Monasterzyska: Różnice pomiędzy wersjami

Monasterzyska leżą nad rzeką [[Koropiec (rzeka)|Koropiec]]. Od połowy [[XIV wiek|XIV]] wieku (później w [[Województwo ruskie|województwie ruskim]]) do 1772 roku miasto należało do Korony Polskiej (od 1569 Rzeczypospolitej), założono je w roku [[1454]]. Od 1772 do 1918 pod [[Zabór austriacki|zaborem austriackim]] wchodziło w skład austriackiej prowincji [[Królestwo Galicji i Lodomerii]] (czasem po prostu Galicja). W [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] miasto znajdowało się w [[Powiat buczacki (II Rzeczpospolita)|powiecie buczackim]] [[Województwo tarnopolskie|województwa tarnopolskiego]]. Od 1991 miasto na Ukrainie.

* 1552 - przywilej dla Monasterzysk od króla Zygmunta Autusta na prowadzenie targu w piątki i jarmarku na św. Jędrzeja.<ref name=":2">{{Cytuj |tytuł = Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. VI - wynik wyszukiwania - DIR |data dostępu = 2020-02-15 |opublikowany = dir.icm.edu.pl |url = http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_VI/658}}</ref>

* 1557 - przywilej od króla na prowadzenie drugiego jarmarku, na św. Krzyż. <ref name=":2" />

* 1653 -– luty -– bitwa o Monasterzyska podczas powstania [[Bohdan Chmielnicki|Chmielnickiego]]. Monasterzyska były oblegane przez wojska polskie [[Stefan Czarniecki|Stefana Czarnieckiego]] (sam dowódca został ranny w podniebienie); miasta bronił [[Iwan Bohun]]. Wojska polskie poniosły klęskę i na pewien czas zaprzestały działań wojennych.

* 1655 -– [[powstanie Chmielnickiego]], Monasterzyska oblegane przez wojska kozackie pod dowództwem Iwana Bohuna.

* 1751 -– poświęcenie kościoła murowanego rzymskokatolickiego p.w. Najświętszej Marii Panny (wcześniejszy kościół rzymskokatolicki - brak daty erekcji, istniał przynajmniej w 1702 r).<ref name=":2" />

* 1809 – kwiecień - październikkwiecień–październik, [[wojna polsko-austriacka]], jako część wojen polsko-[[Napoleon Bonaparte|napoleońskich]], toczyła się również w Galicji

* 1809 -– w Monasterzyskach kwaterował oddział pułkownika [[Piotr Strzyżewski|Piotra Strzyżowskiego (Strzyżewskiego)]]

* 1854 -– garnizon husarii Austriackiej (nr regimentu 15) rozpoczyna stacjonowanie w Monasterzyskach. Stacjonował podobno przez jeden rok, później byli tu dragoni.

* przed 1866 -– w Monasterzyskach powstaje [[Fabryka Tytoniu i Cygar w Monasterzyskach|Fabryka Tytoniu i Cygar]]. W sprawozdaniu za okres 1866-1870 podano, że fabryka ta, przerabiająca tytoń krajowy oraz węgierski, turecki i amerykański, zatrudniała około 500-800 osób (głównie kobiet). Przy fabryce był szpital dla chorych robotników. Fabryka funkcjonuje do dzisiaj. Według innych źródeł{{doprecyzuj|data=2014-03|jakich?}} fabryka tytoniu została założona w 1797 roku przez Karola Bako. W późniejszym okresie była to rządowa fabryka austriacka produkująca tytoń i cygara, z główną dyrekcją w Wiedniu.

* 1867 -– Karol Bako de Hette odsprzedał Monasterzyska Józefowi Marcinowi Młodeckiemu h. Półkozic, synowi [[Jan Kazimierz Młodecki|Kazimierza Młodeckiego]] (zm. 1854 r.) i Doroty Potockiej-Młodeckiej. [[Józef Młodecki]]<ref>Otrzymał nowy herb od Papieża Leona XIII; zob.: [[Teodor Żychliński]]: [https://polona.pl/item/zlota-ksiega-szlachty-polskiej-r-13,ODk3ODAzMDc/254/#item ''Złota księga szlachty polskiej.''] R. XIII. Poznań, 1891, s. 246–247.</ref> z żony Doroty ks. Lubomirskiej (córka ks. Antoniego Juliusza) miał troje dzieci: Marię Młodecką–Potocką (żona [[Artur Potocki|Artura hr. Potockiego]] z Buczacza), Jadwigę Młodecką (niezamężna) i Władysława Młodeckiego (1870-1925), następnego dziedzica posiadłości ziemskiej Monasterzysk. Władysław miał dwoje dzieci: Stefana Młodeckiego (1903 r. Koszowa – ok. 1980) i Józefa Młodeckiego (1898 r. Koszowa – po 1945 r. Kraków), który był kolejnym dziedzicem Monasterzysk, kawaler, bezdzietny.

