępu = 2009-06-08}}</ref>. Rozpoczęło działalność Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika. Opole po raz kolejny zmieniło przynależność państwową razem z zachodnim Śląskiem. Po 610 latach przynależności do państw [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego]] i postcesarskich, ponownie zostało włączone w granice państwa polskiego.
6 kwietnia 1945 [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego]] utworzyło Centralne Obozy Pracy. Obozy MBP nr 146, 147 i 148, powstałe w Opolu miał status obozów przejściowych, następnie zostały przekształcone w obozy pracy. Przetrzymywano w nich [[Ślązacy|Ślązaków]] i [[Niemcy|Niemców]] oraz byłych członków [[Schutzstaffel|SS]]. Do obozu trafiali także powracający do Polski żołnierze [[Polskie Siły Zbrojne w ZSRR (1941–1942)|armii Andersa]], którzy wstąpili do niej po dezercji z [[Wehrmacht]]u, do którego wcielono ich wcześniej w ramach ''[[Volkslista|volkslisty]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Okupacja w imię sojuszu. Armia sowiecka w Polsce 1944-1956 (fragmenty) |czasopismo = forumemjot |data = 2012-05-09 |data dostępu = 2018-10-13 |url = https://forumemjot.wordpress.com/2012/05/09/okupacja-w-imie-sojuszu-armia-sowiecka-w-polsce-1944-1956-fragmenty/ |język = pl}}</ref>''.
Linia 351:
8 kwietnia 1946 odbył się wiec [[Polskie Stronnictwo Ludowe (1945–1949)|PSL]] z udziałem [[Stanisław Mikołajczyk|Stanisława Mikołajczyka]]. Zgromadzenie zostało rozpędzono przez UB.15 września 1946 odbyły się Dożynki Śląskie w Opolu z udziałem prezydenta [[Bolesław Bierut|Bolesława Bieruta]], wicepremiera i ministra [[Ziemie Odzyskane|Ziem Odzyskanych]] [[Władysław Gomułka|Władysława Gomułki]] oraz [[Województwo śląskie (1945–1950)|wojewody śląsko-dąbrowskiego]] [[Aleksander Zawadzki|Aleksandra Zawadzkiego]]. Z całego kraju przybyło ok. 300 tysięcy delegatów. Jesienią 1946 powstało Koło Akademików Opolan w [[Poznań|Poznaniu]] – jedyne w tym czasie stowarzyszenie opolskich studentów studiujących na wyższych uczelniach Polski, władze zakazały utworzenia oddziałów tej organizacji we Wrocławiu, Krakowie i innych miastach<ref>Mariusz Patelski, ''Koło Akademików Opolan w Poznaniu 1946-1950'', „Pro Lusatia. Opolskie Studia Łużycoznawcze” 2013, t. 12, ISSN 1643-1391, s. 90–123.</ref>.
W 1947 otwarto Miejską Bibliotekę Publiczną i powołano Komitet Badań Prehistorycznych (w maju 1955 przekształconego w Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk). 9 maja 1948 otwarto Gimnazjum i Liceum Repolonizacyjne. W 1949 oddano do użytku odremontowany budynek teatru przy ul. 24 Marca (obecnie ul. [[Wolfgang Amadeus Mozart|Wolfganga Amadeusza Mozarta]]). Przy dużej scenie PTZO powstał [[teatr lalek]]. Rozpoczęła się również odbudowa dawnego szpitala św. Wojciecha przy pl. Armii Czerwonej (obecnie pl. Mikołaja Kopernika). W latach 1949–1965 w Opolu i
1 października 1954 odbyła się inauguracja roku akademickiego w przeniesionej z Wrocławia do Opola Wyższej Szkole Pedagogicznej. 16 sierpnia 1955 utworzono Związek Literatów Polskich Oddział opolski, na czele którego stanął [[Rafał Urban]] z [[Głogówek|Głogówka]]. W 1956 rozpoczęła pracę Rozgłośnia Polskiego Radia w Opolu. W 1960 zorganizowana została I Wiosna Opolska – Festiwal Artystyczny Ziem Zachodnich i Północnych. W 1961 [[Kolonia Gosławicka]] została włączona w granice Opola. 26 maja tego samego roku do Opola przybył pierwszy pociąg elektryczny.
