Wikipedia

Tyr (miasto): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Historia miasta: ort., lit., int.
m drobne redakcyjne
Linia 1:
{{dopracować|przypisy}}
{{Miejscowość infobox
|nazwa = Tyr
|nazwa oryginalna = {{jk|ar|صور}}<br/>Τύρος
|zdjęcie = TyreFishingHarbour.jpg
|opis zdjęcia = Port w Tyrze
Linia 10 ⟶ 11:
|1. jednostka administracyjna = [[Dystrykt Południowy (Liban)|Dystrykt Południowy]]
|2. jednostka administracyjna = [[Kada Tyr]]
|powierzchnia = 4
|wysokość =
|rok = 2010
|liczba ludności = ≈ 60 000
|gęstość zaludnienia =
|data założenia = [[XXVIII wiek p.n.e.|2750 p.n.e.]]
Linia 26 ⟶ 27:
|nazwa = Tyr
|grafika = Tyre Triumphal Arch.jpg
|opis grafiki = Rzymskie ruiny w Tyrze
|państwo = LBN
|typ = kulturowy
Linia 40 ⟶ 41:
|commons =
}}
'''Tyr''' (obecny{{w '''Sur'''języku|he|צוֹר}}, {{w języku|arc|ܣܘܪ}}, {{greka|Τύρος}}, {{w języku|ar|صور‎}}) – starożytne miasto [[Fenicja|fenickie]]n, obecnie miasto i [[port morski|port]] w południowym [[Liban]]ie na wybrzeżu [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]]. Posiada połączenie kolejowe i drogowe z portem w [[Sydon|Sajda]]ie. Jego nazwa znaczy „skała”. Wlub języku [[język fenicki|fenickim]] ''{{unicode|Ṣor}}'', w [[język akadyjski|akadyjskim]] ''{{unicode|Ṣurru}}'', po [[Język hebrajski|hebrajsku]] צור ''{{unicode|Ṣōr}}'', po [[Język grecki|grecku]] {{grc|Τύρος}} ''Týros'', po [[język arabski|arabsku]] صور ''{{unicode|Ṣūr}}''„klif”.
 
WObecnie [[2010]] liczyło 69 tys. mieszkańców. Obecniegospodarczy ośrodek handlowy regionu, w którym uprawia się owoce cytrusowe, winorośl, oliwki. Miasto liczy około 60 tysięcy mieszkańców. Z dawnych zabytków zachowały się starożytna [[Nekropola|nekropolia]], pozostałości katedry, [[termy]], rzymski [[hipodrom]], dwie ulice kolumnowe oraz budynek widowiskowy.
 
== Historia miasta ==
[[Plik:TyreAlMina.jpg|thumb|left|160px|Kolumnada [[Palestra (starożytna Grecja)|palestry]] w Tyrze]]
[[Plik:Al-Bass Arch Site P1010056.JPG|mały|250px|Rzymskie ruiny w Tyrze]]
Najstarsze znane ślady osadnictwa pochodzą z około [[XV wiek p.n.e.|1500 roku p.n.e.]], ale przyjmuje się za [[Herodot]]em, że miasto zostało założone około roku [[XXVIIXXVIII wiek p.n.e.|27002750 p.n.e.]]
 
Tyr był głównymważnym ośrodkiem kultu [[Baal|Baala-Melkarta]]a i [[Melkart]]a. Słynął też z produkcji rzadkiego rodzaju [[Barwa purpurowa#Purpura z Tyru|purpury]] zwanej tyryjską. Barwnik otrzymywano z obecnie wymarłego gatunku ślimaków – murex. Odcienie purpury – od różowego do ciemnego fioletu – uzyskiwano przez różny czas suszenia ślimaków na słońcu. Kolor ten w wielu kulturach starożytnych był zastrzeżony dla rodzin królewskich albo co najmniej szlacheckich; również szaty kapłańskie były w nim farbowane.
[[Fenicja]] zawdzięcza swoją nazwę temu barwnikowi.
 
Poczynając od [[X wiek p.n.e.|X w. p.n.e.]], po splądrowaniu pobliskiego [[Sydon]]u, miasto zajęło jego miejsce i stało się głównym ośrodkiem w [[Fenicja|Fenicji]], kolonizującym odległe tereny Morza Śródziemnego. Handel całego świata skupiał się w jego magazynach. Tyryjscy kupcy przemierzali wody Morza Śródziemnego i założyli swoje kolonie na wyspach [[Morze Egejskie|Morza Egejskiego]], w [[Grecja|Grecji]], na północnych wybrzeżach [[Afryka|Afryki]] (np. [[Kartagina|Kartaginę]] w [[IX wiek p.n.e.|IX w. p.n.e.]], według tradycji w 814/813 r. p.n.e.), na [[Sycylia|Sycylii]] i [[Korsyka|Korsyce]], w [[Hiszpania|Hiszpanii]] – [[Tartessos]], a nawet poza [[Słupy Heraklesa|słupami Herkulesa]] – [[Kadyks]].
 
Tyr składał się z dwóch różnych części: skalistej fortecy na stałym lądzie nazywanej „Starym Tyrem” i miastem, wybudowanym na małej, skalistej wysepce około 800 metrów od brzegu. To warowne miejsce było oblegane przez [[Asyria|asyryjskiego]] króla [[Salmanasar III|Salmanasara III]], którego wspierali Fenicjanie z innych miast przez pięć lat. Królowi [[Babilonia|Babilonii]] [[Nabuchodonozor II|Nabuchodonozorowi]] [[Oblężenie Tyru (586-573 p.n.e.)|nieudane oblężenie Tyru]], po którym musiał zawrzeć kompromisowy pokój, zajęło zaś trzynaście lat ([[586 p.n.e.|586]]-–[[573 p.n.e.]]).
 
W [[332 p.n.e.]] miasto zdobył władca [[Starożytna Macedonia|Macedonii]] [[Aleksander Macedoński|Aleksander III Wielki]] po siedmiomiesięcznym oblężeniu podczas którego wybudował on [[grobla|groblę]] łączącą wyspę ze stałym lądem. Mimo tej klęski Tyr utrzymał duże znaczenie handlowe aż do czasów chrześcijańskich.
Linia 62 ⟶ 63:
W Tyrze powstała wspólnota kościelna pierwszych chrześcijan zaraz po śmierci [[święty Szczepan|św. Szczepana]], a [[Paweł z Tarsu|św. Paweł]], po powrocie ze swojej trzeciej podróży misyjnej, spędził tu tydzień na rozmowach z uczniami.
 
W [[638]] miasto opanowali [[Arabowie]]. Zdobyte po [[I wyprawa krzyżowa|pierwszej krucjacie]] przez chrześcijan, w latach [[1124]]-[[1291]] znajdowało się pod rządami [[Wyprawy krzyżoweKrucjata|krzyżowców]]. Było jednym z najważniejszych miast [[Królestwo Jerozolimskie|Królestwa Jerozolimskiego]]. W [[1291]] odbite przez [[Mamelucy|mameluków]].
 
Od pierwszej połowy [[XVI wiek|XVI]] w. należało do [[Imperium Osmańskie|imperium osmańskieosmańskiego]]go. Pod władzą Turków utraciło znaczenie.
 
=== Lista królów Tyru ===
Linia 118 ⟶ 119:
[[Kategoria:Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Libanie]]
[[Kategoria:Stanowiska archeologiczne w Libanie]]
[[Kategoria:Tyr (miasto)|* ]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Tyr_(miasto)”