Godło Polski: Różnice pomiędzy wersjami

|nazwa własna = Herb/Godło Rzeczypospolitej Polskiej<ref name="ISHP">{{cytuj książkę | autor = [[Alfred Znamierowski]]| |tytuł = Insygnia, symbole i herby polskie| |wydawca = [[Świat Książki]]| |miejsce = Warszawa| |rok = 2003 | strony = 109-130109–130 | isbn = 83-7311-601-X}}</ref>

[[Plik:Embroidered Polish eagle by Anna Jagiellon.png|thumb|240px|Orzeł Jagiellonów na modlitewniku [[Anna Jagiellonka (1523–1596)|Anny Jagiellonki]] z 1582]]

[[Plik:Arras 006.jpg|mały|240px|[[Arras (tkanina)Tapiseria|Arras]]]]

Wizerunku orła w koronie dopatrywano się na [[Denar Princes Polonie|denarach Bolesława Chrobrego]], traktując je jako jego najwcześniejszy zachowany wizerunek. Jest to najprawdopodobniej [[Bielik|bielik zwyczajny]] (charakterystyczne kropki odzwierciedlają białe lotki widoczne w naturze na jego złożonych skrzydłach). Stylizowany wygląd ptaka przedstawionego na monecie powodował spory między uczonymi, mającymi trudności z ustaleniem, czy jest to rzeczywiście orzeł, czy może kogut, gołąb lub paw. Prof. Suchodolski w artykule „Orzeł czy paw”, ze zbioru ''Inter orientem et occidentem'' przychyla się raczej do poglądu, że jest to paw, który jest symbolem św. Wojciecha, a nie Polski<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.denary.com.pl/pdf/3.pdf| |tytuł = Orzeł czy paw? Jeszcze o denarze Bolesława Chrobrego z napisem PRINCES POLONIE| data dostępu = 2014-05-04 | autor = Stanisław Suchodolski | opublikowany = Inter Orientem et Occidentem. Studia z dziejów Europy ŚrodkowowschodniejŚrodkowo<!--sic-->wschodniej ofiarowane Prof. Janowi Tyszkiewiczowi, Warszawa 2002. Wyd. DiG |data dostępu = 2014-05-04}}</ref>.

W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] polscy komuniści zdecydowali się na wprowadzenie nowego symbolu państwowego. [[Wanda Wasilewska]] poleciła wówczas Janinie Broniewskiej opracowanie projektu orła na czapki mundurowe żołnierzy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. W oparciu o orła z sarkofagu Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego w katedrze płockiej powstał nowy orzeł bez korony. Szybko, bo już w 1944 roku, komunistyczne władze reprezentowane przez [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego|PKWN]] zdecydowały wrócić do przedwojennego wizerunku orła, ale usunęły koronę z głowy orła. W 1947 roku ogłoszono konkurs na godło państwowe, ale pozostał on nierozstrzygnięty. Ostatecznie w konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 roku opublikowano wizerunek orła, który od przedwojennego różnił się brakiem korony, a złoty otok zastąpiło obramowanie tarczy w formie generalskiego wężyka<ref>{{Cytuj |tytuł = Z Orłem Białym poprzez wieki. Cz. 5: Symbolika państwowa PRL i III RP – Histmag.org |data dostępu = 2017-04-28 |url = https://histmag.org/Z-Orlem-Bialym-poprzez-wieki.-Cz.-5-Symbolika-panstwowa-PRL-i-III-RP-8326}}</ref>. Usunięcie potwierdzono dodatkowo dekretem z roku 1955, jednocześnie zrezygnowano z obramowania tarczy<ref>{{Dziennik Ustaw|1955|47|314}}.</ref>. [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|Rząd RP na uchodźstwie]] w odpowiedzi Dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 listopada 1956 r. umieścił na głowie orła zamkniętą koronę zwieńczoną krzyżem<ref>Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 listopada 1956 r. o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, przez dodanie Krzyża w Koronie. ([http://eprints.hist.pl/226/1/1956-12-08_nr3.pdf Dz. U. z 1956 r. Nr 3, poz.1]).</ref>.

