Wersja z 16:01, 26 lis 2020 edytuj Ignasiak (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 91 728 edycji m drobne techniczne ← poprzednia edycja		Wersja z 21:09, 26 lis 2020 edytuj anuluj edycję Amaranta (dyskusja \| edycje) Automatycznie przeglądający 494 edycje problemy ekologiczne, wikizacja, źródła/przypisy,, ilustracja, lit. Znacznik: VisualEditor następna edycja →
Linia 257: '''[[Lubecz]]''', [[obwód czernihowski]] – 7 km. od miasta znajdowała się antena zbudowana na potrzeby projektu Duga<ref>{{Cytuj \|tytuł = Заброшенный секретный городок Любеч 1, ЗгРЛС Дуга 2 \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = MyNizhin \|url = http://m.slavutich.cn.ua/news/foto_i_video/11857-zabroshennyi-sekretnyi-gorodok-lyubech-1-zgrls-duga-2.html \|język = uk }}</ref><ref name=":19">{{Cytuj \|tytuł = Заброшенный секретный городок Любеч-1. \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = chernobyladventure.com \|url = https://chernobyladventure.com/blog-lyubech1}}</ref>. Pobliski teren (zamknięty, miasteczko wojskowe i garnizon) figurował na radzieckich mapach jako kurort wypoczynkowy o nazwie Lubecz-1 (ros. Любеч-1)<ref>{{Cytuj \|tytuł = «Любеч-1» секретный заброшеный военный городок в Черниговской области. Отзывы посетителей. \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = Funtime Kiev \|url = https://funtime.kiev.ua/where-to-go/lyubech-1 \|język = ru}}</ref>. '''Kaliniwka''' ([[Język ukraiński\|ukr.]] Калинівка), [[obwód mikołajowski]] – we wsi znajdowała się antena odbiorcza projektu Duga<ref>{{Cytuj \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = library.voenmeh.ru \|url = http://library.voenmeh.ru/jirbis2/files/materials/ifour/book2/book_on_main_page/2.1.htm}}</ref>, której budowę rozpoczęto w 1966 roku<ref name=":19" />. Kalinowka była zamkniętym terenem wojskowym do rozpadu ZSRR. Na radzieckich mapach wojskowych wieś oznaczano jako ~~Kalinowska~~Kalinowka (ros. Калиновка). '''Łucz''' ([[Język ukraiński\|ukr.]] Луч ), obwód mikołajowski – we wsi znajdowała się druga antena odbiorcza zbudowana na potrzeby projektu Duga, oddalona około 30 km od wsi Kaliniwka<ref>{{Cytuj \|tytuł = Радар "Дуга-3" не существует! » ЧЕРНОБЫЛЬ ТУР®. Официальные экскурсии в Припять. CHERNOBYL TOUR® - tours to Pripyat 2018 \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = www.chernobyl-tour.com \|url = https://www.chernobyl-tour.com/duga-3_doesnt_exist_ru.html}}</ref>. Teren ZATO do rozpadu ZSRR. Linia 266: === [[Uzbekistan]] === [[Plik:416thaeg-c17-landing.jpg\|mały\|Amerykański [[Boeing C-17 Globemaster III]] należący do [[United States Air Force\|USAF]] w Karszy. 2004 rok.]] Do 1992 roku statusem ZATO objęte było miasto [[Kantubek]] na [[Wyspa Odrodzenia\|Wyspie Odrodzenia]], gdzie w 1948 roku wybudowano laboratorium testujące [[Broń biologiczna\|broń biologiczną]]<ref>{{Cytuj \|tytuł = Kantubek: Radziecki dom biologicznych koszmarów \|data dostępu = 2020-11-22 \|opublikowany = menway.interia.pl \|url = https://menway.interia.pl/historia/news-kantubek-radziecki-dom-biologicznych-koszmarow,nId,2391242 \|język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj \|tytuł = Остров Возрождение: как Советский Союз испытывал биологическое оружие \|czasopismo = BBC News Україна \|data dostępu = 2020-11-22 \|url = https://www.bbc.com/ukrainian/vert-fut-russian-43500335 \|język = ru}}</ref>. Pierwsze