Diapauza: Różnice pomiędzy wersjami

'''Diapauza''' – okres życia utajonego, wywoływany czynnikami zewnętrznymi, sterowany wewnętrznie ([[hormon]]alnie lub [[neurohormon]]alnie) okresowy stan zwolnienia [[Ontogeneza|rozwoju ontogenetycznego]], wykorzystywany powszechnie przez [[organizm]]y w środowiskach podlegających silnym periodycznym lub nieperiodycznym zmianom zewnętrznych warunków życiowych lub w związku z [[przeobrażenie]]m. Może trwać od kilku tygodni do kilkudziesięciu lat (niektóre [[chrząszcze]] z rodziny [[kózkowate|kózkowatych]] i [[bogatkowate|bogatkowatych]]). W okresie diapauzy organizm nie [[rozmnażanie|rozmnaża się]], [[oddychanie]] i [[metabolizm]] są na bardzo niskim poziomie, następują zmiany w poziomie hormonów. Diapauza związana z periodycznym pogorszeniem się warunków otoczenia nazywana jest '''diapauzą obligatoryjną''', a związana ze zmianami nieperiodycznymi -– '''diapauzą fakultatywną'''. U niektórych [[pluskwiaki|pluskwiaków]] i [[szpeciele|szpecieli]] w stan diapauzy może zapadać tylko jedna [[płeć]]. Głównymi czynnikami wywołującymi diapauzę są [[fotoperiodyzm]], [[temperatura]], [[wilgotność]] i przegęszczenie.

Termin ''diapauza'' stosowany jest głównie w odniesieniu do [[Bezkręgowce|bezkręgowców]], zwłaszcza [[Owady|owadów]], u których występuje we wszystkich stadiach rozwoju – rozróżniana jest diapauza [[jajo]]wa (embrionalna), [[larwa]]lna, [[poczwarka|poczwarkowa]] i [[imago|imaginalna]]. W szerszym znaczeniu termin ten odnoszony jest do innych grup systematycznych w znaczeniu uśpienia, zawieszenia aktywności życiowej (ang. ''dormancy''). Diapauza dziedziczna występuje u organizmów poddawanych periodycznym zmianom warunków, np. diapauza letnia ([[estywacja]]), diapauza zimowa ([[sen zimowy]]).

Organizmy w stanie spoczynku cechują się zazwyczaj większą niż w stanie aktywnym [[odporność|odpornością]] na oddziaływanie niekorzystnych czynników środowiskowych takich jak [[mróz|mrozy]], [[upał|upały]]y lub [[susza]]. Mechanizm spoczynku zwiększa szanse przetrwania [[genom]]u w okresach oddziaływania skrajnych czynników środowiskowych, nietolerowanych przez aktywne osobniki. Organizmy osiadłe wykorzystują powszechnie formy spoczynkowe jako medium [[Dyspersja (biologia)biologiczna|dyspersji]]. Procesy związane z diapauzą rozpoczynają się przed nastaniem niekorzystnych warunków i zanikają jakiś czas po ich ustaniu, co odróżnia diapauzę od [[estywacja|estywacji]] i [[sen zimowy|snu zimowego]].

{{bibliografiaBibliografia start}}

# {{Cytuj książkę | nazwisko= Razowski | imię=Józef | tytuł= Słownik entomologiczny | data=1987 | wydawca=Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-07907-X | strony=52}}

# {{cytujCytuj książkę |inni= red. nauk. Mieczysław Szymczak |tytuł=Słownik języka polskiego| tom= I|tytuł tomu= A-K Wyd. 7 zm. i popr.|rok=1992 |wydawca= Wydawnictwo Naukowe PWN|miejsce=Warszawa |isbn= 83-01-10903-3}}

# {{cytujCytuj książkę | tytuł= Mały słownik biologiczny | data=1972 | wydawca=Wiedza Powszechna | miejsce=Warszawa}}

# [http://limnol.biol.uw.edu.pl/~mslus/papers/wiadeko1/diapause.htm "Diapauza jako strategia przetrwania." M. Ślusarczyk -– Wiadomości Ekologiczne (1998) 44: 279-303]

# {{Cytuj pismo |nazwisko = Boczek|imię = Jan|tytuł = Diapauza owadów i roztoczy a ochrona roślin przed szkodnikami|czasopismo = Wiadomości Entomologiczne |wolumin = 27|data = 2008|wydawca = Polskie Towarzystwo Entomologiczne}}

{{bibliografiaBibliografia stop}}