Stanisław Kelles-Krauz: Różnice pomiędzy wersjami

|imię i nazwisko = Stanisław Kelles-Krauz

|imię i nazwisko org =

|pseudonim = Kazimierczy, Stach Kazimierczyk, S.K.

|grafika = [[Plik:Stanisław Kelles-Krauz i żona Maria Kelles-Krauz.jpg|thumb|Stanisław Kelles-Krauz z żoną Marią Kelles-Krauz, ok. 1920 rok.]]

|opis grafiki = Kelles-Krauz z żoną Marią, ok. 1920

|podpis =

|data urodzenia = 24 lutego 1883

|miejsce urodzenia = [[Radom]]

|data śmierci = 24 stycznia 1965

|miejsce śmierci = [[Warszawa]]

|miejsce spoczynku = [[Cmentarz Powązkowski w Warszawie|cmentarz Stare Powązki]]

|zawód = lekarz

|Alma Mater = [[Uniwersytet Jagielloński]]

|pracodawca = lekarz w Zakładzie Przyrodniczym w Kosowie (1909--1910)<br />lekarz pediatra w Radomiu (1911-1914)<br />lekarz miejski i ordynator szpitala zakaźnego w Radomiu (1915-1918)<br />lekarz wojskowy – mjr WP (1919-1921)<br />lekarz naczelny Kasy Chorych (1923-1939)<br />lekarz-więzień KL Sachsenhausen (1940-1945)

|odznaczenia =

|commons =

|www =

| imię i nazwisko =

| 2 partia = [[Polska Partia Socjalistyczna]]

| 4 od = [[1946]]

| 4 partia = [[Polska Partia Socjalistyczna]]<br />od 1948 [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza]]

| 4 funkcja = posełPoseł nadzwyczajny w Danii

| 3 do = [[1930]]

| 3 od = [[1928]]

| 3 partia = [[Polska Partia Socjalistyczna]]

| 3 funkcja = Senator RP II kadencji

| 2 do = [[1939]]

| 2 od = [[1919]]

| 2 funkcja = Rada miasta Radomia – radny

| grafika =

| odznaczenia = {{order|OSP|2}} {{order|OOP|KKO}} {{order|OOP|KO}} {{order|KZ|Z}} {{order|MZiW}} {{Order|MPL10}}<br />[[Plik:Odznaka „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”.png|30px|Odznaka honorowa „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”]]

| do = ([[1923]] – [[1927]])

| od = ([[1915]] – [[1918]])

| partia = Polska Partia Socjalistyczna

| funkcja = PPS – członek OKR w Radomiu

| miejsce śmierci =

| data śmierci =

| miejsce urodzenia =

| data urodzenia =

| opis grafiki =

| 4 do = [[1954]]

W l. 1893–1901 uczył się w gimnazjum w Radomiu<ref name=":3">''Czy wiesz kto to jest'', red. [[Stanisław Łoza]], Warszawa 1938, s. 331.</ref>, należąc do kierownictwa socjalistycznych kółek samokształceniowych (1893–1900). Za swoją działalność relegowany ze szkoły. Maturę uzyskał jako ekstern w gimnazjum w Szawlach w gub. wileńskiej, z jednoczesnym z zakazem studiowania na terenie cesarstwa rosyjskiego<ref name=":4">(red.), Kelles-Krauz Stanisław Maciej (1883-1965), [[Polski Słownik Biograficzny]], t. 12, Wrocław-Warszawa-Kraków 1966-1967, s. 332-333332–333.</ref>. Dzięki pomocy brata Kazimierza latach 1902–1905 studiował medycynę na [[Uniwersytet Wiedeński|Uniwersytecie Wiedeńskim]], a po jego śmierci na [[Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego]]<ref name=":4" />. W 1909 uzyskał doktorat z medycyny<ref name=":1">Witold Dąbkowski, ''Stanisław Kelles-Krauz (1883-1965), w: Znani i nieznani Ziemi Radomskiej,'' T. 1, Radom 1980, s. 94-9694–96.</ref>. Podczas studiów najpierw działał w stow. robotników polskich "Siła"„Siła” w Wiedniu<ref name=":0">[[Wiesław Bieńkowski]], ''Kelles-Krauz Stanisław Maciej (1883-1965),'' w: ''Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego'' t. 3, Warszawa 1992, s. 139-141139–141.</ref>, a od 1903 w Uniwersytecie Ludowego im. Adama Mickiewicza, którego był sekretarzem i wykładowcą zarówno w Wiedniu, jak i potem w Krakowie. Współzałożyciel Muzeum Społecznego w Wiedniu, oraz członek sekcji wiedeńskiej i krakowskiej "Zjednoczenia"„Zjednoczenia”<ref name=":2" />. Od 1904 członek Organizacji Zagranicznej [[Polska Partia Socjalistyczna|Polskiej Partii Socjalistycznej]]<ref name=":0" />. Od 1905 publikował artykuły dot. problemów światopoglądowych, ubezpieczeń społecznych oraz higieny w prasie socjalistycznej i postępowej m.in. w "„[[Naprzód|Naprzodzie]]"”, "„[[Nowe Życie (pismo socjalistyczne)|Nowym Życiu]]"”, "„[[Przegląd Społeczny (1906–1907)|Przeglądzie Społecznym]]"”, "Społeczeństwie"„Społeczeństwie”, "Wiedzy"„Wiedzy”, "Nauce„Nauce i Życiu"Życiu”. Współpracował także z pismami dla dzieci i młodzieży, m.in. z "Moim„Moim pisemkiem"pisemkiem” i "Promykiem"„Promykiem”<ref name=":4" />. Był także autorem broszur (zob. niżej).