* 1884 -– 15 listopada, otworzono linię kolejową [[Iwano-Frankiwsk|Stanisławów]]-Buczacz (przez Monasterzyska)

* 1896 -– powstała ochronka dla dzieci - fundatorem byli właściciele Monasterzysk, Młodeccy<ref>{{Cytuj |tytuł = ANNO, Kuryer Lwowski (Lemberger Courier), 1898-04-17, Seite 2 |data dostępu = 2020-02-15 |opublikowany = anno.onb.ac.at |url = http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=klw&datum=18980417&seite=2&zoom=33&query=%22monasterzyska%22&ref=anno-search}}</ref>.

* 1894 -– Monasterzyskom groziła epidemia cholery

* 1903 – 17 września<ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Kurjer Lwowski, 1903-09-20, Seite 4 |data dostępu = 2020-02-15 |opublikowany = anno.onb.ac.at |url = http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=klw&datum=19030920&seite=4&zoom=33&query=%22monasterzyska%22&ref=anno-search}}</ref><ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Kurjer Lwowski, 1903-09-20, Seite 4 |data dostępu = 2020-02-15 |opublikowany = anno.onb.ac.at |url = http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=klw&datum=19030920&seite=4&zoom=33&query=%22monasterzyska%22&ref=anno-search}}</ref>, pożar w mieście, który rozpoczął się od domu Scherza (handlarza gęsim smalcem) i przeniósł się na całe miasteczko, wraz z przedmieściami -– Folwarki<ref name=":0" />. Z wyjątkiem górnej części rynku w misteczku spaliło się wszystko: domy, sklepy, składy i dalsze zabudowania<ref name=":0" />. Zachował się kościół rzymskokatolicki. Od strony południowej płomienie powstrzymała cerkiew, nie zniszczona na zewnątrz, ale w środku już tak<ref name=":0" />. Pastwą płomieni padło jednak probostwo greko-katolickie. Doszczętnie spłonęła, położona w zachodniej części Starego Miasta, nad rzeką Koropiec, dzielnica żydowska zwana "Stambułem", wraz z 800 letnią modrzewiową synagogą, nową synagogą i ratuszem<ref name=":1" />. Łącznie podczas pożaru w Monasterzyskach spłonęło 300 domów, w Folwarkach 150 domów, a około 3000 osób pozostało bez dachu nad głową, przynajmniej 7 ośób zginęło<ref name=":1" /><ref name=":0" />. Burmistrzem Monasterzysk był wówczas Nechels<ref name=":0" />. Na miejsce pożaru przybył marszałek powiatu buczackiego, Błażowski.<ref name=":1" />

* 1939 -– 18 września -– Monasterzyska zajęte przez ZSSR

* pałac wybudowany w stylu [[Klasycyzm|klasycystycznym]], w 1780 r. przez Ludwikę Potocką przetrwał do 1914 r., kiedy spłonął podpalony przez Kozaków. W 1918 r. rozpoczęto odbudowę obiektu, której nie dokończono<ref name=Aftanazy/>

* cmentarz rzymskokatolicki. W mieście znajduje się jeden z największych polskich cmentarzy na Podolu, liczący ponad 2000 kamiennych nagrobków, kaplica grobowa Potockich oraz kwatera wojskowa, na której spoczywają powstańcy styczniowi z 1863 oraz legioniści polscy z okresu walk 1914-19181914–1918. Obiekt ten w 2006 był w złym stanie i wymagał natychmiastowej konserwacji.

* [[Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Monasterzyskach|kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny]]. Obecny, murowany kościół wybudowano w połowie XVIII wieku w miejscu wcześniejszego drewnianego. Fundatorem kościoła był dziedzic miasta [[Józef Potocki (kasztelan lwowski)|Józef Potocki]], kasztelan lwowski (lub Bazyli Potocki{{fakt}}). Konsekracja w 1751 roku dokonana przez biskupa sufragana krakowskiego [[Michał Kunicki|Michała Kunickiego]]. Najokazalszą ze świątyń miasta, obecnie cerkiew prawosławna ([[Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny|UAKP]]).

* [[Mieczysław Zygmunt Wiśniewski]] ([[1892]]-[[1952]]) – polski bramkarz, olimpijczyk z Paryża 1924 roku