Gubernia sankt-petersburska
Gubernia sankt-petersburska (ros. Санкт-Петербургская губерния) – historyczna jednostka administracyjna Rosji, gubernia ze stolicą w Sankt Petersburgu, obejmująca tereny na północnym zachodzie europejskiej części Imperium Rosyjskiego.
| gubernia | |||
| 1708–1927 | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Siedziba | |||
| Populacja • liczba ludności |
| ||
Położenie na mapie
| |||
Nazwa edytuj
Jako jedna z ośmiu guberni, na które Piotr I Wielki podzielił państwo rosyjskie w 1708 roku powstała gubernia ingermanlandzka (ze stolicą w Szlisselburgu), nazwana tak od używanej wtedy nazwy Ingermanlandia na określenie Ingrii (po rosyjsku nazywanej też Iżora). W związku z rozwojem Petersburga, gubernia ingermanlandzka w 1710 r. została przekształcona w sankt-petersburską (ros. Санкт-Петербургская губерния) poprzez zmianę nazwy i przeniesienie siedziby władz gubernialnych.
Później konsekwentnie przemianowywano gubernię wraz ze zmianami nazwy jej stolicy:
- w 1914 na piotrogrodzką (ros. Петроградская губерния),
- w 1924 na leningradzką (ros. Ленинградская губерния).
Administracja edytuj
Na czele guberni stał gubernator. W latach 1719–1781 gubernia dzieliła się na 11 prowincji (z wojewodami na czele), prowincje dzieliły się na dystrykty (z komisarzami ziemskimi), w miastach wprowadzono magistraty o kompetencjach sądowych i administracyjnych[1]. W 1727 zlikwidowano dystrykty i w ich miejsce utworzono ujezdy. Caryca Katarzyna II Wielka odebrała gubernatorom władzę sądowniczą oraz nadzór nad wojskiem, a na czele ujezdów postawiła isprawników wybieranych przez szlachtę[2].
Obszar edytuj
Obszar guberni petersburskiej częściowo pokrywał się z obecnym obwodem leningradzkim. W związku ze zmianami w podziale terytorialnym Rosji kilkakrotnie zmieniały się granice i powierzchnia guberni.
Demografia edytuj
Spis przeprowadzony w Rosji w roku 1897 wykazał, że gubernie zamieszkiwało 2 112 033. Według spisu podział narodowościowy przedstawiał się następująco[3]:
- Rosjanie (w spisie jako Rosjanie występowali też Ukraińcy i Białorusini) – 1 741 395 (82,4%),
- Finowie – 130 413 (6,1%),
- Estończycy – 64 116 (3%),
- Niemcy – 63 457 (2,9%),
- Polacy – 45 009 (2,1%),
- Żydzi – 16 061 (0,75%),
- Łotysze – 10 251 (0,47%),
- Inni – 41 331 (2,28%).
Ludność guberni w ujezdach według deklarowanego języka ojczystego 1897[4] edytuj
| Ujezd | Rosjanie | Finowie | Estończycy | Niemcy | Polacy | Żydzi | Iżorowie | Łotysze | Ukraińcy | Tatarzy | Szwedzi | Litwini |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gubernia ogółem | 81,9% | 6,2% | 3,0% | 3,0% | 2,1% | 0,8% | 0,6% | 0,5% | 0,4% | 0,3% | 0,2% | 0,2% |
| Gdowski | 88,9% | 0,2% | 10,5% | 0,2% | … | … | … | … | … | … | … | … |
| Łuski | 91,7% | … | 3,6% | 0,7% | 0,7% | 0,4% | 0,5% | 1,3% | … | … | … | … |
| Nowoładoski | 99,1% | 0,1% | 0,1% | … | … | 0,1% | … | 0,3% | … | … | … | … |
| Peterhofski | 67,7% | 13,2% | 6,2% | 2,4% | 1,9% | 0,9% | 4,7% | 0,6% | 1,0% | 0,4% | 0,2% | 0,1% |
| Sankt-Petersburski | 85,4% | 2,9% | 1,0% | 4,0% | 2,8% | 0,9% | … | 0,5% | 0,4% | 0,4% | 0,4% | 0,3% |
| Carskosiolski | 65,5% | 25,7% | 2,5% | 2,1% | 1,9% | 0,5% | … | 0,4% | 0,5% | 0,2% | … | 0,2% |
| Szlisselburski | 55,3% | 39,3% | 1,7% | 1,8% | 0,6% | 0,3% | … | 0,3% | 0,1% | … | … | … |
| Jamburski | 50,9% | 14,2% | 21,9% | 2,6% | 0,9% | 0,8% | 7,8% | 0,2% | … | … | … | … |
Według rosyjskiego spisu z 1897 roku, w guberni umiejętność czytania i pisania posiadało 62% ludności powyżej 9 roku życia[5].
Od 1914 gubernia piotrogrodzka, od 1924 – gubernia leningradzka. Gubernia leningradzka istniała do 1 sierpnia 1927 r., kiedy została zlikwidowana postanowieniem Prezydium WCIK.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ I. Jaworski, Zarys powszechnej historii państwa i prawa. Historia ustroju i źródeł prawa, Warszawa 1978, s. 222–223.
- ↑ I. Jaworski, op.cit., s. 226–227.
- ↑ Demoscope Weekly – Annex. Statistical indicators reference [online], demoscope.ru [dostęp 2017-11-23].
- ↑ Pierwszy powszechny spis ludności Imperium Rosyjskiego 1897 – Gubernia sankt-petersburska – ludność według deklarowanego języka ojczystego.
- ↑ Rozdział I. Białoruś i jej mieszkańcy w XIX i na początku XX wieku. W: Dorota Michaluk: Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010, s. 48. ISBN 978-83-231-2484-9.
Literatura edytuj
- Ludwik Bazylow: Historia Rosji. Wrocław: Ossolineum, 1985. ISBN 83-04-01593-5.
- Отечественная история. XIX век. Атлас. Москва: АСТ-Пресс, 1998. ISBN 5-7805-0306-0.