W l. 1909–1910 pracował jako asystent w Zakładzie Przyrodniczo-Leczniczym [[Apolinary Tarnawski|Apolinarego Tarnawskiego]] w Kosowie. Odbył także praktykę w klinice pediatrycznej prof. Victora Henriego Hutinela w Paryżu<ref name=":0" />. Po nostryfikacji dyplomu jesienią 1910 w Kazaniu powrócił wraz z żoną do Radomia, gdzie osiedlili się na stałe<ref name=":4" />. Od tego momentu prowadził praktykę lekarską jako lekarz chorób wewnętrznych i dziecięcych w Radomiu, a od 1913 także w Solcu Zdroju<ref name=":2">[[Jerzy Zbigniew Pająk|Jerzy Z. Pająk]], ''Kelles-Krauz Stanisław Maciej (1883-1965),'' w: ''Świętokrzyski Słownik Biograficzny,'' t. 2, pod red. [[Jerzy Szczepański|Jerzego Szczepańskiego]], Kielce 2009, s. 221-222221–222.</ref>. Działał także na niwie społecznej. Współzałożyciel w 1912 i następnie prezes radomskiego oddziału [[Towarzystwo Kultury Polskiej|Towarzystwa Kultury Polskiej]] oraz Tow. Muzykalno-dramatycznego „Lutnia”<ref name=":1" />. Po wybuchu I wojny światowej zmobilizowany jako lekarz do armii rosyjskiej<ref name=":1" />. W sierpniu 1914 w bitwie pod Kraśnikiem dostał się do niewoli austriackiej. Przebywał w obozie jenieckim Erstegom pod Budapesztem (listopad 1914 – grudzień 1915). Po przejściu tyfusu prowadził oddział zakaźny w obozie<ref name=":4" /><ref name=":5">[http://bs.sejm.gov.pl/F?func=find-b&request=000000635&find_code=SYS&local_base=ARS10 Stanisław Kelles-Krauz – profil na stronie Sejmu RP.] bs.sejm.gov.pl. [dostęp 2015-03-24].</ref>. Zwolniony dzięki staraniom żony wspartych przez agendy [[Naczelny Komitet Narodowy|NKN]] na Węgrzech<ref name=":0" />. Po powrocie w latach 1915–1919 lekarz miejski i ordynator oddziału zakaźnego szpitala św. Kazimierza w Radomiu<ref name=":1" />. Wznowił także działalność w PPS, gdzie był członkiem Okręgowego Komitetu Robotniczego w Radomiu (1916–1918)<ref name=":2" />. Był jednym z czołowych działaczy lewicy niepodległościowej na tym terenie. Członek kierownictw Wydziału Narodowego Radomskiego (1915–1917)<ref>[[Jerzy Zbigniew Pająk|Jerzy Z. Pająk]], ''O rząd i armię. Centralny Komitet Narodowy (1915-1917),'' Kielce 2003, s. 335.</ref><ref>[[Jerzy Zbigniew Pająk|Jerzy Z. Pająk]], Wydział Narodowy Radomski (1915-1917), "Rocznik„Rocznik Świętokrzyski"Świętokrzyski”. Seria A, Nauki Humanistyczne. T. 29, s. 99-11499–114 [https://repozytorium.ujk.edu.pl/dlibra/publication/4199/edition/3702/content Repozytorium UJK – wersja elektroniczna].</ref>, a następnie Unii Stronnictw Niepodległościowych i Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Niepodległościowych w Radomiu (1917–1918)<ref name=":2" />. Był członkiem [[Polska Organizacja Wojskowa|Polskiej Organizacji Wojskowej]] i lekarzem radomskiego okręgu tej organizacji. Uczestniczył także w pracach Pomocniczych Komitetów Wojskowych i Towarzystwa „Piechur” w Radomiu (1917). Współpracownik radomskiego tygodnika „Unia” (1917–1918)<ref name=":2" />. 31 X 1918 stanął z ramienia PPS na czele tzw. Komitetu Pięciu który 2 listopada 1918 przejął władzę z rąk Austriaków w Radomiu i powiecie<ref name=":1" />. Następnie był członkiem rady doradczej przy komisarzu rządu [[Ignacy Daszyński|Ignacego Daszyńskiego]] w Lublinie, a następnie [[Jędrzej Moraczewski|Jędrzeja Moraczewskiego]] w Warszawie – [[Aleksy Rżewski|Aleksym Rżewskim]]<ref name=":4" /><ref name=":0" />.