badania nad bronią biologiczną prowadzono tu jeszcze przed wybuchem [[II wojna światowa\|II wojny światowej]] w latach 1936—1941<ref name=":11">{{Cytuj \|tytuł = Аральск-7 — закрытый город-призрак, где испытывали биологическое оружие \|data dostępu = 2020-11-22 \|opublikowany = БигПикча НОВОСТИ В ФОТОГРАФИЯХ \|url = https://bigpicture.ru/?p=482671 \|język = ru}}</ref>. ZATO funkcjonowało pod kryptonimem Aralsk-7<ref name=":11" />. Mieszkańców przesiedlono w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, zaś laboratoria zostały zamknięte. Obecnie status ZATO zniesiono, miasto jest opuszczone. Przepisom prawa, charakterystycznym dla ZATO podlegał [[port lotniczy Karszy]], zwany K2. W latach 1954 – 1992 znajdowała się tu radziecka baza lotnicza<ref>{{Cytuj \|tytuł = 735th Bomber Aviation Regiment \|data dostępu = 2020-11-22 \|opublikowany = www.ww2.dk \|url = http://www.ww2.dk/new/air%20force/regiment/bap/735bap.htm}}</ref>, a następnie baza powietrzna Stanów Zjednoczonych ([[Język angielski\|ang.]] Karshi-Khanabad Air Base). W latach 2001 – 2005 skierowano tu blisko siedem tysięcy pracowników [[Departament Obrony Stanów Zjednoczonych\|Departamentu Obrony]]<ref>{{Cytuj \|autor = Patricia Kime \|tytuł = Post 9/11 veterans attribute deadly cancers to contaminants at US base in Uzbekistan \|data = 2020-02-27 \|data dostępu = 2020-11-22 \|opublikowany = Military Times \|url = https://www.militarytimes.com/news/pentagon-congress/2020/02/27/post-911-veterans-attribute-deadly-cancers-to-contaminants-at-us-base-in-uzbekistan/ \|język = en}}</ref>. Z tego miejsca kierowano misjami przeciw [[Al-Ka’ida\|Al-Ka'idzie]], realizowanymi w Afganistanie. W 2005 roku wojska amerykańskie opuściły bazę na wniosek władz Uzbekistanu<ref>{{Cytuj \|tytuł = US asked to leave Uzbek air base \|data = 2005-07-30 \|data dostępu = 2020-11-22 \|url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4731411.stm \|język = en}}</ref><ref>{{Cytuj \|tytuł = Last US plane leaves Uzbek base \|data = 2005-11-21 \|data dostępu = 2020-11-22 \|url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4457844.stm \|język = en}}</ref>. == ZATO i problemy ekologiczne == Działalność prowadzona w części byłych i obecnych miast zamkniętych cechuje destrukcyjny wpływ na [[Środowisko przyrodnicze\|środowisko naturalne]], w skrajnych przypadkach grożące [[Katastrofa ekologiczna\|katastrofą ekologiczną]], stwarzającą również realne zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi. === Estonia === W centrum szkoleniowym byłego ZATO Paldiski znajdowały się dwa reaktory jądrowe, zamontowane w ćwiczeniowych modelach okrętów podwodnych. Po opuszczeniu terenu przez wojska rosyjskie reaktory pozostały w Paldiskach, obudowane prowizorycznym betonowym sarkofagiem<ref name=":20">{{Cytuj \|tytuł = Soviet Nuclear Submarine Training Center, Paldiski {{!}} Coldwarsites \|data dostępu = 2020-11-26 \|url = https://coldwarsites.net/country/estonia/soviet-nuclear-submarine-training-center-paldiski/ \|język = en-US}}</ref>. Obecnie ich zabezpieczeniem zajmuje się rząd Estonii<ref name=":20" />, który ponadto musiał oczyścić teren z pozostawionych przez wojsko odpadów promieniotwórczych. W 1998 roku kwestia zabezpieczenia reaktorów w Padliskach była przedmiotem zainteresowania [[Komisja Europejska\|Komisji Europejskiej]]. Ogłoszono przetarg na związane z tym prace. Dzięki wsparciu finansowemu EU do 2013 roku rząd Estonii zabezpieczył reaktory i zneutralizował byłe magazyny na odpady promieniotwórcze (które potencjalnie mogły skazić Bałtyk)<ref>{{Cytuj \|tytuł = Paldiski nuclear object to be decommissioned using funding from the European Union {{!