|
'''Prix littéraire des Caraïbes''' – nagroda literacka.
{{Artysta infobox
|imię i nazwisko = Petronėlė Gerlikienė
|imię i nazwisko org =
|pseudonim =
|grafika = |opis grafiki =
|pełne imię i nazwisko =
|data urodzenia = 19 czerwca 1905
|miejsce urodzenia = Chicago
|data śmierci = 14 marca 1979
|miejsce śmierci = Wilno
|narodowość = litewska
|język =
|Alma Mater =
|dziedzina sztuki = malarstwo, tkactwo
|epoka =
|muzeum artysty =
|ważne dzieła =
|faksymile =
|opis faksymile =
|odznaczenia =
|nagrody =
|commons = Category:Petronėlė Gerlikienė
|wikiźródła =
|wikicytaty =
|www =
}}
'''Petronėlė Gerlikienė''', z domu '''Kromelytė''' (ur. 19 czerwca 1905 w [[Chicago]], zm. 14 marca 1979 w [[Wilno|Wilnie]]{{r|:1}}) – litewska artystka [[Sztuka ludowa|ludowa]].
== Życiorys ==
Petronėlė Gerlikienė urodziła się w Chicago, gdzie pracował jej ojciec, ale już w dzieciństwie powróciła z rodziną na [[Żmudź]]. Była analfabetką. Młodo straciła matkę, więc – jako najstarsza córka – przejęła wszystkie obowiązki rodzinne i wychowanie młodszego rodzeństwa. Rodzina matki Petronėlė dwukrotnie przysyłała dla niej bilety na podróż do Ameryki, lecz ojciec z macochą niszczyli je, gdyż po wyjeździe Petronėlė nie miałby kto opiekować się rodzeństwem. W wieku 19 lat pracowała w polu u rolnika Gerlikasa, po czym wyszła za mąż za jego starszego brata, który wzbogaciwszy się w Stanach Zjednoczonych, postanowił znaleźć żonę i osiąść na Litwie{{r|liw}}.
Po ślubie życie Gerlikienė odmieniło się na lepsze. Jej mąż kupił 23 hektary ziemi i powoli rozwijał swoje gospodarstwo rolne, na którym pracę wykonywali tylko wynajęci pracownicy. Małżonkowie początkowo mieszkali w spichlerzu, dostosowanym na tymczasowe mieszkanie. Gdy Gerlikienė poroniła po raz pierwszy, lekarze doradzili jej spokój i dużo snu. Zaczęła wtedy spać do południa, a mąż podawał jej śniadanie do łóżka. Co tydzień ubijano cielaka, by miała świeżą krew, która miała jej pomóc zajść w ciążę. Jedynym obowiązkiem Gerlikienė w gospodarstwie stała się hodowla kur, którą rozpoczęto od kilku sztuk przywiezionych przez męża ze Stanów Zjednoczonych. Po dziesięciu latach urodziła syna i w podzięce zrobiła tkaniny na ołtarz{{r|liw}}.
Wybuch [[II wojna światowa|II wojny światowej]] przyniósł kres spokojnemu życiu. Podczas mrozów niemieccy żołnierze zabrali męża Gerlikienė, który już wcześniej borykał się z problemami zdrowotnymi, do pracy przy wycince lasu. W rezultacie zachorował i zmarł, a Gerlikienė po raz trzeci poroniła. Po wojnie wojska rosyjskie zniszczyły gospodarstwo, a Gerlikienė straciła dostęp do rodzinnych oszczędności i popadła w ubóstwo. Gdy zaczęły się wywózki na Sybir, zaczęła ukrywać się z synem. Później, jej gospodarstwo zostało [[Kolektywizacja|skolektywizowane]]. Po kilku latach Gerlikienė wyszła ponownie za mąż. Żeby uniknąć pracy w polu, zajęła się hodowlą kur, które w zimie trzymała w swojej zakopconej kuchni{{r|liw|war}}.