Po odzyskaniu niepodległości ochotniczo służył w Wojsku Polskim jako kpt., a potem mjr lekarz (1919–21)<ref name=":4" />. Był najpierw ordynatorem szpitala wojskowego w Radomiu (11 kwietnia 1919 – 16 majmaja 1920), potem starszym lekarzem Centralnego Obozu Podoficerskiego Szkół Artylerii (16 maj – 20 październikpaździernika 1920), ponownie ordynatorem szpitala wojskowego w Radomiu (21–30 październikpaździernika 1920) i ostatecznie naczelnym lekarzem 72 pp. (1 listopadlistopada 1920 – 7 styczeństycznia 1921)<ref>Z tego okresu opublikował wspomnienia – zob. niżej.</ref><ref name=":5" />. Zdemobilizowany na własną prośbę po powrocie do Radomia prowadził praktykę lekarską. Po powstaniu z jego inicjatywy Kasy Chorych w Radomiu (1923) był jej lekarzem naczelnym (1923–27), a następnie obwodowym Kasy Chorych i Ubezpieczalni Społecznej w Radomiu (1930–39)<ref name=":2" />. W okresie międzywojennym jeden z przywódców Polskiej Partii Socjalistycznej w Radomiu. Delegat na XV Kongres PPS (8–10 XII 1918) i gość XVIII Kongresu PPS (VII 1921)<ref name=":0" />. W 1922 redagował pismo PPS „Radomianin” i bez powodzenia kandydował do Sejmu. Przewodniczący OKR PPS w Radomiu (1923–27). Członek Centralnego Sądu Partyjnego PPS (1926–34)<ref name=":0" />. Inicjator powołania Tow. Robotniczo-Oświatowego „Światło” w 1924 przekształconego w radomskie [[Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego]], którego następnie był wieloletnim prezesem. Przewodniczył I Zjazdowi TUR w Warszawie (1924)<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Współpracował z Organizacją Młodzieżową TUR, Czerwonym Harcerstwem, był inicjatorem założenia RKS „Naprzód” potem RKS TUR w Radomiu<ref name=":2" />. Radny miasta Radomia (1919–1939), W Radzie miejskiej był przewodniczącym (28 V 1927 – 1 X 1930), prezesem Komisji Rewizyjnej (1930–1939) i szefem frakcji PPS (1930–1939). Po przewrocie majowym rzecznik jedności PPS. W l. 1928–1930 senator RP z województwa kieleckiego, wybrany z okręgu wyborczego nr 19 (Radom)<ref>''Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej,'' red. [[Jacek Majchrowski|Jacek M. Majchrowski]] przy współpracy [[Grzegorz Mazur|Grzegorza Mazura]] i Kamila Stepana, Warszawa 1994, biogram s. 520 oprac. Józef Łaptos i [[Andrzej Mania]].</ref>. W Senacie interesował się gł. opieką społeczną i zdrowotnością, m.in. domagał się przywrócenia Ministerstwa Zdrowia<ref name=":4" />.

