Harry Blackmun: Różnice pomiędzy wersjami

|grafika = [[Plik:Justice Blackmun Official.jpg|200px]]

'''Harry Andrew Blackmun''' (ur. [[12 listopada]] [[1908]], zm. [[4 marca]] [[1999]]) −– [[Stany Zjednoczone|amerykański]] [[prawnik]] i [[sędzia]], w latach [[1970]]-[[1994]]1970–1994 członek [[Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych|Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych]], jeden z najbardziej wpływowych i znanych sędziów. Jest m.in. autorem uzasadnienia decyzji w sprawie [[Roe v. Wade]], uznającej prawo do dokonania [[aborcja|przerwania ciąży]]. Już na emeryturze zdobył sławę jako jedyny sędzia Sądu Najwyższego, który kiedykolwiek zagrał rolę w [[film]]ie (''[[Amistad]]''). W 1996 roku został laureatem [[Nagroda Margaret Sanger|Nagrody Margaret Sanger]].

W roku [[1941]] poślubił Dorothy E. Clark, z którą miał trzy córki: Nancy, Sally i Susan. Dorothy przeżyła męża i zmarła [[13 lipca]] [[2006]].

Po zakończeniu studiów Blackmun wrócił do Saint Paul, zdał egzamin do palestry i został asystentem sędziego Johna B. Sanborna w federalnym Sądzie Apelacyjnym dla Ósmego Okręgu. Asystentura trwała od 1 sierpnia 1932 r. do 31 grudnia 1933 r. Na początku 1934 r. został zatrudniony w najlepszej kancelarii prawnej w Minneapolis-St. Paul – Junell, Driscoll, Fletcher, Dorsey & Barker, gdzie specjalizował się w sprawach podatkowych. Jego kariera rozwijała się płynnie – w 1939 r. został młodszym partnerem, zaś w 1943 r. głównym partnerem. W tamtym okresie Blackmun wykładał również prawo nieruchomości i podatkowe w St. Paul College of Law (w latach 1935-19411935–1941) oraz prawo spadkowe i administracyjne na Wydziale Prawa Uniwersytetu Minnesoty (University of Minnesota Law School, w latach 1945-19471945–1947).

-– '''Jones v. Alfred H. Mayer Co.''' Sprawa została wytoczona na podstawie przepisów ustawy o prawach obywatelskich z 1866 r. przez czarnego Amerykanina, któremu odmówiono sprzedaży nieruchomości ze względu na jego kolor skóry. Sąd musiał rozstrzygnąć, czy przedmiotowa ustawa zakazuje tylko dyskryminacji przez organy władzy publicznej czy też można ją zastosować również do tzw. prywatnej dyskryminacji. Blackmun, kierując się precedensowymi wyrokami Sądu Najwyższego z lat wcześniejszych, czuł się w obowiązku uznać, że Kongres nie miał prawa zakazywać prywatnej dyskryminacji, a zatem ustawa o prawach obywatelskich mogła obejmować tylko przypadki dyskryminacji przez władzę publiczną. W konsekwencji, powództwo nie zostało uznane. Orzeczenie to zostało później uchylone przez Sąd Najwyższy, który stwierdził, że uchwalając w 1866 r. ustawę o prawach obywatelskich Kongres zamierzał zakazać również prywatnej dyskryminacji, do czego miał prawo na podstawie trzynastej poprawki do konstytucji.

-– '''Jackson v. Bishop'''. Sprawa została wytoczona przez trzech więźniów, którzy byli ofiarami kar cielesnych, stosowanych oficjalnie przez strażników więziennych (więźniów bito skórzanymi pasami). Sąd apelacyjny orzekł, że stosowanie kar cielesnych jest niezgodne z ósmą poprawką do konstytucji, która zakazuje okrutnego i niestandardowego karania. W uzasadnieniu do tego wyroku Blackmun napisał m.in., że „kary cielesne wywołują nienawiść do strażników, którzy je stosują, a także do systemu, który na takie kary zezwala”. Orzeczenie spotkało się z bardzo przychylnym przyjęciem w kręgach prawniczych w całych stanach Zjednoczonych.

