System dur-moll: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Poprawka stylistyczna |
|||
Linia 1:
{{dopracować|źródła=2017-09}}
'''System dur-moll''' – [[Tonalność|system tonalny]],który tworzą dwa podstawowe rodzaje skal: durowa (majorowa) i molowa (minorowa)
Określenie majorowy pochodzi od słowa łacińskiego maior (większy) i dotyczy pierwszego tetrachordu, na którym zbudowany jest interwał tercji wielkiej. Minor (mniejszy) odnosi się do tego samego tetrachordu z uwzględnieniem tercji małej.
Ukształtowany został w muzyce europejskiej na przełomie [[Odrodzenie|renesansu]] i [[barok]]u. W drugiej połowie [[XIX wiek|XIX]] stulecia kompozytorzy, poszukując nowych środków ekspresji, wprowadzali coraz więcej [[dźwięk muzyczny|dźwięków]] pobocznych, co w [[XX wiek]]u doprowadziło do powstania nowych systemów tonalnych i [[muzyka atonalna|muzyki atonalnej]].
Każda [[gama]] składa się z dwóch [[tetrachord]]ów, przy czym pierwszy tetrachord gamy [[C-dur]] (opartej na naturalnym [[szereg diatoniczny|szeregu diatonicznym]]) jest drugim tetrachordem gamy [[F-dur]] (1 [[bemol]]), a drugi tetrachord gamy C-dur jest pierwszym tetrachordem gamy [[G-dur]] (1 [[krzyżyk]]).
Analogicznie pierwszy tetrachord gamy F-dur jest drugim tetrachordem gamy [[B-dur]] (2 bemole), pierwszy tetrachord gamy B-dur jest drugim tetrachordem gamy [[Es-dur]] (3 bemole). Podobnie drugi tetrachord gamy G-dur jest pierwszym tetrachordem gamy [[D-dur]] (2 krzyżyki), a drugi tetrachord gamy D-dur jest pierwszym tetrachordem gamy [[A-dur]] (3 krzyżyki). Taka prawidłowość ma miejsce również w przypadku gam molowych (w trybie [[skala molowa|naturalnym]]).
Następstwo kolejnych gam zamyka [[koło kwintowe]]. Pokrewieństwo pomiędzy gamami durowymi i molowymi oparte jest na zasadzie paralelizmu, przy czym o paralelnym charakterze tonacji decyduje zbieżność materiału dźwiękowego, a więc także liczba przykluczowych [[znak chromatyczny|znaków chromatycznych]]. Na przykład: gamie C-dur odpowiada [[a-moll]] (brak znaków przykluczowych), G-dur – [[e-moll]] (krzyżyk [[fis (dźwięk)|fis]]), D-dur – [[h-moll]] (dwa krzyżyki: fis i [[cis (dźwięk)|cis]]), F-dur – [[d-moll]] (bemol [[b (dźwięk)|b]]), B-dur – [[g-moll]] (dwa bemole: b i [[es (dźwięk)|es]]).
System dur-moll określa się również jako system funkcyjny. Konsekwencją organizacji [[materiał dźwiękowy|materiału dźwiękowego]] na bazie [[skala (muzyka)|skal]] opartych na interwałach sekundowych było wytworzenie napięć pomiędzy centrum tonalnym i dźwiękami składowymi [[akord]]ów tercjowych budowanych na kolejnych stopniach tych skal. Na tej podstawie w epoce [[klasycyzm]]u ukształtował się system [[harmonika (muzyka)|harmonii funkcyjnej]].
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
[[Kategoria:Melodia i harmonia]]
| |||