Do Radomia powrócił 10 listopada 1945 i podjął pracę jako lekarz w Ubezpieczalni Społecznej. Prowadził wykłady w nowo powstałym tamtejszym Instytucie Naukowo-Społecznym<ref name=":4" />. Podjął też działalność w miejscowej PPS. W latach 1946-19541946–1954 był ministrem pełnomocnym i posłem nadzwyczajnym RP w Kopenhadze (marzec 1946 – luty 1954)<ref name=":0" />. Podczas pracy za granicą został dokooptowany do Rady Naczelnej PPS i w tym charakterze wziął udział w kongresie na którym powołano [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą]] (1948). Po powrocie do kraju w 1954 wraz z żoną osiedli w Warszawie. W l. 1954-198 pracował jako wiceprezes Zarządu Głównego [[Polski Czerwony Krzyż|Polskiego Czerwonego Krzyża]], a następnie był w latach 1958–1965 wiceprezesem [[Polski Komitet Opieki Społecznej|Polskiego Komitetu Opieki Społecznej]]. Członek Rady Naczelnej [[Związek Bojowników o Wolność i Demokrację|ZBoWiD]]<ref name=":0" />.

Pochowany wraz z żoną w grobowcu rodzinnym na [[Cmentarz Powązkowski w Warszawie|cmentarzu Powązkowskim]] (kwatera 308-2-4)<ref name=Cmentarze-62671>{{Cmentarze Warszawa|id=62671|cmentarz=Cmentarz Stare Powązki|osoba=KELLES-KRAUZOWIE|data dostępu=2019-11-07}}</ref>.

* ''Z higieny przemysłowej,'' "Kur„Kur. Sosnowiecki"Sosnowiecki” 1904 nr l, 6, 10, 16, 18, 24, 26, 1905 nr 23, oraz "Glos"„Glos” 1905 nr 9, 23,

* ''Zadanie higieny społecznej'' "Nowe„Nowe Życie"Życie” 1905 nr 6,

* ''Co to jest higiena społeczna,'' "Wiedza"„Wiedza” 1908 t. l nr 19,

* ''Dzisiejszy stan lecznictwa gruźlicy,'' "Nauka„Nauka i Życie"Życie” 1910 nr 162,

* ''Znaczenie i zadania polityki socjalnej,'' "Wiedza"„Wiedza” 1910 t. l s. 498,

* ''Rok pracy w szpitalu wojskowym,'' "Lekarz„Lekarz wojskowy"wojskowy” R. 1, nr 28 z 1920

* ''Socjaliści w samorządzie Radomia,'' "Pobudka"„Pobudka” 1927 nr 21.

* ''Pięć lat w piekle obozu koncentracyjnego,'' "Życie„Życie Robotnicze"Robotnicze” 1945 nr 15 i n.

* ''Wspomnienia lekarza z obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen,'' "Przegląd„Przegląd Lekarski"Lekarski” 1963 nr 1 a