-– '''Pope v. United States'''. Blackmun po raz pierwszy zetknął się wówczas z karą śmierci. Oskarżonym był Duane Pope, uczelniana gwiazda futbolu amerykańskiego, który kilka dni po ukończeniu studiów napadł na bank w Big Springs w Nebrasce i zastrzelił trzech pracowników tego banku. Za skradzione pieniądze bawił się w kasynach w Las Vegas i brał udział w walkach byków w Tijuanie. Federalna ława przysięgłych odrzuciła obronę Pope’a, który powoływał się na swoją niepoczytalność, uznała go za winnego i skazała na karę śmierci. W apelacji Pope podnosił nieprawidłowości w wyborze składu ławy przysięgłych i kwestionował dowody psychiatryczne. Sąd apelacyjny utrzymał jednak w mocy wyrok skazujący. W uzasadnieniu Blackmun napisał, że instrukcje, jakie otrzymali przysięgli, były prawidłowe pod względem obowiązujących precedensów, a zatem brak było podstaw do uchylenia orzeczenia niższej instancji. Pomimo tego, że prywatnie Blackmun był przeciwnikiem kary śmierci, uważał iż decyzja dotycząca zniesienia tej kary powinna zostać podjęta przez legislaturę, a nie przez sądy. Należy jednak podkreślić, że w sprawie Pope v. United States sąd apelacyjny nie był proszony o ustosunkowanie się do konstytucyjności kary śmierci.

W Waszyngtonie Blackmun spotkał się z kierownictwem Departamentu Sprawiedliwości w osobie Johna Mitchella, asystenta prokuratora generalnego Williama H. Rehnquista i Johnnie'egoJohnnie’ego M. Waltersa, stojącego na czele służb podatkowych. Był również przesłuchiwany przez agentów FBI. Na zakończenie, Mitchell zabrał Blackmuna do Białego Domu na rozmowę z prezydentem Nixonem.

Spodziewano się, że Blackmun, jako Republikanin, będzie zwolennikiem konserwatywnego interpretowania konstytucji, które obrazuje teoria konstrukcjonizmu, czyli ścisłe trzymanie się litery prawa i poszukiwanie takiego rozumienia przepisów, jakie było udziałem Ojców Założycieli. W ciągu pierwszych kilku lat, jakie Blackmun spędził orzekając w Sądzie Najwyższym, oczekiwania te w zasadzie spełniły się. Wyliczono, że głosował wówczas (lata 1970-19751970–1975) tak jak konserwatywny Burger w 87,5% spraw wywołujących najgłębsze podziały, natomiast z liberalnym sędzią Williamem Brennanem zgadzał się zaledwie w 13% przypadków. Proporcje te zaczęły się jednak z czasem odwracać. Katalizatorem ewolucji poglądów Blackmuna była sprawa Roe v. Wade, w której Sąd Najwyższy uznał, że konstytucja gwarantuje kobietom prawo do przerywania ciąży, a Blackmun był autorem uzasadnienia do tego wyroku. Po ogłoszeniu decyzji w sprawie Roe, coraz odważniej zaczął dostrzegać kolejne prawa obywatelskie, które można było wywieść z treści konstytucji, co oddalało go od Warrena Burgera. Następnym ważnym momentem była sprawa United States v. Nixon, kiedy to grupa sędziów, a wśród nich Blackmun, w sposób nieoficjalny przechwyciła z rąk Burgera autorstwo uzasadnienia wyroku (co prawda to Burger ogłosił publicznie treść uzasadnienia, jednak istotne jego fragmenty zostały napisane przez innych sędziów, którym nie podobał się projekt przygotowany przez Burgera), nakazującego prezydentowi Nixonowi udostępnienie taśm dotyczących afery Watergate. Uważa się, że sprawa Nixona stanowiła początek końca wieloletniej przyjaźni pomiędzy Blackmunem a Burgerem, gdyż Burger poczuł się dotknięty wsparciem Blackmuna dla sędziów tworzących alternatywne uzasadnienie. Uraza pogłębiała się coraz bardziej, gdy w kolejnych sprawach Blackmun i Burger znajdywali się po innych stronach barykady. Należy wskazać, że w latach 1975-19801975–1980 Blackmun głosował tak jak Brennan w 54,5% kontrowersyjnych przypadków, z Burgerem zgadzał się już tylko w 45,5% spraw. W ostatnich pięciu latach przed rezygnacją Burgera (1980-1985), Blackmun głosował razem z Burgerem zaledwie w 32,4% najbardziej dzielących spraw, podczas gdy stopień zgodności z Brennanem wzrósł do 70,6%. Po odejściu Warrena Burgera z Sądu Najwyższego, w latach 1986-19901986–1990, Blackmun głosował tak jak Brennan w 97,1% spraw. Na początku lat 90. Blackmun uważany był za najbardziej liberalnego sędziego orzekającego wówczas w Sądzie Najwyższym.

