Fosforyny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m ort. |
|||
Linia 1:
[[Plik:Phosphite.png|mały|Ogólna struktura triestrów kwasu fosforawego]]
'''Fosforyny''', {{nazwa Stocka|fosforany(III)}} – grupa [[związki organiczne|organicznych związków chemicznych]], pochodych [[kwas fosfonowy|kwasu fosfonowego]] (kwasu fosforawego). Z uwagi na [[tautomeria|tautomerię]] kwasu fosfonowego i znacznie większą trwałość formy ''H''-fosfonianowej ({{chem2|HPO(OH)2}}) względem formy fosforynowej ({{chem2|P(OH)3}}), fosforyny występują przede wszystkim jako [[estry|triestry]] o wzorze ogólnym {{chem2|P(OR)3}}. Sole tego kwasu mają postać [[H-Fosfoniany|''H''-fosfonianów]] – zawierających aniony {{chem2|HPO3(2-)}} lub {{chem2|HP(OH)O2(-)}} – podobnie jak monoestry ({{chem2|HPO(OH)OR}}) i diestry ({{chem2|HPO(OR)2}})<ref>{{Greenwood&Earnshaw1997|s=514–515}}</ref><ref name="House">{{cytuj|tytuł=Descriptive Inorganic Chemistry |wydanie=2 |autor=James E. House, Kathleen A. House |data=cop 2010 |wydawca=Academic Press |isbn=9780120887552 |s=317–318}}</ref>.
Fosforyny w postaci triestrów otrzymuje się w reakcji [[trichlorek fosforu|trichlorku fosforu]] z [[alkohole]]m lub [[fenole]]m, przy czym reakcja z alkoholem wymaga obecności [[amoniak]]u lub [[aminy]], by nie doszło do utworzenia diestru ''H''-fosfonianowego. Fosforyny wykorzystywane są w syntezie organicznej<ref name="Ullmann">{{Ullmann|doi=10.1002/14356007.a19_545.pub2 |autor=Jürgen Svara, Norbert Weferling, Thomas Hofmann |rozdział=Phosphorus Compounds, Organic |data=2006}}</ref>. Estry trialkilowe wykorzystuje się m.in. do otrzymywania [[fosfoniany|fosfonianów]] w [[reakcja Michaelisa-Arbuzowa|reakcji Arbuzowa]], których używa się jako substratów np. w [[reakcja Hornera-Wadswortha-Emmonsa|reakcji Hornera-Wadswortha-Emmonsa]]<ref>{{cytuj|rozdział=Formation of carbon–carbon double bonds |tytuł=Modern Methods of Organic Synthesis |s=138 |autor=W. Carruthers, Iain Coldham |wydawca=Cambridge University Press |wydanie=4 |isbn=9780511229480 |miejsce=Cambridge |data=2004}}</ref><ref>{{cytuj|rozdział=The Horner–Wadsworth–Emmons Reaction: A Modification of the Wittig Reaction |tytuł=Organic Chemistry |autor=T.W. Graham Solomons, Craig B. Fryhle |wydanie=10 |wydawca=John Wiley & Sons |isbn=9780470401415 |s=760 |data=[2011]}}</ref>. Niektóre fosforyny stosuje się jako dodatki do [[tworzywa sztuczne|tworzyw sztucznych]], w których chronią je przed degradacją<ref name="Ullmann" />.
== Zobacz też ==
{{Commonscat|Phosphites}}
* [[amidofosforyny]] – pochodne kwasu fosfonowego o wzorze ogólnym {{chem2|(RO)2PNR2}}
* [[fosforany]] – sole i estry [[kwas fosforowy|kwasu fosforowego]] ({{chem2|H3PO4}})
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
[[Kategoria:Fosforyny| ]]
| |||