Bon towarowy PeKaO: Różnice pomiędzy wersjami

'''Bon PeKaO''' – stosowany w okresie [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] [[środek płatniczy]] będący substytutem [[Waluty wymienialne w PRL|walut wymienialnych]] ważnym wyłącznie w wydzielonej sieci placówek handlowych (tzw. sprzedaży towarów [[Eksport wewnętrzny|eksportu wewnętrznego]]).

Służył przede wszystkim jako narzędzie ułatwiające przejmowanie przez państwo deficytowych w okresie PRL [[Waluty wymienialne w PRL|walut wymienialnych]], a także stymulował obrót w państwowym systemie [[Eksport wewnętrzny|eksportu wewnętrznego]]. Emitowany przez [[Bank PekaoPolska S.A.Kasa Opieki|''Bank Polska Kasa Opieki SA'']] i wydawany jako namiastka walut osobom, które otrzymywały przekazy pieniężne z krajów tzw. [[Drugi obszar płatniczy|II obszaru płatniczego]] ([[Stany Zjednoczone|USA]] i [[Europa Zachodnia]]). Obywatelom polskim pracującym na rzecz polskich firm za granicą, bądź otrzymującym przelewy z zagranicy ([[Płaca|wypłaty]], [[Spadek|spadki]], [[Umowa darowizny|darowizny]], [[Renta|renty]], [[Emerytura|emerytury]] itp.) w miejsce należnych im [[Waluty wymienialne w PRL|walut wymienialnych]] (prawdziwych [[Dolar amerykański|dolarów]], [[Frank francuski|franków]] czy [[Funt szterling|funtów]]) wydawano ich ekwiwalent w bonach.

W pierwszym okresie (lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte) zakazany był, i z początku restrykcyjnie karany, wszelki obrót [[Waluty wymienialne w PRL|dewizami]], a (od stycznia roku 1960) [[Waluta|waluty]], które ludzie przetrzymali sprzed wojny, albo które przywieźli wracając z Zachodu – skupował państwowy bank wydając specjalne bony zamiast dolarów. Od lat 70. (okres rządów [[Edward Gierek|Gierka]]) na obowiązujący zakaz handlu walutami patrzono nieco łagodniej. W 1971 oficjalnie zalegalizowano handel samymi bonami<ref>Witold Gadomski (2013) Podwójne życie dolarów, ''Alehistoria, Tygodnik Historyczny, dodatek do Gazety Wyborczej'', 10 czerwca 2013, s. 14-15, [http://wyborcza.pl/alehistoria/1,133037,14057165,Podwojne_zycie_dolarow.html].</ref>.

Bony te służyły wyłącznie do zakupów w sklepach banku Pekao (później przekształconych w sklepy Przedsiębiorstwa Eksportu Wewnętrznego [[Pewex|PEWEX]]). Drugą siecią sklepów była [[Baltona]], przeznaczona dla [[Marynarz (zawód)|marynarzy]] i [[rybak]]ów, emitująca nieco inną wersję bonów dolarowych. W obu tych sieciach można było za [[Waluty wymienialne|walutę]] bądź za bony kupić najbardziej poszukiwane, zarówno importowane towary, jaki i krajowe. W sieci PEWEX sprzedawane były np. samochody, w ''normalnej'' sprzedaży dostępne jedynie na przydział lub po długim okresie oczekiwania. Zgodnie jednak z nazwą – ''[[eksport wewnętrzny]]'' – był to również sposób sprzedawania za [[Waluty wymienialne w PRL|waluty wymienialne]] towarów produkcji krajowej – np. w końcowym okresie PRL, kiedy większość towarów spożywczych można było kupić jedynie na [[kartki (reglamentacja towarów)|kartki]], posiadacze walut wymienialnych lub bonów dolarowych mogli towary, które były [[Reglamentacja|reglamentowane]], kupić w sklepach PEWEX lub Baltony. Dotyczyło to wielu artykułów, od [[papieros]]ów, poprzez [[Napój alkoholowy|alkohole]], [[Herbata|herbatę]], [[Kawa|kawę]], [[Proszek do prania|proszki do prania]], [[Oleje|olej]], aż po [[Elektronika użytkowa|sprzęt RTV]] i [[Samochód|samochody]]. Nawet mieszkania kupowane były za dolary lub bony. Dolar i bon dolarowy stał się bowiem wówczas drugą walutą PRL, gdyż szybko postępująca inflacja [[Złoty|złotego]] utrudniała normalne rozliczenia.

W latach sześćdziesiątych bony (i dolary na [[Czarny rynek|czarnym rynku]]) kupić można było za 70–80 zł, a w siedemdziesiątych – za 100–150 zł, na początku [[Stan wojenny w Polsce (1981–1983)|stanu wojennego]] – za ok. 400 zł, tuż przed [[Okrągły Stół (historia PolskiPolska)|Okrągłym Stołem]] – za 7000–7500 zł, wreszcie w 1989 [[Leszek Balcerowicz]] ustanowił kurs 1 dolar – 9500 zł (wszystkie ceny sprzed [[Denominacja|denominacji]], tzn. kurs Balcerowicza to równowartość dzisiejszych 0,95 zł). Handel walutami stał się legalny, a polska waluta wymienialna – bony dolarowe straciły rację bytu, a wkrótce po nich sklepy PEWEX-u i Baltony.

Przeciętna pensja w czasach PRL-u przeliczona według kursu czarnorynkowego wynosiła od 15 do 40 dolarów<ref>[http://www.gazetapodatnika.pl/artykuly/przecietne_wynagrodzenie_w_latach_1950_2005-a_81.htm Przeciętne wynagrodzenie w latach 1950-2008<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>. Dla porównania w [[1980]], w [[Stany Zjednoczone|USA]] pensja minimalna dla robotnika podlegającego pod ustawę o pensji minimalnej wynosiła $3.10, co oznacza, że przy założeniu czasu pracy w Polsce([[2020]]) zarabiał on 496$ miesięcznie.<ref>{{Cytuj stronę| url=https://www.dol.gov/agencies/whd/minimum-wage/history/chart | tytuł=History of Federal Minimum Wage Rates Under the Fair Labor Standards Act, 1938 -– 2009 &#124; U.S. Department of Labor<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.dol.gov | język=en | data dostępu=2020-07-29}}</ref>.