W podeszłym wieku Gerlikienė zamieszkała u syna i jego rodziny w Wilnie. Z początku zagubiona w wielkim mieście, postanowiła udekorować swój nowy pokoik tkaninami i poprosiła syna, który był artystą, o narysowanie dla niej projektu do wyszywania. Gdy odmówił, postanowiła sama szukać inspiracji na lokalnych wystawach{{r|liw}}. W 1972 roku zaczęła tworzyć wielkoformatowe tkaniny i już po dwóch latach wzięła udział w pierwszej wystawie{{r|:1}}. Jej twórczość była sposobem na wyrażenie tego, co ją nurtowało, ale [[Tkactwo|tkanie]] było męczące i czasochłonne. Dla Gerlikienė rysunek i malarstwo były jednak równoznaczne z pisaniem i czytaniem – czynnościami zarezerwowanymi dla wykształconych. Zmieniła zdanie, gdy w 1976 roku przeprowadziła się z synem do domu artystów i tam z zaskoczeniem odkryła, że i ona potrafi malować{{r|:1|liw}}.
Popularnym tematem tkanin Gerlikienė są potężne drzewa, wśród jej prac z tym motywem są ''Dąb'', ''Jarzębina'', ''Klon'' i ''Czerwone drzewo''. Jej malarstwo charakteryzuje różnorodność kolorów, wolna kompozycja i siła emocjonalnego przekazu{{r|:1}}. Malowała szybko, bez wcześniejszych szkiców, wyciskając farbę na płótno czy karton prosto z tubki{{r|liw}}. [[Prymitywizm (malarstwo)|Prymitywistyczna]] twórczość Gerlikienė nie ustępuje pracom profesjonalnych artystów, czasem je nawet prześcigając, dzięki oryginalnej wizji i poczuciu humoru. Gerlikienė zdobyła wiele krajowych i zagranicznych wyróżnień{{r|:1}}. Choć zaczęła tworzyć dopiero w zaawansowanym wieku, w ciągu pięciu lat utkała ponad 10 dużych tkanin i namalowała około 60 obrazów{{r|liw}}.
== Przypisy ==
{{Przypisy|
* <ref name=":1">{{Cytuj |autor = Jurgita Gerlikaitė |tytuł = PETRONĖLĖ GERLIKIENĖ – GYVENIMAS IR KŪRYBA (English abstract) |czasopismo = Folk Culture |data = 2018 |wolumin = 180 |numer = 3 |url = https://web.a.ebscohost.com/abstract?direct=true&profile=ehost&scope=site&authtype=crawler&jrnl=02360551&AN=130681124&h=9WfQEHxrd%2fFVS%2fE2c4q8F96KHY3YN5E2iJFZF9ZQJAIMo8ML96dgjISAGHoHD16BpRyKO4emsI8voBS6xxZxmw%3d%3d&crl=c&resultNs=AdminWebAuth&resultLocal=ErrCrlNotAuth&crlhashurl=login.aspx%3fdirect%3dtrue%26profile%3dehost%26scope%3dsite%26authtype%3dcrawler%26jrnl%3d02360551%26AN%3d130681124 |język = en}}</ref>
* <ref name="liw">{{Cytuj |autor = Jurgita Gerlikaitė |tytuł = A Gift from Fate |czasopismo = LIW Magazine |data = 29 listopada 2018 |data dostępu = 2019-05-21 |url = http://www.liw.lt/a-gift-from-fate/ |język = en}}</ref>
* <ref name="war">{{Cytuj |autor = |tytuł = War I – Petronėlė Gerlikienė |data = |data dostępu = 2019-05-21 |opublikowany = Google Arts & Culture |url = https://artsandculture.google.com/asset/war-i/EQGbgJ97a7ekAw |język = en}}</ref>
}}
{{SORTUJ:Gerlikienė, Petronėlė}}
[[Kategoria:Litewscy artyści]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Chicago]]
[[Kategoria:Malarze prymitywiści]]
[[Kategoria:Twórcy tkaniny dekoracyjnej]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1905]]
[[Kategoria:Zmarli w 1979]]
| 