Linia 526:
== Gospodarka ==
W Opolu funkcjonują zakłady przemysłu materiałów budowlanych, spożywczego, maszyn i urządzeń, branży IT i inne<ref name="gospodarka">{{Cytuj stronę
W Opolu w roku 2017 w rejestrze REGON zarejestrowanych było 21 966 podmiotów gospodarki narodowej, z czego 13 798 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. W tymże roku zarejestrowano 1319 nowych podmiotów, a 1291 podmiotów zostało wyrejestrowanych. Na przestrzeni lat 2009–2017 najwięcej (1 601) podmiotów zarejestrowano w roku 2010, a najmniej (1 267) w roku 2012. W tym samym okresie najwięcej (1 561) podmiotów wykreślono z rejestru REGON w 2009 roku, najmniej (929) podmiotów wyrejestrowano natomiast w 2010 roku. Według danych z rejestru REGON wśród podmiotów posiadających osobowość prawną w Opolu najwięcej (2 608) jest stanowiących spółki handlowe z ograniczoną odpowiedzialnością. Analizując rejestr pod kątem liczby zatrudnionych pracowników można stwierdzić, że najwięcej (21 050) jest mikro-przedsiębiorstw, zatrudniających 0 – 9 pracowników. 0,8% (177) podmiotów jako rodzaj działalności deklarowało rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, jako przemysł i budownictwo swój rodzaj działalności deklarowało 16,9% (3 716) podmiotów, a 82,3% (18 073) podmiotów w rejestrze zakwalifikowana jest jako pozostała działalność. Wśród osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w Opolu najczęściej deklarowanymi rodzajami przeważającej działalności są Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (22.7%) oraz Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (16.0%).
Linia 554:
==== Przemysł metalowy i maszynowy ====
* Remak S.A. – Przedsiębiorstwo Modernizacji Urządzeń Energetycznych (notowana na [[Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie|GPW]])<ref>{{Cytuj |url = https://www.remak.com.pl/ |tytuł = Remak S.A., – Strona Główna<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany = www.remak.com.pl |język = pl |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>;
* Kelvion (dawniej GEA Technika Cieplna Sp. z o.o.) – wchodząca w skład międzynarodowego koncernu GEA AG – specjalizująca się w projektowaniu i produkcji wysokosprawnych urządzeń do wymiany i odzysku ciepła (wymienników ciepła)<ref>{{Cytuj |tytuł = Kelvion |data dostępu = 2020-03-29 |opublikowany = www.kelvion.com |url = https://www.kelvion.com/pl/ |język = pl}}</ref>;
* APC Presmet Sp. z o.o. – produkująca reaktory wysokociśnieniowe dla przemysłu chemicznego oraz inne wyroby ze stali, która rozbudowuje się w przemysłowej dzielnicy Metalchem<ref>{{Cytuj |tytuł = APC Presmet Sp. z o.o. |data dostępu = 2020-03-29 |opublikowany = www.presmet.com.pl |url = http://www.presmet.com.pl/}}</ref>;
Linia 581:
==== Centra usług outsourcingowych ====
* [[Capgemini]] – światowy lider w obszarze usług konsultingowych, technologicznych, outsourcingowych oraz lokalnych usług specjalistycznych<ref>{{Cytuj |url = https://www.capgemini.com/pl-pl/ |tytuł = Doradztwo, usługi technologiczne i transformacja cyfrowa<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany = www.capgemini.com |język = pl |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>;
* Optadata GmbH – obsługa niemieckiego rynku medycznego i usług z nim związanych;