W okresie przemian ustrojowych po [[wybory parlamentarne w Polsce w 1989 roku|wyborach parlamentarnych w 1989 roku]] posłowie [[Stronnictwo Demokratyczne|Stronnictwa Demokratycznego]] wnieśli projekt ustawy przewidujący przywrócenie orłowi korony. Początkowo wątpliwości co do tego pomysłu wysuwał kierowany przez [[Bronisław Geremek|Bronisława Geremka]] [[Obywatelski Klub Parlamentarny]], nie negując zasadności tej zmiany, ale wskazując na jej przedwczesność z uwagi na brak przyjęcia w całości nowej konstytucji<ref name="przegladdziennikarski">{{Cytuj stronę | url = http://przegladdziennikarski.pl/orlu-korona-narodowi-reformy-wspomnienia-posla-na-sejm-rp/ | tytuł = Orłu korona, narodowi reformy – wspomnienia posła na Sejm RP | autor = Lesław Lech | data = 20 stycznia 2015 | opublikowany = Przegląd Dziennikarski | data dostępu = 2017-07-15}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = http://natemat.pl/128099,orzel-bialy-znowu-w-koronie-jak-prl-zmienil-sie-w-iii-rp-przy-aplauzie-gen-jaruzelskiego | tytuł = Orzeł biały znów w koronie. Jak PRL zmienił się w III RP przy aplauzie generała Jaruzelskiego | autor = Waldemar Kowalski | data = 26 grudnia 2014 | opublikowany = Natemat | data dostępu = 2017-07-15}}</ref>. Ostatecznie propozycję tę [[Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej X kadencji|Sejm PRL X kadencji]] uwzględnił przy zmianie Konstytucji PRL, przyjmując ustawę niemal jednogłośnie (374 głosy za, 1 głos przeciw), przywracając tym samym orłowi koronę według wzoru z roku 1927<ref name="DU90" /><ref name="przegladdziennikarski" />.

W 2018 r. [[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego]] rozpoczęło prace nad nowelizacją ustawy o symbolach państwowych, w tym załącznika zawierającego wzór godła państwowego. Zmiany mają dotyczyć głównie dostosowania wzorów do aktualnych technologii, ale zaplanowano także zmiany w wyglądzie (m.in.) skrzydła mają być lustrzanym odbiciem, prześwity w koronie, nogi złote)<ref>{{Cytuj |autor = Wiktor Ferfecki |tytuł = Wiemy, kto narysuje Polakom nowe godło |czasopismo = rp.pl |data = 2018-10-26 |data dostępu = 2018-10-26 |url = https://www.rp.pl/Polityka/181029438-Wiemy-kto-narysuje-Polakom-nowe-godlo.html |język = pl}}</ref>.

Od wizerunku orła białego na czerwonym polu wywodzą się biało-czerwone barwy [[Flaga Polski|flagi polskiej]]. Zgodnie z zasadami heraldyki pas górny reprezentuje białego orła, a dolny czerwone pole tarczy herbowej<ref name="autonazwa1" />. Kolory te według symboliki używanej w heraldyce mają następujące znaczenie:

Ze względu na to, że wizerunek ptaka umieszczanego w polskim godle był mocno stylizowany, istnieją kontrowersje co do tego, który z gatunków można uznać za jego pierwowzór. Za ptaka umieszczanego w herbach polskich można uznać, poza [[bielik]]iem, także dziewięć innych gatunków, takich jak: [[orzeł przedni]], [[orzeł cesarski]], [[orzeł stepowy]], [[orlik grubodzioby]], [[orlik krzykliwy]], [[Orzeł południowy|orzełek południowy]], [[bielik wschodni]], [[Gadożer zwyczajny|gadożer]] oraz [[Rybołów zwyczajny|rybołów]]{{r|Pietras}}. Oprócz bielika, głównym kandydatem do pierwowzoru Godła Polski jest orzeł przedni<ref>{{Cytuj |tytuł = TEMAT TYGODNIA – Zagadka polskiego orła |czasopismo = TWiNN |data dostępu = 2017-01-20 |url = http://twinn.pl/?idd=6&rok=2013&page=0&id=694&poz=ml0}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Najnowsze dzieje symboli państwowych i narodowych polski |data dostępu = 2017-01-20 |opublikowany = www.pogotowieflagowe.pl |url = http://www.pogotowieflagowe.pl/artykuly/najnowsze-dzieje-symboli-panstwowych-i-narodowych-polski.html#}}</ref>. Za tym, że to właśnie bielik jest uwidoczniony w herbie, świadczyć może to, że na większości wizerunków skoki ptaka są nieopierzone, dziób jest duży, a barwa piór biała, właściwa barwie piór ogona i głowy starszych osobników tego gatunku{{odn|Mizera|1999|s=5}}{{r|Pietras}}. W powszechnym mniemaniu bielik jest uważany za [[Accipitrini|orła]], jednak w rzeczywistości przedstawiciele rodzaju ''[[Haliaeetus]]'', do którego należy ten gatunek, są genetycznie bliżej spokrewnieni z rodzajami ''[[Icthyophaga|Ichthyophaga]]'', ''[[Milvus]]'' i ''[[Haliastur]]'' niż z orłami właściwymi zgrupowanymi w podrodzinie Aquilinae{{r|Lerner2005|Boyd}}. Tym niemniej nie tylko w polskim [[Biologiczne nazewnictwo zwyczajowe|nazewnictwie zwyczajowym]] bielika określa się jako orła – w krajach Europy Zachodniej określa się go mianem orła morskiego ([[język niemiecki|niem.]] – ''Seeadler'', [[język angielski|ang.]] – ''sea-eagle''){{r|Kruszewicz2010}}{{odn|Mizera|1999|s=12-1312–13}}. Ponadto niektórzy ornitolodzy przyjmują bardzo szeroką definicję orła („duże ptaki drapieżne, które nie są kaniami, myszołowami, sępami, sokołami lub jastrzębiami”), dopuszczając możliwość określania mianem orła oprócz orłów właściwych także orłów morskich{{odn|Mizera|1999|s=12-1412–14}}.

