Typologia systemów partyjnych: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Linia 31:
* ze względu na częstotliwość zmiany partii u sterów rządów:
** '''Hegemoniczny''' – jedna partia pozostaje przy władzy przez dość długi okres (sama tworzy rząd lub koalicji rządzącej spełnia dominującą rolę). Daje szansę osiągnięcia stabilności systemu; z drugiej jednak strony może prowadzić do utraty zdolności koncepcyjnych i efektywnego działania przez partię pozostającą dłuższy czas u władzy.
** '''Zmienny''' – następują częste i regularne zmiany partii u steru rządów, np. w [[Polska|Polsce]] w latach
Inne rozróżnienie, autorstwa [[Gordon Smith|Gordona Smitha]], dzieli partie
Linia 45:
* '''System dwupartyjny'''
* '''Systemy wielopartyjne''':
** '''[[System partii dominującej]]''' – (wielopartyjny) w którym pozycję dominującą zajmuje jedna partia. W kolejnych wyborach partia odnosi zdecydowane zwycięstwo. Posiada absolutną dominację w parlamencie i jest zdolna do utworzenia rządu jednopartyjnego. Nie występuje równie silna partia opozycyjna. Przeniesienie ośrodka decyzyjnego z organów państwowych na struktury partyjne. Kumulacja stanowisk partyjnych państwowych. Partia nie wypełnia żadnych funkcji publicznych (to odróżnia ten system od systemu jednopartyjnego).
** '''[[System kooperacji partii]]''' – wszystkie partie tego systemu lub co najmniej wszystkie liczące się partie, podejmują współpracę. Najczęściej przystępują do wyborów osobno, a po wyborach rezygnują z konkurencji i podejmują współpracę. W okresie zagrożenia może dojść do zawieszenia walki politycznej i utworzenia rządu jedności narodowej.
** '''[[System dwublokowy]]''' – (wielopartyjny ustabilizowany) odmiana systemu wielopartyjnego, w którym występują bloki partii. Walka o władze toczy się między dwoma blokami. Po wyborach rządzi jeden z bloków mający absolutna przewagę w parlamencie. Prowadzi do stabilności rządów przy jednoczesnym zaniku kontroli parlamentu nad rządem. Współpraca w ramach bloków odbywa się na podstawie zawieranych porozumień.
** '''System rozbicia wielopartyjnego''' – system wielopartyjny, w którym brak partii większościowej. Powstaje konieczność stworzenia koalicji. Koalicje są tworzone dzięki partiom centrowym, z udziałem ugrupowań [[lewica|lewicowych]] lub [[prawica|prawicowych]]. Jeżeli nie ma innych czynników stabilizujących to stan taki może zagrażać systemowi parlamentarnemu. Podobnie negatywne następstwa może mieć rozbicie wielopartyjne, w warunkach gdy prezydent nie ma wsparcia ze strony partii większościowej.
Klasyfikacja [[Giovanni Sartori|Giovanniego Sartoriego]] (
* '''Dwupartyjny ze zmieniającymi się rządami''' – dwie bipolarnie zwrócone do siebie partie zmieniają się formując samodzielne rządy. Polaryzacja jest niewielka. Kierunek konkurencji dośrodkowy.
* '''Umiarkowany pluralizm''' – trzy postacie: samodzielny rząd bez koalicji, z koalicjami, z koalicjami środka lub wielkimi koalicjami. Stosunkowo niewielki dystans ideologiczny między liczącymi się partiami, dążenie do biegunowego budowania koalicji, dominacja dośrodkowej konkurencji bez udziału partii antysystemowych. Mogą występować różne modyfikacje wynikające z lokalnych uwarunkowań.
Linia 58:
Propozycja [[Jean Blondel|Jeana Blondela]]:
* '''System dwupartyjny'''
* '''[[System dwuipółpartyjny]]''' – występują dwie duże partie, które konkurując ze sobą, nie są w stanie utworzyć samodzielnie rządu. Z tego powodu pojawia się trzecie ugrupowanie, [[partia dopełniająca]], pełniąca rolę koalicjanta zapewniającego większość w parlamencie. Partia trzecia może wchodzić w sojusz z każdą z dużych partii, ponieważ najczęściej zajmuje centrową pozycję ideologiczną.
* '''System wielopartyjny z partią dominującą''' – występuje wiele partii jednak tylko jedna zdobyła taką dużą liczbę mandatów, że może sprawować rządy samodzielnie, nawet gdy inne partie połącza się [[Koalicja rządowa|koalicją]].
* '''System wielopartyjny bez partii dominującej'''
Linia 71:
* '''Ekstremalna wielopartyjność z dwiema głównymi partiami'''
* '''Ekstremalna wielopartyjność'''
== Bibliografia ==
| |||