* Ista Shared Services Polska – obsługa niemieckojęzycznych klientów firmy Ista<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = ista Polska |data = |data dostępu = 2020-03-29 |opublikowany = www.ista.com |url = https://www.ista.com/pl/}}</ref>;
Linia 622:
[[Plik:Most Piastowski w Opolu.jpg|mały|225px|[[Most Piastowski w Opolu|Most Piastowski]]]]
{{Osobny artykuł|Mosty i wiadukty w Opolu}}
W odległości ok. 13 km<ref>{{Cytuj |url = https://www.google.pl/maps/dir/50.5283371,17.9192109/50.6750452,17.9341778/@50.601913,17.8321297,12z/data=!3m1!4b1!4m2!4m1!3e0 |tytuł = Mapy Google |opublikowany = Mapy Google |data dostępu = 2016-01-12}}</ref> od centrum miasta biegnie [[autostrada A4 (Polska)|autostrada A4]]. Przez Opole i [[Ulica Powstańców Warszawskich w Opolu|Obwodnicę Północną]] przebiegają drogi krajowe:
* {{AS-droga|K|45}}: ul. Krapkowicka – Prószkowska – Wróblewskiego – Wojska Polskiego – Hallera – Domańskiego – Partyzancka – [[Ulica Powstańców Warszawskich w Opolu|Powstańców Warszawskich]] – [[Ulica Oleska w Opolu|Oleska]]
* {{AS-droga|K|46}}: ul. Częstochowska – [[Ulica Powstańców Warszawskich w Opolu|Powstańców Warszawskich]]
Linia 645:
==== Transport kolejowy ====
Początki kolei żelaznych w Opolu sięgają I połowy XIX wieku. 28 maja 1843 uruchomiono 2-torową 37,4 km linię kolejową do pobliskiego [[Brzeg (miasto)|Brzegu]]<ref>{{Cytuj stronę
{{Galeria
| Nazwa = Dworce kolejowe
Linia 679:
== Bezpieczeństwo publiczne ==
W Opolu znajduje się [[centrum powiadamiania ratunkowego]], które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do [[Numer alarmowy|numerów alarmowych]] [[112 (numer alarmowy)|112]], [[Policja (Polska)|997]], [[Państwowa Straż Pożarna|998]] i [[Pogotowie ratunkowe|999]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20180215143519/https://bip.uke.gov.pl/download/gfx/bip/pl/defaultaktualnosci/38/4/1/aus__al_112_tab_2_ed_36.pdf |tytuł = Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112 |opublikowany = uke.gov.pl |język = pl |data dostępu = 2014-12-27}}</ref>.
W Opolu znajduje się utworzony w 1990 [[zakład karny]]. Pojemność jednostki wynosi 152 miejsca<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.sw.gov.pl/pl/okregowy-inspektorat-sluzby-wieziennej-opole/zaklad-karny-opole/ |tytuł = Zakład Karny Opole |opublikowany = sw.gov.pl |data dostępu = 2015-01-04}}</ref>.
Linia 819:
=== Muzea i galerie ===
W Opolu działa kilka muzeów i galerii. Najstarszym z nich jest Muzeum Śląska Opolskiego, które zostało założone już w 1900 r. Obecnie powstaje tu Muzeum Polskiej Piosenki, które gromadzić będzie zbiory związane z polską muzyką i Krajowym Festiwalem Polskiej Piosenki w Opolu.
{| class="wikitable" style="width=100%"
!Muzeum !! Zdjęcie !! Adres !! Zbiory !! Rok założenia !! Źródło
|-
Linia 933:
Współcześnie Opole jest częściowo podzielone na dzielnice i osiedla – w użytku funkcjonują zwyczajowe nazwy poszczególnych części miasta. 18 października 2009 r. odbyły się pierwsze wybory do pilotażowo utworzonych rad dzielnic: Gosławic, Grudzic, Nowej Wsi Królewskiej oraz Zakrzowa. Według stanu na 2015 rok funkcjonuje dziewięć rad dzielnic<ref>[http://www.24opole.pl/17315,Opolanie_wybrali_swoich_przedstawicieli_do_rad_dzielnic,wiadomosc.html ''Opolanie wybrali swoich przedstawicieli do siedmiu rad dzielnic''], Opole24.pl z 13.04.2015 [dostęp 2015-12-11].</ref>.
