Wojna litewsko-moskiewska (1558–1570): Różnice pomiędzy wersjami

 

Była częścią większych zmagań [[Polska|Polski]], [[Litwa|Litwy]], [[Szwecja|Szwecji]], [[Dania|Danii]] i [[Rosja|Rosji]] o ''[[Wojny inflanckie|dominium Maris Baltici]]'' (władztwo Morza Bałtyckiego), znanych jako [[I wojna północna]].

== Geneza ==

Główną przyczyną wybuchu tej wojny było parcie Rosji w kierunku [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]] w celu opanowania niezamarzających zimą portów na terytorium [[Inflanty|Inflant]]. Bezpośrednim ''[[casus belli]]'' stała się interwencja państwa polsko-litewskiego w spór pomiędzy [[Archidiecezja ryska|arcybiskupem ryskim]] – [[Wilhelm Hohenzollern (1498–1563)|Wilhelmem Hohenzollernem]] a [[Mistrzowie kawalerów mieczowych|mistrzem kawalerów mieczowych]] – [[Johann Wilhelm von Fürstenberg|Johannem Wilhelmem von Fürstenbergiem]].

 

== Wyprawa poswolska ==

[[Kawalerowie mieczowi|Zakon kawalerów mieczowych]] związał się w 1554 z Rosją, podpisując upokarzający pokój, na mocy którego wyrzekł się związków z [[Polska|Polską]] i [[Litwa|Litwą]], zobowiązując się płacić Rosjanom [[Danina|trybut]] z [[Tartu|Dorpatu]].

W obawie przed interwencją moskiewską kawalerowie mieczowi rozpoczęli prześladowanie arcybiskupa ryskiego Wilhelma, który był zwolennikiem sekularyzacji Inflant i przyłączenia ich na wzór [[Prusy Książęce|Prus]] do państwa polsko-litewskiego.

 

[[Car]] [[Iwan IV Groźny]] potraktował to jako ''casus belli'' i rozpoczął mobilizację swoich armii.

 

 

== Wybuch ==

Do niewoli dostał się [[wojewodowie połoccy|wojewoda połocki]] [[Stanisław Dowojno]], a Rosjanie utopili w [[Dźwina|Dźwinie]] wszystkich miejscowych [[Żydzi|Żydów]]. Podpisano następnie kilkumiesięczne zawieszenie broni.

 

 

== II faza wojny ==

Wojska polsko-litewskie przeprowadziły uderzenie dywersyjne na Inflanty i [[Siewierszczyzna|Siewierszczyznę]], podchodząc pod [[Starodub]] i [[Czernihów]].

Rosjanie zaatakowali [[województwo mścisławskie]].

[[Nieszczerdo|Nieszczerdzie]], [[Koziany|Kozianach]] i [[Rossony|Sokole]], pod osłoną których wojska moskiewskie zamierzały wyprowadzić uderzenie w serce terytorium litewskiego. W odpowiedzi [[Litwini]] z polecenia Grzegorza Chodkiewicza rozpoczęli budowę zamków w [[Lepel|Leplu]], [[Voroneț|Worońcu]], [[Wierchniedźwińsk|Dryssie]], [[Dzisna (miasto)|Dziśnie]] i [[Krzywia|Krzywi]] – zagradzając tym samym drogę potencjalnym działaniom wojsk moskiewskich.

 

=== Wyprawa radoszkowicka ===

 

16 lutego 1567 Rosja zawarła ze Szwecją przymierze skierowane przeciwko Litwie. 20 lipca [[wojewodowie bracławscy|wojewoda bracławski]] [[Roman Sanguszko (hetman litewski)|Roman Sanguszko]] pobił wojska moskiewskie w [[Bitwa pod Czaśnikami (1567)|II bitwie pod Czaśnikami]]. Zygmunt II August postanowił wówczas przeprowadzić kolejną demonstrację zbrojną, licząc na wywołanie w Rosji powstania kniaziów i bojarów, niezadowolonych z rządów [[Opricznina|opryczniny]]. Pod [[Radoszkowicze|Radoszkowiczami]], niedaleko [[Mińsk]]a zebrało się na [[popis]] 47 000 żołnierzy – z tego 30 000 [[pospolite ruszenie|pospolitego ruszenia]] oraz 2400 posiłkowych żołnierzy z [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]] z ok. 100 działami<ref>K. Piwarski, Niedoszła wyprawa radoszkowicka Zygmunta Augusta na Moskwę (rok 1567-1568), „Ateneum Wileńskie”, t. IV, Wilno 1927, s. 256–286.</ref>. Jednocześnie na państwo moskiewskie spadł najazd, działających w porozumieniu z Polską i Litwą [[Chanat Krymski|Tatarów krymskich]] [[Dewlet I Girej]]a.

* Litwa traciła na rzecz Rosji: wschodnią część Inflant z kilkoma zamkami (m.in. [[Alūksne|Marienburg]]), [[Biskupstwo Dorpatu|biskupstwo dorpackie]], wschodnią część Estonii, [[Połock]] z zamkiem [[Turowla (wieś)|Turowla]], część ziemi witebskiej z zamkami [[Jezieryszcze]] i Uświat.

 

 

== Skutki ==