}} Ministry of the Environment \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = www.envir.ee \|url = https://www.envir.ee/en/news/paldiski-nuclear-object-be-decommissioned-using-funding-european-union \|język = en}}</ref>. === Kirgistan === Byłe ZATO Majłuu-suu jest silnie zanieczyszczone i skażone<ref>{{Cytuj \|tytuł = Wyborcza.pl \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = wyborcza.pl \|url = https://wyborcza.pl/wiecejswiata/7,163812,23439978,dawne-kopalnie-uranu-tykajaca-bomba-ekologiczna-zsrr.html?disableRedirects=true}}</ref><ref>{{Cytuj \|autor = Grupa Wirtualna Polska \|tytuł = Tykająca bomba nad rzeką \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = wideo.wp.pl \|url = https://wideo.wp.pl/tykajaca-bomba-nad-rzeka-6442846267152001v \|język = pl}}</ref>. W kraju znajdują się 2 miliony metrów sześciennych odpadów promieniotwórczych, będących pozostałościami po kopalniach uranu z czasów ZSRR<ref>{{Cytuj \|tytuł = 10 najbardziej radioaktywnych miejsc na świecie \|data = 2020-02-18 \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = Onet Podróże \|url = https://podroze.onet.pl/ciekawe/najbardziej-skazone-radioaktywnie-miejsca-na-swiecie/mw6fhl5 \|język = pl}}</ref>. Od lat dziewięćdziesiątych ryzyko katastrofy ekologicznej w Kirgistanie było przedmiotem analiz krajów NATO i EU. Obawiano się, że odpady przenikną do wód gruntowych, skażą jeziora, rzeki i glebę na ogromnych terenach w stopniu trudnym do oszacowania. W 2010 roku sytuację w Majłuu-suu uznano za krytycznie niebezpieczną. Wówczas [[Bank Światowy]] przekazał dotację w wysokości 5 mln dolarów na zabezpieczenie i częściowe oczyszczenie terenu<ref name=":21">{{Cytuj \|tytuł = Finding a solution for uranium waste in Kyrgyzstan \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = www.osce.org \|url = https://www.osce.org/bishkek/57474 \|język = en}}</ref>. Całkowity koszt operacji wyliczono na 15 mln dolarów<ref name=":21" />. === Rosja === [[Plik:Norilsk_2019_July.jpg\|mały\|Zakłady w Norylsku. 2019 rok.]] Z powodu działalności zakładu atomowego [[Majak (Rosja)\|Majak]], znajdującego się przy ZATO Oziorsk, skażeniu uległo pobliskie jezioro [[Karaczaj]] (obecnie nieistniejące), do którego w latach pięćdziesiątych wylewano ścieki i odpady promieniotwórcze z Majaku<ref>{{Cytuj \|tytuł = Najbardziej toksyczne miejsca na świecie według National Geographic \|data = 2019-05-23 \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = F5 \|url = https://www.f5.pl/ekologia/najbardziej-toksyczne-miejsca-na-swiecie-wedlug-national-geographic}}</ref><ref>{{Cytuj \|autor = Wirtualna Polska Media S.A \|tytuł = Jezioro Karaczaj, Rosja - Najbardziej toksyczne miejsca na świecie \|data = 2011-08-26 \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = turystyka.wp.pl \|url = https://turystyka.wp.pl/najbardziej-toksyczne-miejsca-na-swiecie-6043966996677761g/2 \|język = pl}}</ref>. W 2015 roku zakończono prace neutralizujące substancje toksyczne. Wylano [[beton]] na część terenów byłego jeziora. Koszt operacji wynosił 17 miliardów rubli<ref>{{Cytuj \|tytuł = В Челябинской области ликвидировали озеро радиоактивных отходов Карачай \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = lenta.ru \|url = https://lenta.ru/news/2015/11/26/karachai/}}</ref>. W raporcie „Environmental Toxic Report” fundacji Green Cross w wykazie najbardziej skażonych miast świata znalazł się rosyjski Norylsk<ref>{{Cytuj \|autor = Deutsche Welle (www.dw.com) \|tytuł = The 10 most polluted places on earth {{!