Komitet Jedności i Postępu: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
rozbudowa artykułu, źródła/przypisy, interwiki
Linia 1:
'''Komitet Jedności i Postępu''' ([[Język turecki|tr.]] ''İttihad ve Terakki Cemiyeti'') – [[Młodoturcy|Młodoturecka]] tajna organizacja polityczna utworzona 27 września [[1907]] w [[Saloniki|Salonikach]]. Miała decydujący wpływ na [[Imperium Osmańskieosmańskie]] w latach 1908-1918. Rozwiązana po zakończeniu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] w [[1918]] przez [[Sądownictwo wojskowe|sąd wojskowy]] na polecenie [[sułtan]]a [[Mehmed VI|Mehmeda VI]].
 
 
== Utworzenie Komitetu Jedności i Postępu ==
W [[1889]] grupa studentów Wojskowej Szkoły Medycznej (''Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye'') zawiązała tajną organizację mającą na celu detronizację sułtana [[Abd-ul-Hamid II|Abdülhamida II]]. Inicjatorem spisku był Ibrahim Temo, Albańczyk z [[Macedonia|Macedonii]], zaś resztę stanowili Mehmed Reşid, [[Czerkiesi|Czerkies]] z Kaukazu[[Kaukaz]]u, oraz dwóch [[Kurdowie|Kurdów]], Abdullah Cevdet i Ishak Sükuti. Ta mała grupka konspiratorów powołała organizację zwaną Postęp i Jedność (''Terakki ve Ittihad''), która już w nazwie akcentowała dwa zasadnicze cele: postęp rozumiany jako modernizacja państwa, dorównanie cywilizacyjne Europie, a więc europeizacja kraju oraz jedność, czyli obrona integralności państwa, które ulegało coraz to większym naciskom czy to zewnętrznym (ze strony rosnących w siłę mocarstw europejskich) czy to wewnętrznym (ze strony irredentystycznie nastawionych narodowości chrześcijańskich, głównie na Bałkanach). Ibrahim Temo zorganizował swoją grupę na wzór włoskich organizacji [[Wolnomularstwo|masońskich]], które poznał podczas swojego pobytu we [[Włochy|Włoszech]]. Mimo iż konspiratorzy nie podejmowali żadnych działań politycznych, to szybkie rozrastanie się liczebne organizacji doprowadziło do wykrycia spisku w [[1892]] roku. Część konspiratorów została aresztowana, lecz większość zdołała uciec zagranicę, głównie do [[Francja|Francji]].
 
W tym samym czasie w [[Saloniki|Salonikach]] zaczęła się organizować grupa młodotureckich działaczy, którzy potem za pośrednictwem lóż masońskich uzyskali współpracę z francuską emigracją młodoturecką. Pomoc lóż masońskich przyczyniła się również do powstania w [[1907]] w Salonikach tajnej organizacji pod nazwą Osmańskie Stowarzyszenie Wolności (''Osmanlı Hürriyet Cemiyeti''). Założycielami byli oficerowie osmańskiej III Armii: Midhat Şükrü, Rahmi Bey, Ismail Canbulat, Cemal, Fethi oraz odgrywający wiodącą rolę [[Mehmet Talaat]] - cywilny urzędnik pocztowy. 27 września [[1907]] kontakty między salonicką konspiracją a paryską grupą emigracyjną skupioną wokół Ahmeda Ryzy doprowadziły do utworzenia jednolitej organizacji pod nazwą Osmańskie Stowarzyszenie Jedności i Postępu (''OsmanlıIttihad ve Terakki Cemiyeti''), nazywaną w skrócie Komitetem Jedności i Postępu. Obie grupy: salonicka i paryska zjednoczyły się na zasadach równorzędności.
W [[1889]] grupa studentów Wojskowej Szkoły Medycznej (''Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye'') zawiązała tajną organizację mającą na celu detronizację sułtana [[Abd-ul-Hamid II|Abdülhamida II]]. Inicjatorem spisku był Ibrahim Temo, Albańczyk z [[Macedonia|Macedonii]], zaś resztę stanowili Mehmed Reşid, Czerkies z Kaukazu, oraz dwóch Kurdów, Abdullah Cevdet i Ishak Sükuti. Ta mała grupka konspiratorów powołała organizację zwaną Postęp i Jedność (''Terakki ve Ittihad''), która już w nazwie akcentowała dwa zasadnicze cele: postęp rozumiany jako modernizacja państwa, dorównanie cywilizacyjne Europie, a więc europeizacja kraju oraz jedność, czyli obrona integralności państwa, które ulegało coraz to większym naciskom czy to zewnętrznym (ze strony rosnących w siłę mocarstw europejskich) czy to wewnętrznym (ze strony irredentystycznie nastawionych narodowości chrześcijańskich, głównie na Bałkanach). Ibrahim Temo zorganizował swoją grupę na wzór włoskich organizacji masońskich, które poznał podczas swojego pobytu we Włoszech. Mimo iż konspiratorzy nie podejmowali żadnych działań politycznych, to szybkie rozrastanie się liczebne organizacji doprowadziło do wykrycia spisku w [[1892]] roku. Część konspiratorów została aresztowana, lecz większość zdołała uciec zagranicę, głównie do Francji.
 
W tym samym czasie w [[Saloniki|Salonikach]] zaczęła się organizować grupa młodotureckich działaczy, którzy potem za pośrednictwem lóż masońskich uzyskali współpracę z francuską emigracją młodoturecką. Pomoc lóż masońskich przyczyniła się również do powstania w [[1907]] w Salonikach tajnej organizacji pod nazwą Osmańskie Stowarzyszenie Wolności (''Osmanlı Hürriyet Cemiyeti''). Założycielami byli oficerowie osmańskiej III Armii: Midhat Şükrü, Rahmi Bey, Ismail Canbulat, Cemal, Fethi oraz odgrywający wiodącą rolę [[Mehmet Talaat]] - cywilny urzędnik pocztowy. 27 września [[1907]] kontakty między salonicką konspiracją a paryską grupą emigracyjną skupioną wokół Ahmeda Ryzy doprowadziły do utworzenia jednolitej organizacji pod nazwą Osmańskie Stowarzyszenie Jedności i Postępu (''OsmanlıIttihad ve Terakki Cemiyeti''), nazywaną w skrócie Komitetem Jedności i Postępu. Obie grupy: salonicka i paryska zjednoczyły się na zasadach równorzędności.
 
 
=== Bibliografia ===
Linia 14 ⟶ 11:
* Tureckie przemiany : dzieje Turcji 1878-1923 / Tomasz Wituch. - Warszawa : Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980.
 
{{Turcja stub}}
 
[[Kategoria:Historia Turcji]]
 
[[ar:جمعية الاتحاد والترقي]]
[[de:Komitee für Einheit und Fortschritt]]
[[en:Committee of Union and Progress]]
[[de:Komitee für Einheit und Fortschritt]]
[[nl:Comité voor Eenheid en Vooruitgang]]
[[ja:統一と進歩委員会]]