Według opublikowanych w 2017 badań heraldyka Jerzego Michty, projekt Kamińskiego jest w rzeczywistości kopią wizerunku polskiego orła na stworzonym przez francuską medalierkę [[Élisa Beetz-Charpentier|Élisę Beetz-Charpentier]] medalu ku czci [[Ignacy Jan Paderewski|Ignacego Paderewskiego]] z 1924<ref>{{Cytuj |autor = Wiktor Ferfecki: |tytuł = Godło Polski jest plagiatem? |czasopismo = Rzeczpospolita |data = 2018-10-29 |data dostępu = 2018-10-29 |url = https://www.rp.pl/Historia/310289962-Godlo-Polski-jest-plagiatem.html |odn = tak}}</ref>. W październiku 2018 roku Andrzej-Ludwik Włoszczyński, powołując się na publikację Jerzego Michty oraz przeprowadzone przez siebie badania stwierdził, że inspiracją Kamińskiego mogła być wyłącznie plakieta Elise Beetz-Charpentier z roku 1924<ref>{{Cytuj |autor = Andrzej-Ludwik Włoszczyński |tytuł = Dwa w jednym |data = 17 października 2018 |data dostępu = 2018-10-17 |url = http://www.orlidom.pl/index.php/historia/dwa-w-jednym/2332 |cytat = Raczej trudno, patrząc na oba artefakty, mówić o zbieżności myślenia i przypadkowości, ze względu na zbyt dużą szczegółowość formy orła i jej nietypowość. Inspiracja wydaje się być, w tym układzie, daleko posunięta i o ile forma wykazuje bardzo duże podobieństwo, to już idea stojąca za nią jest w 100% identyczna. Jeżeli dodamy do tego dość ogólnikowe wypowiedzi Kamińskiego na temat inspiracji, bez wskazywania detalicznego tychże, mamy domniemanie graniczącą z pewnością, że tąże inspiracją była wyłącznie plakieta Elise Beetz-Charpentier z roku 1924 |odn = tak}}</ref>.

W grudniu 2018 roku Aleksander Bąk opublikował kopię umowy z dnia 15 maja 1934 roku, zawartej pomiędzy Mennicą Paryską a medalierką Élisą Beetz-Charpentier<ref>{{Cytuj |autor = Aleksander Bąk |tytuł = Dowód prawdy |data = 5 grudnia 2018 |data dostępu = 2018-12-05 |opublikowany = JakiZnakTwoj.pl |url = http://www.jakiznaktwoj.pl/aktualnosciwiem |odn = tak}}</ref>. Jego zdaniem stanowi to dowód, że plakieta nie została wyemitowana w roku 1924, lecz dopiero w roku 1934, a teza Jerzego Michty i wnioski sformułowane przez Andrzeja-Ludwika Włoszczyńskiego są niezgodne z prawdą<ref>{{Cytuj |autor = Aleksander Bąk |tytuł = Co ja paczę… —– i nie wierzę |data = 4 grudnia 2018 |data dostępu = 2018-12-04 |opublikowany = Wiem-Jak.com |url = http://www.wiem-jak.com/blog-1 |odn = tak}}</ref>.

Plik:ArrasyWawel.jpg|<center>[[Arras (tkanina)Tapiseria|Arras wawelski]] z herbem Królestwa Polskiego</center>

Plik:Herb Rzeczypospolitej 1919-1927.png|<center>Wzór znaku orła białego w herbie Polski (1919–1927). Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r.<ref>{{Cytuj stronę |url = https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocD<center>etails.xsp?id=WDU19190690416 |tytuł = Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej. Dz.U. 1919 nr 69, poz. 416 |opublikowany = ISAP |data dostępu = 2018-11-21}}.</ref></center>

Plik:Godło II Rzeczypospolitej.png|<center>Herb [[II Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej Polskiej]] oraz [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|RP na uchodźstwie]] do 1956 r. (wzór z 1927 r.)<ref> {{Cytuj stronę |url = https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19271150980 |tytuł = Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach. Dz.U. 1927 nr 115 poz.980. |opublikowany = ISAP |data dostępu = 2018-11-21}}.</ref></center>