Decyzją Rady Ministrów 1 stycznia 2017 obszar Opola został powiększony o 12 sołectw z pobliskich gmin na wniosek ówczesnego prezydenta miasta. Decyzję taką podjęto mimo protestów części mieszkańców z przyłączanych gmin oraz wyników konsultacji, w których ponad 90% biorących udział mieszkańców podopolskich gmin wypowiedziało się w tej sprawie negatywnie<ref>[http://www.nto.pl/wiadomosci/opole/a/wiceminister-patryk-jaki-wieksze-opole-stalo-sie-faktem,10423988/ Wiceminister Patryk Jaki: większe Opole stało się faktem].</ref><ref>[http://www.tvn24.pl/wroclaw,44/opole-sie-powieksza-czesc-mieszkancow-niezadowolona,662315.html Opole się powiększa kosztem okolicznych wsi. Ich mieszkańcy protestują. „To skok na kasę” (www.tvn24.pl)].</ref>. Za powiększeniem Opola opowiedziała się za to większość głosujących (57%) mieszkańców Opola (przy frekwencji wynoszącej 6%)<ref name="metro.gazeta.pl">{{Cytuj |tytuł = Opole będzie większe od Barcelony i Paryża? Rząd przyjął rozporządzenie |czasopismo = metro.gazeta.pl |data dostępu = 2017-01-03 |url = https://archive.is/20161226120718/http://metro.gazeta.pl/metro/1,50144,20427066,opole-bedzie-wieksze-od-barcelony-i-paryza-rzad-przyjal-rozporzadzenie.html |język = pl}}</ref>. Sąsiednie gminy argumentowały, że okrojenie ich obszarów wpłynie negatywnie na lokalne budżety<ref name="metro.gazeta.pl" />. [[Patryk Jaki]] będący wówczas wiceministrem sprawiedliwości oraz posłem z województwa opolskiego promował ideę powiększenia Opola, twierdząc, że jest to konieczne ze względu na fakt, że Opole jest najmniejszym z miast wojewódzkich. Argumentował również, że ewentualny spadek liczby mieszkańców Opola poniżej 100 tys. mógłby w bliżej nieokreślonej przyszłości spowodować zmianę podziału administracyjnego Polski i odebranie Opolu statusu miasta wojewódzkiego<ref>{{Cytuj |autor = Sławomir Draguła |tytuł = Wiceminister Patryk Jaki: większe Opole stało się faktem |czasopismo = nto.pl |data dostępu = 2017-01-03 |url = http://www.nto.pl/wiadomosci/opole/a/wiceminister-patryk-jaki-wieksze-opole-stalo-sie-faktem,10423988/}}</ref>.
Pierwotny koncepcja projektu, przedstawiona jesienią 2015 przez prezydenta Opola w lokalnych mediach, zakładała również przyłączanie do miasta miejscowości: [[Dziekaństwo]], [[Folwark (województwo opolskie)|Folwark]], [[Górki (województwo opolskie)|Górki]], [[Kępa (województwo opolskie)|Kępa]], [[Niewodniki]], [[Żelazna (powiat opolski)|Żelazna]] oraz części miejscowości [[Dobrzeń Mały]] i [[Zawada (gmina Turawa)|Zawada]]<ref>Krzysztof Zyzik [http://www.nto.pl/magazyn/wywiady/art/9103027,prezydent-wisniewski-chce-powiekszyc-opole,id,t.html Prezydent Wiśniewski chce powiększyć Opole], Nowa Trybuna Opolska 20 listopada 2015.</ref>. W ten sposób miasto uległoby powiększeniu o ponad 5,3 tys. ha, a liczba ludności uległaby zwiększeniu o blisko 9,5 tys. osób<ref>''Nie chcą większego Opola'', metrocafe.pl 4.02.2016.</ref>.