}} DW {{!}} 07.11.2013 \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = DW.COM \|url = https://www.dw.com/en/the-10-most-polluted-places-on-earth/g-17209578 \|język = en-GB}}</ref>. Zakłady w Norylsku emitują rocznie dwa miliony ton [[Dwutlenek siarki\|dwutlenku siarki]]<ref>{{Cytuj \|tytuł = Toxic truth of secretive Siberian city \|data = 2007-04-05 \|data dostępu = 2020-11-26 \|url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6528853.stm \|język = en-GB}}</ref>. Z uwagi na przepisy prawa, dotyczące miast zamkniętych, sytuacja ekologiczna w aktualnych ZATO Federacji Rosyjskiej (zwłaszcza należących do Rosatomu) jest praktycznie niemożliwa do ustalenia i zbadania przez niezależne podmioty zewnętrzne. === Ukraina === [[Plik:Erzmine_Nowa_Schowti_Wody_Förderturm_3.JPG\|mały\|Żółte Wody. Przedsiębiorstwo wydobycia rud uranu.]] W byłym ZATO Żółte Wody działa kilka przedsiębiorstw zajmujących się wydobyciem uranu. Skały pochodzące z kopalni były wykorzystywane jako fundamenty do budowy prywatnych domów. Ukraiński Instytut Badawczy Problemów Środowiskowych ocenił, że w powyższych budynkach dopuszczalne normy [[Radon\|radonu]] zostały przekroczone minimum pięciokrotnie, a w niektórych przypadkach siedemnastokrotnie<ref>{{Cytuj \|tytuł = Поберегитесь. 5 украинских городов с неблагоприятной экологической обстановкой \|data = 2016-11-01 \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = ФОКУС \|url = https://focus.ua/politics/359788 \|język = ru}}</ref>. === Uzbekistan === Teren byłego laboratorium pracującego nad bronią biologiczną w mieście Kantubek jest uważany za niebezpieczny<ref>{{Cytuj \|autor = Christopher Pala \|tytuł = Anthrax Island (Published 2003) \|czasopismo = The New York Times \|data = 2003-01-12 \|data dostępu = 2020-11-26 \|issn = 0362-4331 \|url = https://www.nytimes.com/2003/01/12/magazine/anthrax-island.html \|język = en-US}}</ref>, gdyż w próbkach gleby znaleziono bakterie, będące przedmiotem pracy laboratorium. Wynika to z faktu, że po zniesieniu statusu ZATO i likwidacji laboratorium wojsko pozostawiło w Kantubku wszystkie materiały biologiczne, w tym potencjalnie groźne substancje i bakterie, hodowane na potrzeby testów<ref>{{Cytuj \|tytuł = Krainy śmierci - najbardziej skażone miejsca w Rosji \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = nt.interia.pl \|url = https://nt.interia.pl/technauka/news-krainy-smierci-najbardziej-skazone-miejsca-w-rosji,nId,1692410 \|język = pl}}</ref>. Rząd Stanów Zjednoczonych przeznaczył 6 mln dolarów na projekt oczyszczenia i zabezpieczenia Wyspy Odrodzenia<ref>{{Cytuj \|autor = Zaria Gorvett \|tytuł = The deadly germ warfare island abandoned by the Soviets \|data dostępu = 2020-11-26 \|opublikowany = www.bbc.com \|url = https://www.bbc.com/future/article/20170926-the-deadly-germ-warfare-island-abandoned-by-the-soviets \|język = en}}</ref>. == Przypisy == {{Przypisy}}

Miasto zamknięte: Różnice pomiędzy wersjami