Sprawa Roe jest jedną z najbardziej znanych i budzących największe kontrowersje w całej historii amerykańskiego Sądu Najwyższego. Miała fundamentalny wpływ na życie Blackmuna zarówno na płaszczyźnie zawodowej, jak i prywatnej. Od momentu ogłoszenia uzasadnienia wyroku rozpoczęła się jego wędrówka ku liberalnej stronie Sądu Najwyższego. Pomimo tego, że za takim, a nie innym rozstrzygnięciem głosowało również sześciu innych sędziów, to właśnie Blackmun był od tej pory kojarzony jako ten, który zalegalizował aborcję. Spotykał się za to z wyrazami wdzięczności i uwielbienia, ale również nienawiści, w tym groźbami śmierci. Im bardziej atakowane było napisane przez niego uzasadnienie, tym bardziej czuł się w obowiązku bronić jego słuszności. Chociaż w 1992 r. w sprawie Planned Parenthood v. Casey Sąd Najwyższy opowiedział się przeciwko stosowaniu zasady trymestrów, podtrzymał jednocześnie podstawową zasadę wynikającą z Roe, że konstytucja, poprzez prawo do prywatności wypływające z czternastej poprawki, gwarantuje również kobiecie prawo do podejmowania decyzji o poczęciu potomstwa. Prawo to musi pozostać wolne od nieuzasadnionej ingerencji ze strony władzy publicznej.

:"gwałt „gwałt bez wątpliwości zasługuje na poważną karę; jednak pod względem moralnego zdeprawowania i krzywdy wyrządzonej innej osobie i społeczeństwu, nie można go porównać z zabójstwem, które polega na nieusprawiedliwionym odebraniu ludzkiego życia. Aczkolwiek może mu towarzyszyć inne przestępstwo, gwałt z definicji nie obejmuje śmierci bądź nawet poważnych obrażeń zadanych innemu człowiekowi. Zabójca zabija; gwałciciel, o ile nie dochodzi do innych czynów, nie. Dla ofiary zabójcy życie dobiega końca; dla ofiary gwałtu, życie może nie być tak szczęśliwe jak wcześniej, jednak nie dobiega ono końca i zazwyczaj można je naprawić. Mamy niezłomne przeświadczenie, że kara śmierci, która jest unikalna w swojej surowości i nieodwracalności, stanowi nadmierną karę dla gwałciciela, który, jako taki, nie odbiera ludzkiego życia."”

:"być „być może pewnego dnia ten Sąd wypracuje reguły proceduralne lub werbalne sformułowania, które zapewnią konsekwencję, sprawiedliwość i niezawodność mechanizmu skazywania na najwyższy wymiar kary. Nie jestem optymistą, że taki dzień nadejdzie. Jestem jednak większym optymistą, że w końcu ten Sąd dojdzie do wniosku, iż wysiłek wkładany w wyeliminowanie arbitralności przy jednoczesnym utrzymaniu sprawiedliwości w zadawaniu śmierci, jest w tak oczywisty sposób skazany na niepowodzenie, że musi on – tak jak i kara śmierci – zostać całkowicie zaniechany. Może nie dożyję tego dnia, ale wierzę, że w końcu nastanie."”

W głośnej sprawie [[DeShaney v. Winnebago County]] Blackmun napisał emocjonalny wniosek mniejszości. Na mocy tej sprawy 10-letni Joshua DeShaney, nad którym opiekę po rozwodzie sąd w [[Wyoming]] przyznał ojcu Randy'emuRandy’emu, który potem często go maltretował, pozostał wraz z nim, gdyż sądy odmówiły interwencji w tej sprawie (odebrania prawa do wychowania). Do wniosku Blackmuna dołączyli wówczas Brennan i Marshall.

W [[1992]] napisał wniosek większości w sprawie Planned Parenthood v. Casey, która utrzymywała w mocy postanowienia Roe v. Wade. W sprawie [[Herrera v. Collins]] ponownie napisał wniosek mniejszości, argumentując w nim, iż egzekucja osoby bez wystarczających dowodów winy i braku możliwości skutecznej obrony jest po prostu morderstwem.

[[22 lutego]] [[1999]] Blackmun poważnie zaniemógł i, mimo szybkiem operacji, zmarł w dziesięć dni później. Pochowano go na narodowym cmentarzu w Arlington. Zmarła niedawno żona pochowana została obok niego.

W [[1997]] Blackmun zagrał rolę sędziego Sądu Najwyższego [[Joseph Story|Josepha Story’ego]] w głośnym [[film]]ie [[Steven Spielberg|Stevena Spielberga]] ''[[Amistad]]'' (Story był jednym z jego bezpośrednich poprzedników).

Podobnie jak mianowany tuż przed nim przez Nixona prezes Sądu Najwyższego, Warren Burger, Blackmun pochodził z Minnesoty. Dlatego nazywano ich ''The Minnesota Twins''. Mimo dzielących ich sporych różnić światopoglądowych (zwłaszcza w późniejszym okresie), prywatnie Burger i Blackmun byli przyjaciółmi. Blackmun był nawet drużbą na ślubie Burgera.

* [http://www.npr.org/news/specials/blackmun/ NPR : Justice Blackmun'sBlackmun’s Papers]