Wikipedia

Wielka Gra: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
dodane linki wew.
WP:SK+ToS+mSI+Bn, drobne redakcyjne, drobne techniczne
Linia 1:
{{inne znaczenia|konfliktu brytyjsko-rosyjskiego w Azji Środkowej|[[Wielka gra]] – polski teleturniej}}
{{dopracować|źródła=2015-01}}
[[Plik:Persia 1814.jpg|thumb|[[Iran|Persja]] w 1814 r.]]▼
'''Wielka gra''' ([[Język angielski|ang.]] '''''The Great Game''''') jest terminem używanym dla określenia rywalizacji między [[Imperium Brytyjskie|Imperium Brytyjskim]] a [[Imperium Rosyjskie|Imperium Rosyjskim]] w XIX wieku o wpływy w [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]] – głównie na terenie obecnych [[Iran]]u, [[Afganistan]]u i [[Pakistan]]u, a także [[Tybet (region)|Tybetu]].▼
 
▲'''Wielka gra''' ([[Język angielski|ang.]] '''''The Great Game''''') jest terminem używanym dla określenia rywalizacji między [[Imperium Brytyjskiebrytyjskie|Imperium Brytyjskim]] a [[Imperium Rosyjskie|Imperium Rosyjskim]] w XIX wieku o wpływy w [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]] – głównie na terenie obecnych [[Iran]]u, [[Afganistan]]u i [[Pakistan]]u, a także [[Tybet (region)|Tybetu]].
Rywalizacja miała charakter zarówno wojskowy (choć nie doszło do bezpośredniego starcia brytyjsko-rosyjskiego) jak i dyplomatyczny. Koncepcje przedstawiające ''wielką grę'' jako konflikt przede wszystkim wywiadów obu państw nie znajduje potwierdzenia w źródłach.▼
 
▲Rywalizacja miała charakter zarówno wojskowy (choć nie doszło do bezpośredniego starcia brytyjsko-rosyjskiego), jak i dyplomatyczny. Koncepcje przedstawiające ''wielką grę'' jako konflikt przede wszystkim wywiadów obu państw nie znajduje potwierdzenia w źródłach.
Jako orientacyjne daty początku i końca wielkiej gry przyjmuje się Traktat z [[Guliston|Gulistanu]] z 1813 r. (kończący [[Wojna rosyjsko-perska (1804-1813)|wojnę rosyjsko-perską]] i stanowiący o przyłączeniu obecnego [[Azerbejdżan]]u do Rosji) i [[porozumienie rosyjsko-angielskie]] z 1907 r., która podzieliła strefy wpływów w [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]]. Europejskim konfliktem powiązanym z wielką grą była [[wojna krymska]] (1853-1856) między [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]], [[Francja|Francją]] i [[Imperium Osmańskie|Imperium Osmańskim]] a [[Rosja|Rosją]].▼
 
▲Jako orientacyjne daty początku i końca wielkiej gry przyjmuje się Traktat z [[Guliston|Gulistanu]] z 1813 r. (kończący [[Wojna rosyjsko-perska (1804-18131804–1813)|wojnę rosyjsko-perską]] i stanowiący o przyłączeniu obecnego [[Azerbejdżan]]u do Rosji) i [[porozumienie rosyjsko-angielskie]] z 1907 r., która podzieliła strefy wpływów w [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]]. Europejskim konfliktem powiązanym z wielką grą była [[wojna krymska]] (1853-1856) między [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]], [[Francja|Francją]] i [[Imperium Osmańskie|Imperium Osmańskim]] a [[Rosja|Rosją]].
▲[[Plik:Persia 1814.jpg|thumb|upright=1.5|[[Iran|Persja]] w 1814 r.]]
 
== Przebieg ==
=== Przyczyny konfliktu i [[I wojna brytyjsko-afgańska|pierwsza wojna brytyjsko-afgańska]] ===
Stopniowa rosyjska ekspansja na tereny obecnego [[Uzbekistan]]u i [[Turkmenistan]]u była przyczyną niepokoju Brytyjczyków, dla których postępy rosyjskie zagrażały bezpieczeństwu „klejnotu w koronie” Imperium Brytyjskiego – [[Indie|Indii]]<ref>[http://www.wdl.org/en/item/11751/ Central Asia: Afghanistan and Her Relation to British and Russian Territories].</ref>.
 
Chcąc wzmocnić swoją pozycję w regionie, Brytyjczycy siłą wynieśli do władzy w górskim Afganistanie marionetkowego władcę [[SzujaSzudża Szah Durrani|Szudżę Szaha]] w 1838 r., jednak z racji powszechnej wrogości i otwartych ataków na żołnierzy na ulicach [[Kabul]]u, musieli wycofać swoje siły w 1842 r., ostatecznie tracąc je w całości (około 4500 żołnierzy). Upokorzeni Anglicy musieli tymczasowo powściągnąć swoje ambicje, a Afganistan, szczególnie po [[Powstanie sipajów|powstaniu sipajów]], był postrzegany jako [[państwo buforowe]].
 
=== Rosyjska ekspansja i [[II wojna brytyjsko-afgańska|druga wojna brytyjsko-afgańska]] ===
[[Plik:Great Game cartoon from 1878.jpg|thumb|left|Karykatura przedstawiająca afgańskiego [[emir]]a [[Sher Ali]]ego pomiędzy niedźwiedziem ([[Rosja]]) i lwem ([[Wielka Brytania]]). Podpis w języku angielskim głosi ''Chroń mnie przed przyjaciółmi'']]
W tym samym czasie powolne postępy rosyjskie, które obejmowały ekspansję z [[Syberia|Syberii]] na południe, nabierały rozpędu. W 1865 r. anektowano [[Chanat Kokandu]], w trzy lata później to samo spotkało [[Samarkanda|Samarkandę]], a [[Emirat Buchary]] został wskutek traktatu pokojowego całkowicie podporządkowany Rosji. Tym samym Rosja stanęła u progu Afganistanu, czego nie omieszkał podkreślić ówczesny [[Premierzy Wielkiej Brytanii|brytyjski premier]], [[Benjamin Disraeli]], proponując w liście do królowej Wiktorii „oczyszczenie Środkowej Azji z Rosjan i odrzucenie ich aż do [[Morze Kaspijskie|Morza Kaspijskiego]]”.
 
Linia 23 ⟶ 24:
W 1848 r. doszło do konfliktu granicznego między Rosją a Afganistanem, w rejonie afgańskiej oazy Panjdeh, która została (wraz z okolicznymi ziemiami) zajęta przez rosyjskich żołnierzy. Rosjanie podpierali się dawnymi żądaniami terytorialnymi do tego regionu przez anektowany [[Chanat Chiwy]]. W efekcie walk rosyjsko-afgańskich omal nie doszło do otwartej wojny między Rosją a Wielką Brytanią, którą jednak ostatecznie udało się zażegnać. Konflikt zakończyła wspólna komisja graniczna, która (bez udziału Afganistanu) postanowiła o zatrzymaniu przez Rosję rejonu Pandjeh.
 
W latach 1890-18911890–1891 Brytyjczycy, podejrzewając Rosjan o próby nawiązania kontaktów z małymi, na wpół niezależnymi państwami w [[Kaszmir (region)|Kaszmirze]], zorganizowali wyprawę przeciwko księstwom [[Hunza (księstwo)|Hunza]] i [[Nagar (księstwo)|Nagar]], podporządkowując je sobie.
 
=== Ententa i podział stref wpływów ===
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielka_Gra”