Pochodził z rodziny szlacheckiej z Kurlandii mającej tytuł baronowski<ref name=":1" />. Był synem powstańca styczniowego i urzędnika akcyzy [[Michał Wilhelm Elehard Kelles-Krauz|Michała Wilhelma Eleharda]] (1842–1922) i Matyldy z Daniewskich (1844–1887)<ref name=":3" /> siostrzenicy [[Piotr Wysocki (wojskowy)|Piotra Wysockiego]]. Miał trzech starszych braci: działacza i teoretyka PPS [[Kazimierz Kelles-Krauz|Kazimierza]] (1872–1905), Jana Jakuba (1873–1940) i Bohdana (1875–1893) oraz siostrę Matyldę (1876–1958), żonę Wiktora Młodzianowskiego (1876-1935). Miał także troje przyrodniego rodzeństwa z drugiego małżeństwa swego ojca z Julią z Goldsteinów (1869–1947): Mariusza Eleharda (ur. 1894), Sylwię (1995–1975) żonę najpierw Alojzego Jarzyńskiego, a potem Stanisława Dworzaka, oraz Bohdana (ur. 1901). 1 października 1904 ożenił się z działaczką PPS [[Maria Helena Kelles-Krauz|Marią Heleną]] z Nynkowskich(1882–1969)<ref name=":4" /><ref>{{cytuj stronę |url = http://www.eradomianki.pl/kobieca-historia-radomia-maria-kelles-krauz,pa1,798,1 |tytuł = Kobieca historia Radomia. Maria Kelles-Krauz |data = 21 lipca 2012 |opublikowany = eradomianki.pl|data dostępu=2015-03-24|archiwum = https://web.archive.org/web/20150402182118/http://www.eradomianki.pl/kobieca-historia-radomia-maria-kelles-krauz,pa1,798,1 |zarchiwizowano = 2015-04-02 |data dostępu = 2015-03-24}}</ref>. Mieli dwie córki: Zofię (1905–1962) żonę urzędnika Edmunda Ropelewskiego (1890-1955) i Hannę (1906–1969), najpierw żonę adwokata Edmunda Biedrzyckiego, a następnie działacza niepodległościowego i architekta [[Stanisław Filipkowski|Stanisława Filipkowskiego]] (1886–1964)<ref name=":4" />. Obie córki są pochowane w grobowcu rodzinnym na Powązkach<ref>{{Cmentarze Warszawa|idname=Cmentarze-62671|cmentarz=Cmentarz Stare Powązki|osoba=KELLES-KRAUZOWIE|data dostępu=2019-11-07}}</ref>.

* [[Odznaka honorowa „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”|Odznaka „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”]] (20–26 maja 1956)<ref>{{Monitor Polski|1956|68|845}}.</ref>

* (red.), Kelles-Krauz Stanisław Maciej (1883-1965), [[Polski Słownik Biograficzny]], t. 12, Wrocław-Warszawa-Kraków 1966-1967, s. 332-333332–333

* Witold Dąbkowski, ''Stanisław Kelles-Krauz (1883-1965), w: Znani i nieznani Ziemi Radomskiej,'' T. 1, Radom 1980, s. 94-9694–96 [https://bc.radom.pl/dlibra/publication/8208/edition/7811/content Radomska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna]

* [[Wiesław Bieńkowski]], ''Kelles-Krauz Stanisław Maciej (1883-1965),'' w: ''Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego'' t. 3, Warszawa 1992, s.139-141 139–141

* [[Jerzy Zbigniew Pająk|Jerzy Z. Pająk]], ''Kelles-Krauz Stanisław Maciej (1883-1965),'' w: ''Świętokrzyski Słownik Biograficzny,'' t. 2, pod red. [[Jerzy Szczepański|Jerzego Szczepańskiego]], Kielce 2009, s. 221-222221–222

* {{cytuj stronę|autor=Daria Kurys|url = http://www.eradomianki.pl/kobieca-historia-radomia-maria-kelles-krauz,pa1,798,1 |tytuł = Kobieca historia Radomia. Maria Kelles-Krauz |autor = Daria Kurys |data = 21 lipca 2012 |opublikowany = eradomianki.pl|data dostępu=2015-03-24|archiwum = https://web.archive.org/web/20150402182118/http://www.eradomianki.pl/kobieca-historia-radomia-maria-kelles-krauz,pa1,798,1 |zarchiwizowano = 2015-04-02 |data dostępu = 2015-03-24}}

* {{cytuj stronę |url = http://bs.sejm.gov.pl/F?func=find-b&request=000000635&find_code=SYS&local_base=ARS10 |tytuł = Stanisław Kelles-Krauz – profil na stronie Sejmu RP |opublikowany = bs.sejm.gov.pl |data dostępu = 2015-03-24}}

* {{cytuj stronę|autor=Barbara Koś|url = http://www.echodnia.eu/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130528/POWIAT0206/130528899 |tytuł = W Resursie wspominano Stanisława Kelles- Krauza |autor = Barbara Koś |data = 28 maja 2013 |opublikowany = echodnia.eu |data dostępu = 2015-03-24}}

* {{cytuj stronę |url = http://radom.wyborcza.pl/radom/56,84457,13724493,Fotoplastykon_Magiczny_Radom__Kelles_Krauzowie__ZDJECIA_.html |tytuł = Fotoplastykon Magiczny Radom. Kelles-Krauzowie |data = 12 kwietnia 2013 |opublikowany = radom.gazeta.pl |data dostępu = 2015-03-24}}