Linia 953:
* Dzielnica XIII – Chmielowice, Szczepanowice-Wójtowa Wieś, Winów, Żerkowice
Dzielnice formalnie ustanowione (stan na październik 2017)<ref>{{Cytuj |tytuł = Dzielnice w pigułce {{!}} www.Opole.pl |data dostępu = 2017-10-23 |opublikowany = opole.pl |url = http://www.opole.pl/dzielnice-w-pigulce/ |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Obywatelskie miasto dzielnic {{!}} www.Opole.pl |data dostępu = 2017-10-23 |opublikowany = www.opole.pl |url = http://www.opole.pl/obywatelskie-miasto-dzielnic/ |język = pl}}</ref>:
{{Układ wielokolumnowy| szerokość = 200px|
* Armii Krajowej
Linia 1011:
=== Wspólnoty wyznaniowe ===
==== [[Kościół katolicki w Polsce|Kościół rzymskokatolicki]] ====
Linia 1087 ⟶ 1084:
==== [[Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny]] ====
* punkt duszpasterski (podlegający [[Parafia Ikony Bogurodzicy „Wszystkich Strapionych Radości” w Kędzierzynie-Koźlu|parafii w Kędzierzynie-Koźlu]]); nabożeństwa są czasowo odprawiane w kościele rzymskokatolickim pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła przy Placu Adama Mickiewicza 1<ref>{{Cytuj stronę |url = https://diecezjawroclawsko-szczecinska.pl/news/display?id=312
==== [[Szkoła Zen Kwan Um w Polsce]] ====
Linia 1151 ⟶ 1148:
* [[Opolski Klub Karate Kyokushin]] – [[Kyokushin|Karate Kyokushin]]
* Capoeira Porto de Minas – [[Capoeira]]
* Akademia Karate Tradycyjnego Opole<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.karate-opole.pl |tytuł = Akademia Karate Tradycyjnego w Opolu |opublikowany = karate-opole.pl |data dostępu = 2015-08-25}}</ref> – [[Karate tradycyjne|Karate Tradycyjne]]
'''Inne'''
Linia 1204 ⟶ 1201:
[[Plik:PL Opole tablica.JPG|mały|250px|[[Rynek w Opolu|Rynek]] – miasta partnerskie Opola]]
{| class="toccolours" align="center" style="margin: 0;background:#f8f8f8;"
|+ Miasta i gminy partnerskie
!Miasto
!Kraj
Linia 1259 ⟶ 1256:
Ponadto Opole łączą więzy przyjaźni z:
* {{Flaga|GER}} [[Bonn]], Niemcy od 2 maja 1997<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.opole.pl/miasta_partnerskie1 |tytuł = Lista miast partnerskich na Opole.pl |autor = |język = pl |data dostępu = 2011-07-07}}</ref>
== Turystyka ==
Linia 1297 ⟶ 1294:
* [[Piotr Kapica]]
* [[Ryszard Kaczorowski]]
* [[Miroslav Klose]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://opole.wyborcza.pl/opole/7,35086,23083230,miroslav-klose-odebral-tytul-honorowego-obywatela-opola-polska.html |tytuł = Miroslav Klose odebrał tytuł honorowego obywatela Opola. „Polska ma bardzo dobry zespół” |opublikowany = opole.wyborcza.pl |język = pl |data dostępu = 2020-03-30}}</ref>
* Dietmar Lenz
* Wiesław Lesiuk
Linia 1312 ⟶ 1309:
* Franck-D. Raineri
* [[Maryla Rodowicz]]
* [[Alojzy Sitek]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.encysol.pl/wiki/Alojzy_Sitek |tytuł = Alojzy Sitek |opublikowany = encysol.pl |data dostępu = 2020-03-30}}</ref>
* Bruno Schultz
* Martin Stohrer
Linia 1336 ⟶ 1333:
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę |nazwisko = Knie |imię = Johann |tytuł = Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schlesien.. |wydawca = Barth und Comp.
== Linki zewnętrzne ==
| |||