Plik:Herb rp 1956.png|<center>Herb Polski od 11 listopada 1956 r. (dekret Prezydenta [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|RP na uchodźstwie]])<ref> {{Cytuj stronę |url = https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=LDU19560030003 |tytuł = Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 listopada 1956 r. o zmianie Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach, barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach przez dodanie Krzyża w Koronie. Dz.U Władz RP na Uchodźstwie 1956 nr 3, poz. 3. |opublikowany = ISAP |data dostępu = 2018-11-21}}</ref></center>

Plik:Flaga Rzeczypospolitej Obojga Narodow ogolna.svg|<center>Flaga [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|RzeczpospolitejRzeczypospolitej Obojga Narodów]]</center>

Plik:Union Sachsen-Polen-Litauen.png|<center>Flaga RzeczpospolitejRzeczypospolitej w [[Unia personalna|unii personalnej]] z [[Elektorat Saksonii|Elektoratem Saksonii]]</center>

Plik:Flag of Poland (with coat of arms, 1919-1928).svg|<center>Flaga [[II Rzeczpospolita|II RzeczpospolitejRzeczypospolitej]] z herbem z lat 1919–1930</center>

Plik:POL Wołomin COA 1.svg|<center>Herb [[Wołomin|Wołomina]]a</center>

Plik:Orzeł metalowy lwp.jpg|<center>Orzeł [[Ludowe Wojsko Polskie|Ludowego Wojska Polskiego]]</center>

Plik:Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.jpg|<center>[[Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej]]</center>

Plik:Medal 3 Maja.jpg|<center>[[Medal 3 Maja]]</center>

<ref name="Boyd">{{cytuj stronę |autor = J.H. Boyd III|url = http://jboyd.net/Taxo/List9.html#accipitridae| |tytuł = Accipitridae: Hawks, Kites, Eagles |autor = J.H. Boyd III |opublikowany = John Boyd'sBoyd’s Home Page |praca = Aves—AAves–A Taxonomy in Flux 3.05 Introduction |język = en |data dostępu = 2016-08-14|język = en}}</ref>

<ref name=Kruszewicz2010>{{cytuj książkę | nazwisko = Kruszewicz |imię imię= Andrzej | tytuł = Ptaki Polski |wydawca = „Multico” Oficyna Wydawnicza | miejsce = Warszawa | rok = 2010 |id= | isbn = 978-83-7763-327-4 |tom tom= 1 | strony = 148-156148–156}}</ref>

<ref name=Lerner2005>{{Cytuj pismo | nazwisko = Lerner | imię = H.R.L. | nazwisko2 = Mindell | imię2 = D.P. | tytuł = Phylogeny of eagles, Old World vultures, and other Accipitridae based on nuclear and mitochondrial DNA. | czasopismo = Mol. Phylogenet. Evol. | wolumin = 37 | wydanie = | strony = 327-346327–346 | rok = 2005 | doi = 10.1016/j.ympev.2005.04.010}}</ref>

<ref name="Pietras">{{Cytuj stronę |url = https://web.archive.org/web/20020717184047/http://www.mowiawieki.pl/artykul.html?id_artykul=199 |tytuł = Znak zwycięskiego orła |autor = Tomasz Pietras|data dostępu=2014-02-01|opublikowany = mowiawieki.pl |zarchiwizowano = 2011-11-12 |data dostępu = 2014-02-01}}</ref>

* {{cytuj książkę |nazwisko = Marcin | imię = Błażowski | tytuł = Kronika polska Marcina Kromera biskupa warmińskiego ksiąg XXX... | wydawca = | miejsce = Sanok | rok = 1857 |odn = tak}}

* {{cytuj książkę |nazwisko = Karol | imię = Mecherzyński | tytuł = Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście | wydawca = Aleksander Przeździecki | miejsce = Kraków | rok = 1867 | strony = |odn = tak}}

* {{cytuj książkę | nazwisko = Mizera | imię = T. |tytuł rok=1999 Bielik |rok tytuł= Bielik1999 | seria = Monografie Przyrodnicze, nr 4 | strony = 195 | wydawca = Wydawnictwo Lubuskiego Klubu Przyrodników | miejsce = Świebodzin | isbn = 83-87846-04-X | język = pl}}

* {{Cytuj książkę | autor = [[Jerzy Besala]] | tytuł = Tyrani i błaźni. Od cezarów rzymskich i Henryka VIII Tudora do Stalina i Hitlera | wydanie = | wydawca = [[Bellona (wydawnictwo)|Bellona]] | miejsce = Warszawa | rok = 2013 | strony =| |isbn = 978-83-11-12581-0}}

* [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/ByYear.xsp?type=WDU&year=1919&vol=69 "Ustawa„Ustawa z 1.08.1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej"Polskiej”]

* [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=LDU19560030003 "Dekret„Dekret Prezydenta RP na uchodźstwie z 1956 r. o godłach, barwach państwowych (...)"”]